زبان فارسی رمز وحدت بین اقوام ایرانی است

به گزارش ایلنا به نقل از روابط‌عمومی خانه کتاب و ادبیات ایران، نشست تخصصی «اهمیت گسترش زبان و ادبیات فارسی در دنیای امروز» شنبه (بیست‌وپنجم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰) با حضور حسن ذوالفقاری (استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس) و بهادر باقری (دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی) به صورت زنده در اسکای روم خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد. 

استادان بومی چراغ زبان‌فارسی در چین را روشن نگه داشتند

در ابتدای این نشست بهادر باقری با اشاره به این که سال‌های زیادی است که زبان فارسی در نقاط مختلف دنیا طرفداران و علاقه‌مندان فراوانی دارد، بیان کرد: بیش از ۹۰۰ سال زبان فارسی، زبان رسمی، اداری، علمی و ادبی در شبه قاره هند بود. اگر گروه زبان و ادبیات فارسی در ایران حدود ۸۰ سال سابقه دارد در کشورهایی همچون هند و پاکستان بیش از ۱۰۰ سال سابقه دارد، آن‌ها حتی پیش از این که ما رشته زبان و ادبیات فارسی داشته باشیم این رشته را در دانشگاه‌های خود داشتند. 

وی افزود: هنوز وقتی در شبه قاره، بنگلادش، پاکستان یا در جوامع مسلمان‌نشین هند روحانی بر منبر می‌رود و صحبت‌های خود را با غزلی از حافظ، سنایی، عطار یا مولانا شروع می‌کند همه میخکوب می‌شوند و می‌گویند او ملا است چون زبان‌فارسی می‌داند و اشعار بزرگان ادبیات ایران را از حفظ می‌خواند. 

او با اشاره به این که در چین بیش از ۱۲ کرسی زبان فارسی و بیش از ۱۵ کرسی ایران‌شناسی داریم، مطرح کرد: تا جایی که ما خبر داریم در بیش از ۲۰۰ کشور دنیا کرسی‌های زبان فارسی، زبان و ادبیات فارسی، ایران‌شناسی، شرق‌شناسی یا زبان‌شناسی کشورهای شرقی وجود دارد که تمام این‌ها به نوعی به زبان و ادبیات فارسی مربوط می‌شوند. همچنین استادان بومی خوبی دارند که سال‌های سال چراغ زبان‌فارسی را در کشور خود روشن نگه داشتند و به تربیت نسل جوان علاقه‌مند به زبان فارسی می‌پردازند. 

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی همچنین گفت: در این زمینه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دانشگاه‌های ایران نیز این سال‌ها برای تربیت استادان جوان خارجی که در ایران تحصیل می‌کنند و به کشور خودشان برمی‌گردند همت خوبی داشت و خوشبختانه در بسیاری از کشورها که حتی امکان حضور استاد ایرانی فراهم نیست استادان بومی آن مناطق مشغول گسترش زبان فارسی هستند. 

گسترش فعالیت اقتصادی عامل گسترش زبان فارسی

او انگیزه آموزش زبان فارسی در کشورهای مختلف را متفاوت دانست و اظهار کرد: مسئله زبان‌آموزی در کشوری همچون چین به دلیل ارتباط اقتصادی گسترده‌ای که با کشورهای مختلف جهان دارد بیشتر بعد اقتصادی دارد تا فرهنگی و سیاسی. به دلیل فعالیت‌های متقابلی که شرکت‌های ایرانی با آن کشور دارند و بالعکس شاهد هستیم که زبان فارسی در چین جایگاه ویژه‌ای دارد. 

وی در ادامه عنوان کرد: اما در کشورهایی همچون شبه قاره و ترکیه انگیزه اقتصادی و مادی و تجاری زمینه‌ساز آموزش زبان‌فارسی نیست بلکه آن‌ها بیشتر خواهان ارتباط فرهنگی هستند. انگیزه‌های مادی و تجاری در اروپا، آمریکا، کانادا و بسیاری از کشورهای جهان، برای داشتن کرسی زبان و ادبیات فارسی چندان کارساز نیست؛ اگر درهای همکاری‌های تجاری و اقتصادی ما با کشورهای دیگر بازتر شود و قید و بندهای سیاسی و اقتصادی برداشته شود مطمئنا ایران بازار خوبی هم برای صادرات و هم برای واردات خواهد بود. 

این استاد همچنین بیان کرد: در حقیقت گشایش در ارتباطات اقتصادی زمینه را برای گسترش زبان فارسی هم فراهم خواهد کرد؛ اگر شرکت‌های ایرانی بخواهند در کشورهای دیگر فعالیت گسترده‌تر داشته باشند احتیاج به مترجم‌های بومی آنجا دارند که زبان فارسی نیز بداند. اگر این ارتباط گسترده‌تر شود زمینه گسترش زبان فارسی نیز فراهم خواهد شد. 

وی افزود: در بسیاری از کرسی‌ها به دلیل همین کمرنگ بودن زمینه‌های اقتصادی و تجاری، کرسی‌های زبان فارسی لطمه خوردند و از تعداد علاقه‌مندان به آن کاسته شده و بیشتر دانشجویان خارجی سراغ زبان‌هایی می‌روند که ابزار کاری برای آن‌ها محسوب شود و آن‌ها را جذب بازار کار کند. 

او در ادامه گفت: بسیاری کشورهای دیگر هستند که زمینه‌های تجاری و اقتصادی در آن‌ها فراهم نیست اما ابعاد فرهنگی و عشق و علاقه به ادبیات، فرهنگ، موسیقی، سینما، نقاشی، مینیاتور و دیگر جنبه‌های هنری و فرهنگی ایران است که زمینه را برای آشنایی آن‌ها با زبان فارسی فراهم می‌کند. 

این دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی با اشاره به حضور خود در کشورهایی چون اکراین، کلمبیا، آمریکای لاتین و اروگوئه از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای فعالیت و تدریس در حوزه زبان و ادبیات فارسی عنوان کرد: ایران و اکراین رابطه خوبی از نظر اقتصادی با یکدیگر داشتند و همین امر برای دانشجویان انگیزه‌ای بود؛ اما می‌توانم بگویم در کلمبیا و اروگوئه هیچ ارتباط تجاری با ایران وجود نداشت؛ همانطور که ما شرقی‌ها علاقه‌مند به یادگیری زبان و فرهنگ غربی هستیم و سعی داریم راز و رمز زندگی، استادان و فرهنگ و تمدن آن‌ها را بشناسیم، غربی‌ها نیز علاقه‌مندند که با دنیای شرق، زبان و ادبیات فارسی آشنا شوند. 

وی همچنین اظهار کرد: زمانی که بنده برای تدریس به کلمبیا رفته بودم حدود ۴۰ نفر علاقه‌مند به این حوزه بودند و وقتی این کلاس‌ها را از حالت خشک و رسمی به حالت کارگاهی تبدیل کرده و از سینما، تئاتر و… برای آموزش بهره بردیم بر تعداد دانشجویان افزوده شد و زمانی که من از آنجا برگشتم تعداد آن‌ها به هشتاد نفر رسیده بود؛ به اعتقاد من اگر این مسیر ادامه پیدا می‌کرد و همچنان زبان و ادبیات فارسی در این کشور تدریس می‌شد اکنون تعداد کثیری از دانشجویانی داشتیم که علاقه به یادگیری زبان فارسی داشتند. زبان فارسی را نمی‌توان در خلا آموزش داد، یعنی دانشجویان خارجی باید با جنبه‌های گوناگون فرهنگ، موسیقی، سینما و… آشنا شوند. 

لزوم اعزام معرف برای معرفی زبان فارسی

او با اشاره به این که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در پی آن است که اعزام استاد به کشورهای مختلف صرفا برای بحث زبان آموزی، الفبا و ارتباط کلامی نباشد، بیان کرد: این فرصت مغتنمی است تا استادانی که به کشورهای دیگر اعزام می‌شوند رایزن‌های فرهنگی و ادبی باشند و بتوانند یک وزنه فرهنگی محسوب شوند و با مجامع فرهنگی و ادبی ارتباط برقرار کرده و کارهای مشترک همچون ترجمه، گفت‌وگو و… انجام دهند. 

این استاد ضمن توضیحاتی در خصوص برخی از فعالیت‌هایی که در زمان حضور او در کشور اروگوئه انجام شده بود، مطرح کرد: بسیاری از کشورها زبان و فرهنگ ما را نمی‌شناسند و باید معرف‌های خوبی اعزام کنیم تا به معرفی فرهنگ و ادب و هنر ایران بپردازند. همچنین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بنیاد سعدی و سایر موسسات فعال در این حوزه باید ارتباطات را گسترده‌تر کرده و نشست‌های فرهنگی فراوانی برگزار کنند. 

بهادر باقری در پایان گفت: همچنان کشورهایی هستند که در پی دریافت کرسی زبان و ادبیات فارسی و از سویی نیز خواهان تدریس زبان خود در ایران هستند. اگر بتوان این کلاس‌ها و درس‌ها را دو جانبه برگزار کرد کارایی بیشتری خواهد داشت. مطمعنا بخش عظیمی از محافل ادبی جهان از ادبیات ما به ویژه ادبیات معاصر ما بی‌خبر هستند و باید در این زمینه نیز تلاش کرد. 

در واقع زبان فارسی معیار ارتباطی ما است

در ادامه این نشست حسن ذوالفقاری با بیان این که زبان فارسی تمام هویت و دارایی ماست درباره اهمیت زبان فارسی در داخل و خارج از ایران عنوان کرد: زبان فارسی رمز وحدت بین اقوام ایرانی است. اگر زبان فارسی نبود یک بلوچ چگونه می‌توانست در کردستان با افراد کرد زبان ارتباط برقرار کند؟ در واقع زبان فارسی معیار ارتباطی ما است همچنان که چندین قرن این زبان معیار ارتباط مردم در شبه قاره هندوستان بود. اما متاسفانه اکنون زبان انگلیسی این نقش را ایفا می‌کند. 

وی همچنین اظهار کرد: زبان فارسی به غیر از این که زبان مادری بسیاری از مردمان ما است، زبان ارتباطی همه فارسی زبانان در جهان نیز محسوب می‌شود. همچنین این زبان کلید فهم میراث فرهنگی ما است و اگر این زبان را ترک کنیم گویی که تمام میراث مکتوب هزارساله ما از بین رفته است. 

او ضمن اشاره به این که زبان فارسی حامل تفکر و اندیشه‌های بلند دانشمندان، عارفان، شاعران و ادیبان ماست، بیان کرد: به لحاظ شخصی نیز زبان فارسی زبانی است که احساسات خود را با آن بیان می‌کنیم؛ همچنین این زبان در برهه‌ای، زبان علم نیز بوده است و ابن سینا، فارابی و ابوریحان بیرونی بسیاری از آثار خود را به زبان فارسی نوشتند. 

استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس درباره چرایی اهمیت زبان فارسی در خارج از کشور تاکید کرد: از این رو که در اسناد بالادستی ما، قانون اساسی، سند تحول، برنامه چشم‌انداز، برنامه‌های بلند و کوتاه مدت از این زبان استفاده شده و بر لزوم توجه به این زبان در سایر کشورهای جهان اشاره شده است. به واقع ما برای مبادلات فرهنگی و تبادلات اندیشه‌ای، اقتصادی و سیاسی نیز به این زبان نیاز داریم. 

ذوالفقاری همچنین اظهار کرد: بسیاری از افراد غیر ایرانی با اشتیاق در پی فراگیری زبان فارسی هستند و به واقع ما ادبیاتی داریم که دنیا خواهان آن است؛ ما باید امکاناتی را فراهم کرده تا این زبان و فرهنگ را به نحو شایسته ارائه کنیم. وظیفه ما این است که چهره درست فرهنگ خودمان را با کمک این زبان ارائه دهیم. در حقیقت ادبیات و فرهنگ ما گویای چهره ما است. 

۱۵۰ کرسی آموزش زبان و ادبیات فارسی در جهان

او با اشاره به این که بهتر است دانشجویان غیر ایرانی زبان فارسی را از استادی بیاموزند که زبان مادری او فارسی است، گفت: بسیاری از مردم ایران به هر دلیل در کشورهای دیگر زندگی می‌کنند که هرکدام از آن‌ها رایزن فرهنگی ایران و گستراننده فرهنگ ایرانی در هرکجای جهان هستند و باید به آن‌ها اعتماد کنیم و نقطه قوتی در نظر بگیریم. 

گسترش زبان فارسی توام با گسترش اسلام در چین

وی ضمن بیان این که ۱۵۰ کرسی آموزش زبان و ادبیات فارسی در جهان دایر بوده و با استادان مقیم اداره می‌شود، تاکید کرد: به واقع برای گسترش زبان و ادبیات فارسی امکانات بالقوه و بالفعل ما در کشورهای مختلف وجود دارد زیاد است، اما تعطیلی برخی کرسی‌ها به دلیل مشکلات مالی که در این سال‌ها اتفاق افتاده است به این حوزه ضربه زده است. همچنان باید کتاب‌ها و سایر موارد آموزشی را به کرسی‌هایی که ارتباط مستقیم یا غیر مستقیم با آن‌ها داریم برسانیم. 

این استاد دانشگاه در خصوص زبان و ادبیات فارسی در چین بیان کرد: به دلیل وجود جاده ابریشم ارتباط قدیمی بین دو کشور وجود دارد؛ یعنی از دوره‌های پیش از عهد ساسانیان سفرا رفت‌وآمد داشتند و این ارتباط از آن رو که ایران در این چهارراه قرار دارد و نقش بسیار موثری در انتقال اجناس چینی به اروپا داشت، همیشه برقرار بود. 

وی افزود: همچنین در دوران مغولان ارتباط گسترده‌ای با ایرانیان صورت گرفت و بسیاری از گردانندگان حکومتی ایرانی بودند. در این کشور گسترش زبان و ادبیات فارسی با گسترش اسلام توامان بوده است. ما ۱۳ کرسی در چین داریم که مهمترین آن پکن و شانگهای است و تاکنون حدود ۷۰۰ نفر از تمام این کرسی‌ها فارغ‌التحصیل شده‌اند. 

حسن ذوالفقاری در پایان گفت: اولین کار یک دانشجو برای گسترش زبان فارسی این است که ابتدا این زبان را در خود تقویت کند، وقتی این تقویت صورت گیرد طبیعتا آثاری که از آن‌ها صادر می‌شود در مقام یک نویسنده، سخنگو، معلم و… زبان می‌تواند به زبان کمک کند و در مقابل زبان نیز به آن‌ها کمک می‌کند.