کارگردان فیلم «زار» در گفت‌وگو با ایلنا:
مدیران وزارت ارشاد یکدیگر را قبول ندارند/ سنگ‌اندازی‌ها فیلمسازان را از ساخت فیلم در ژانر وحشت پشیمان می‌کند/ اشتباه کردم فیلم را روی اینترنت گذاشتم
نیما فراهی که نخستین فیلمش با عنوان «زار» را در سال ۱۳۹۵ در ژانر وحشت ساخته است، سنگ‌اندازی‌های برخی مسئولین و دست‌اندرکاران سینما را دلیل عدم فعالیت فیلمسازان در گونه‌های مختلف سینمایی از جمله ژانر وحشت می‌داند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در سینمای ایران تاکنون فیلم‌هایی محدودی در ژانر وحشت ساخته شده است با این وجود این ژانر هیچگاه مورد حمایت مسئولان سینمایی واقع نشده است. چند سالی تلویزیون نیز تلاش کرد به این ژانر ورود کند اما نه به مرزهای آن نزدیک شد و نه قصه‌ها توان جذب مخاطب را داشتند. به همین بهانه به سراغ نیما فراهی، کارگردان فیلم «زار» رفتیم که در سی و پنجمین جشنواره جهانی فیلم فجر به نمایش درآمد و مورد استقبال هم قرار گرفت. این فیلم درنهایت سرنوشت خوبی پیدا نکرد و به دلایل مختلف از اکران بازماند.
دلیل نبود ژانر وحشت در سینمای ایران چیست؟ آیا مخاطبان از این ژانر استقبال نمی‌کنند یا فیلمسازان جسارت ورود به آن را ندارند؟
فیلم‌ها ساخته می‌شوند اما به دلیل اینکه اجازه اکران پیدا نمی‌کنند، دیده نمی‌شوند. اگر آثار ساموئل خاچیکیان را کنار بگذاریم بعد از انقلاب فیلم «شب بیست و نهم»، «اثیری» و چند فیلم دیگر هستند که در ژانر وحشت ساخته شدند، اما هیچگاه دیده نشدند. وضعیت در این ژانر امروز به گونه‌ای است که فیلم «ماهی و گربه» شهرام مکری جزو ژانر وحشت محاسبه می‌شود. امروز چند سکانس از سریال «احضار» را در فضای مجازی دیدم و واقعا هیچ اثری از ژانر وحشت در این سکانس‌ها نبود. کامنت‌ها و نظرات مردم هم بسیار جالب بود که یا با طعنه و شوخی با این سریال برخورد کرده بودند. آنها اغلب بسیار عصبانی بودند که چرا باید در ماه رمضان و آنتن شبکه یک چنین سریال ضعیفی در ژانر وحشت که مردم ما خیلی کم با این آثار ارتباط دارند، پخش شود. به درستی هم باید گفت که تلویزیون و کنداکتور شبکه یک در ماه رمضان جای آزمون و خطا نیست که بخواهیم هر سریالی را در این زمان پخش کنیم.
در کشور ما از ژانر وحشت هیچ حمایتی نمی‌شود و حتی برخی اوقات شما را پشیمان می‌کنند که سمت این ژانر و این نوع فیلمسازی نروید. ژانرهای ما به اجتماعی و سیاسی و کمدی خلاصه شده و مدیران دولتی علاقه‌ای به وجود و بروز یک ژانر جدید آن هم ژانر وحشت در سینمای ایران را ندارند. در کشورهای پیشرفته و صاحب سبک سینما به دنبال افرادی می‌گردند که کاربلد باشند و تجربه ساخت و یا تحقیق در این ژانر را داشته باشند، اما در کشور ما فقط صرف اینکه خودی باشید برای ساخت هر نوع فیلم و سریالی کافی است. اینکه شما تا به حال فیلم و سریالی در ژانر وحشت کار کرده‌اید یا تجارب قبلی شما مورد قبول واقع شده یا خیر، اهمیتی ندارد و فقط اینکه فلان اسم یا فلان شخص باشید که از نظر مدیران؛ خودی هستید، بهترین زمان را به شما اختصاص می‌دهند که در ژانر وحشت سریال بسازید. و در تمام این سال‌ها فقط یک سال در جشنواره جهانی فیلم فجر ۱۰ فیلم ایرانی و خارجی در ژانر وحشت اکران شد که تنها فیلم ایرانی فیلم «زار» بود و خوشبختانه مورد استقبال هم قرار گرفت، اما از جایی که هر چیز مورد استقبال مردم و مخاطبان سینما قرار بگیرد دیگر تکرار نخواهد شد و به تاریخ خواهد پیوست، این بخش از جشنواره هم فقط یک سال بود و از سال‌های بعد دیگر بخشی به اسم ژانر وحشت در جشنواره جهانی نداشتیم.
چرا فیلم «زار» را روی اینترنت قرار دادید؟ آیا این نوع اعتراض از طرف یک فیلمساز درست بود؟
من برای اکران این فیلم خیلی سختی کشیدم و چند سالی در اتاق‌های وزارت ارشاد و سازمان سینمایی رفت و آمد داشتم که فقط مجوز اکران بگیرم اما نشد و من هم در یک تصمیم اشتباه این فیلم را روی درگاه اینترنت گذاشتم و آن را به نمایش خانگی هم ندادم. اگر در شرایط امروز بودم قطعا کاری که دو سال پیش درباره فیلم «زار» انجام دادم را نمی‌کردم. اگر کمی دقت داشتم حتی می‌توانستم با شرکت‌های نتفلیکس و آمازون برای پخش فیلم «زار» به توافق برسم که متاسفانه در یک تصمیم‌گیری اشتباه این فیلم را روی اینترنت قرار دادم و به نوعی فیلم خودم را سوزاندم.
اینکه فیلم را روی اینترنت قرار دادم کار اشتباهی بود و فیلمی که خودم صحبت کردم و حرف زدم از اشتباه اولم بزرگ‌تر بود قطعا اگر کمی صبر می‌کردم حتما تصمیم بهتری می‌گرفتم. کسانی که مسئول هستند اگر اشتباه کنند از جیب مردم است، اما افرادی مثل من که در سینما با هزینه خودم فیلم ساخته‌ام اگر اشتباه کنیم، به خودمان ضرر زده‌ایم. عدم حمایت‌ها به سازمان صداوسیما و یا وزارت ارشاد و سازمان سینمایی مربوط نیست و بیشتر به دلیل نظرات و اعمال سلیقه‌های شخصی است، یعنی یک مدیر تصمیم می‌گیرد که از فلان فیلم و فلان فیلمساز حمایت کند و یا حمایت نکند. با عوض شدن مدیران گاهی اتفاقاتی می‌افتد اما مقطعی است، زیرا مدیر بعدی می‌آید و کلا ساختار و نگاه تغییر می‌کند.
چه دلیلی باعث اکران نشدن فیلم‌ها می‌شود؟ آیا وظیفه سینما و دست‌اندرکاران آن فقط تولید فیلم است؟ آیا نباید زمینه‌ای برای اکران و نمایش فیلم‌ها داشت و بعد فیلم ساخت؟
در سینما و تلویزیون بودجه ساخت فیلم و سریال برای خودی‌هاست و اصلا کار بلد بودن شرط نیست، اینکه فقط جزو دایره دوستان مدیران باشید برای آنها قابل قبول است. برای فیلمسازانی مثل من که می‌خواهند ژانر جدیدی را تجربه کنند و مستقل هستند، هیچ حمایتی وجود ندارد و سنگ‌اندازی هم در راه فیلمسازی و اکران فیلم‌هایمان همواره انجام می‌شود.
بعد از اکران فیلم من در جشنواره جهانی فیلم فجر، بنیاد سینمایی فارابی گفت که در اکران کمک می‌کند و از فیلم زار حمایت می‌کند، اما فقط در حد حرف بود. در وزارت ارشاد مدیرانی بودند که یک روز از علاقه شدید به فیلم می‌گفتند و حتی در مقطعی به من گفتند که برو هفته دیگر بیا و پروانه نمایش فیلمت را بگیر، اما هفته بعد در راهروی وزارت ارشاد جواب سلام مرا ندادند. در آن زمان به شدت به دلیل این اتفاقات تحت فشار بودم، از طرفی سریالی به نام «احضار» در شبکه نمایش خانگی ساخته شده بود که دو سکانس و تیتراژش را از فیلم «زار» کپی کرده بودند. تمام این مسائل و فشارها و عدم حمایت و وعده‌هایی که مسئولین دادند و محقق نشد، موجب شد فیلم را رایگان روی اینترنت قرار دهم.
ما به مدیران ارشاد غر می‌زنیم و ایراد می‌گیریم، اما خودی‌ها و سینمایی‌ها هم در چنین ماجراهایی با عدم حمایت‌شان ضربه بزرگ‌تری به فیلمسازانی مثل من می‌زنند. برای اکران این فیلم با بیش از پنج شرکت پخش فیلم صحبت کردم، اما هیچکدام راضی به اکران فیلم «زار» نشدند و گفتند که بازیگر مشهور ندارد، کمدی نیست و در اکران موفق نخواهد بود. یکی از پخش‌کننده‌ها به من گفت که برو و برای فیلمت تیزر بساز، من هم چند تیزر ساختم اما دیگر جواب تلفنم را هم ندادند، بنابراین نمی‌توان فقط به مدیران ایراد گرفت.
در سینما از ژانر وحشت و فیلم‌هایی که تابوشکنی می‌کنند حمایت نمی‌شود و همه فقط به دنبال اکران خوب و فروش بالا هستند. من به دنبال سرمایه‌گذار یا حمایت مالی نبودم و خودم فیلم را ساخته بودم، اما وقتی برای حمایت از اکران به وزارت ارشاد رفتم، یکی از مدیران گفت ما بنا نداریم به این موضوعات بپردازیم و وارد این ژانرها شویم. گفتم پس چرا با پروانه ساخت این فیلم موافقت کردید؟ گفت من پروانه ساخت ندادم، همان کسی که پروانه ساخت داده باید پاسخگو باشد. در وزارت ارشاد مدیران یکدیگر را قبول ندارند، البته قبول دارند! فقط با سرمایه ما بازی می‌کنند. پروانه ساخت می‌دهند که فیلم ساخته شود و بگویند مثلا ۱۰۰ فیلم در سال ساخته شده، اما در اکران با سنگ‌اندازی فقط فیلم‌هایی که خودشان دوست دارند اکران می‌کنند.
نظر شما به عنوان یک فیلمساز که تجربه فیلمسازی در ژانر وحشت را دارید، درباره سریال «احضار» که این شب‌ها از تلویزیون پخش می‌شود، چیست؟ پخش چنین سریالی در ماه رمضان تا چه حد می‌تواند مخاطبان را راضی نگه دارد؟
سریال و فیلم‌هایی که در ژانر وحشت ساخته می‌شود به دلیل ممیزی‌ها و مشکلاتی که وجود دارد، نمی‌تواند به خوبی عمل کند. در همین سینما با وجود اینکه فضا بازتر است، نمی‌توان به درستی در این ژانر فیلم ساخت، در تلویزیون که قطعا این ممیزی‌ها بیشتر است و فیلم و سریالی که ساخته می‌شود نمی‌تواند موفق باشد و نتیجه اینگونه می‌شود که مورد تمسخر و اعتراض مخاطب قرار می‌گیرد. بزرگ‌ترین مشکل اینجاست که کسانی که در این ژانر ورود می‌کنند ژانر وحشت را نمی‌شناسند و حتی تلاشی هم برای کسب تجربه درست در این زمینه را ندارند.
