احیاء «خانه پدری جلال»، با رویکرد فرهنگی، هنری و آیینی

به گزارش ایلنا، حفاظت از بناهای تاریخی، حفاظت از ریشه‌های تاریخی و فرهنگی یک سرزمین است. به هر میزان آنچه به یادگار از گذشتگان به ما رسیده است، عزیز داشته شود، به همان میزان، ارتباط میان نسلی در دوره‌های تاریخی مختلف (در زمان حال و آینده)، تقویت شده و آگاهی مردمان از داشته‌ها و گنجینه‌های خود افزایش خواهد یافت و «خودآگاهی تایخی» جامعه، مسیر تکاملی را طی خواهد کرد. 

بیش از یک میلیون اثر واجد ارزش تاریخی در کشور وجود دارد که حفاظت، مرمت و احیاء آن‌ها نه تنها در توان دولت نیست بلکه هیچ نهاد دیگری به تنهایی نمی‌تواند چنین ادعایی داشته باشد. 

در همین راستا بود که صندوق احیاء در سال ۸۴ به منظور تعیین و تثبیت و اعطای مجوز کاربری و بهره برداری مناسب از بناها و اماکن تاریخی قابل احیا با هدف جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی داخلی و خارجی ایجاد شد. 

در واقع بدون مشارکت مردمی نمی‌توان توقع داشت تمامی یک میلیون اثر واجد ارزش تاریخی کشور مرمت و احیاء شود و صندوق احیاء تلاش می‌کند با جذب سرمایه گذاران ذی صلاح و توانمند در این مسیر گام بردارد. نگاه صندوق احیاء، حفاظت از بناهای تاریخی با رویکرد احیای هویت تاریخی این اماکن و حفظ شانیت و اصالت آن‌هاست و این رویکرد بویژه در یک سال گذشته به طور جدی پیگیری شده است. این موضوع را می‌توان در واگذاری حق بهره برداری مدت معین خانه پدری جلال آل احمد در آخرین فراخوان صندوق احیا به وضوح مشاهده کرد. در فراخوان‌های صندوق، تمامی بناها جهت حفاظت، مرمت و احیاء، برای مدت معین به بهره برداران واجد شرایط و صاحب صلاحیت واگذار می‌گردد. ضمن اینکه پس از واگذاری نیز کماکان تحت نظارت مشاوران صندوق قرار می‌گیرد تا از هرگونه تخلف و انحراف از طرح مصوب پیشگیری شود. 

«خانه پدری جلال» از جمله آثار تاریخی و فرهنگی دوره قاجار است که متعلق به آیت‌الله حاج سید احمد طالقانی (آل احمد) از علمای معروف و متنفذ تهران است. این خانه در زمان خود به محلی برای اجتماع علما و روحانیون تهران و مکان برگزاری جلسات سرّی علیه سیاست‌های سرکوبگرانه استبداد رضاشاهی تبدیل شده بود. مجالس روضه‌خوانی و تلاوت قرآن و مراسم عزاداری توسط هیئت‌های مذهبی هم جزو برنامه‌های عادی این خانه به شمار می‌رفت. این بنای تاریخی در سال ۱۳۰۸ به شکل اساسی بازسازی شد. جلال آل احمد در سال ۱۳۱۰ یعنی در سن ۸ سالگی به این خانه نقل مکان کرد و تا ۱۷ سالگی در آن حضور داشت. مهرماه ۸۳ این بنای تاریخی به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. 

سال ۸۵ سازمان میراث فرهنگی وقت، خانه را تملک کرد تا پس از مرمت، به نحو شایسته‌ای مورد بهره برداری قرار گیرد. اما تعریف کاربری اشتباه برای بنا باعث شد با وجود چند بار فراخوان جذب سرمایه گذار، اما کسی حاضر به احیاء آن نباشد. تا اینکه سال ۹۱ به عنوان «خانه باستان‌شناسان ایران» افتتاح گردید اما حتی این عنوان نیز نتوانست حیات را در این خانه جاری کند. 

از طرفی متقاضیان به دنبال کاربری سفره خانه و اقامتگاه سنتی برای این بنا بودند که به دلیل‌عدم تطابق با ماهیت بنا، با وجود درخواست‌های متعدد، در هیچ فراخوانی امکان جذب سرمایه گذاران بخش خصوصی وجود نداشت. تا اینکه در آخرین فراخوان عمومی که توسط صندوق احیاء در آذر ماه ۹۹ برگزار شد و با در نظر گرفتن دغدغه‌های دوستداران و علاقه مندان میراث فرهنگی، این بنای تاریخی با کاربری «فرهنگی، هنری و آئینی» به سرمایه‌گذاری ذی صلاح و توانمند که خود از جنس میراث فرهنگی است واگذار شد تا نور امید در دل همه آن‌هایی که می‌خواستند خانه پدری جلال، آوازه تاریخی خود را دوباره احیا کند، زنده شود. 

طرحی ویژه برای احیاء خانه

سیده محبوبه کاظمی دولابی که خود را یک «دغدغه‌مند کاربلد» در حوزه میراث فرهنگی می‌داند و نه یک سرمایه گذار، از طرحی ویژه برای احیاء این بنای تاریخی و معرفی آن در سطح ملی و بین المللی خبر داد. او با اشاره به اینکه طی دو هفته آینده این بنای تاریخی را تحویل می‌گیرد گفت: با توجه به کاربری تعیین شده برای این بنا از سوی صندوق احیاء که فرهنگی هنری آئینی است، طرح مرمت، احیاء و بهره برداری خود را ارائه داده ایم. 

او که سابقه سال‌ها فعالیت در حوزه فرهنگی و هنری را در کارنامه خود دارد افزود: اولویت ما برای این بنای تاریخی، معرفی آن به عنوان یک مرکز فرهنگی هنری با رویکردی آئینی است و تلاش می‌کنیم با توجه به پیشینه آئینی این ملک، در جهت توسعه و ترویج این موضوع حرکت کنیم. 

کاظمی با تاکید بر پررنگ کردن جنبه گردشگری در کنار جنبه‌های فرهنگی، هنری و آئینی ادامه داد: با توجه به سابقه‌ای که در صنعت گردشگری داشته ام، یکی از اهداف مهم من در احیاء خانه پدری جلال، معرفی ملی و بین المللی این مکان به بهترین شکل است تا مورد توجه و بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار گیرد و در این راستا تلاش می‌کنیم با مطالعات تاریخی، پیشنه بنا و شخصیت‌های برجسته آن از جمله حاج سید احمد طالقانی، جلال آل احمد و شمس آل احمد را به ایرانیان و جهانیان معرفی کنیم. 

دغدغه مندی به تنهایی کافی نیست

کاظمی با اشاره به درک حساسیت‌ها و دغدغه مندی میراث دوستان نسبت به سرنوشت این بنای تاریخی خاطر نشان کرد: برخی صرفا دغدغه میراث فرهنگی را دارند و فقط گلایه می‌کنند اما دغدغه مندی به تنهایی کافی نیست بلکه ما نیازمند افراد «دغدغه‌مند کاربلد» هستیم. اگر من برای مرمت واحیاء خانه پدری جلال ورود کرده ام، علاوه بر دغدغه مندی، سال‌ها درحوزه میراث فرهنگی و گردشگری فعالیت کرده و بر ابعاد مختلف آن اشراف دارم. 

او با تاکید بر اینکه در این راستا نباید نقش دولت و وزارتخانه میراث فرهنگی و صندوق احیاء را نادیده گرفت گفت: مرمت و احیاء خانه پدری جلال پروژه سنگینی است و نباید سنگینی آن تنها بر دوش سرمایه گذار باشد. 

حرکت تاثیرگذار فرهنگی به جای انتفاع اقتصادی

کاظمی با تاکید بر اینکه کسی که در شرایط فعلی اقتصادی و فرهنگی در حوزه میراث فرهنگی سرمایه‌گذاری می‌کند، دغدغه این حوزه را دارد تصریح کرد: اگر هدف ما انتفاع اقتصادی بود، باید به دنبال حفظ سرمایه و حضور در سایر بازارهای سرمایه می‌رفتیم اما دغدغه ما حفظ میراث فرهنگی است و به این حوزه ورود کرده ایم. بنابراین موضوع انتفاع اقتصادی در احیاء خانه پدری جلال منتفی است. بلکه قصد داریم یک حرکت تاثیر گذار فرهنگی داشته باشیم. 

اندیشیدن در سطح جهانی

او با تاکید بر اینکه دلسوزان فرهنگی و متولیان امر باید مسئولیت صددرصدی خود در این حوزه را بپذیرند گفت: دولت و میراث فرهنگی باید نقش حمایتی خود را پررنگ کنند تا تیم دغدغه مندِ کاربلدی که برای احیاء خانه پدری جلال، پای در میدان گذاشته‌اند بتوانند به بهترین شکل در سطح ملی و بین المللی این بنای تاریخی را مرمت، احیاء و مطرح کنند. کاظمی با تاکید بر لزوم اندیشیدن در سطح جهانی گفت: باید سرمایه‌های ارزشمند فرهنگی، تاریخی و انسانی خود را به تمام کشورهای دنیا معرفی کنیم و یک مدل و الگوی خوب در این زمینه اجرا کنیم تا هم دیگران برای سایر بناهای تاریخی یک نمونه موفق داشته باشند و هم تمایل به ادامه سرمایه‌گذاری در ابنیه تاریخی استمرار داشته باشد.