تجویز دلخوشی‌های کوچکِ مصطفی ملکیان برای «کتابخوانی ملی»
مصطفی ملکیان، فیلسوف و پژوهشگر علوم انسانی، در پویش «کتابخوانی ملی» با معرفی دو کتاب از ویلیام اروین و آندره ژید به تشریح و ارائه توصیه‌هایی برای تسکین رنج روزگار کنونی به‌خصوص در دوران شیوع ویروس کرونا و بهره‌گیری از خوشی‌های کوچک زندگی پرداخت.
به گزارش ایلنا، مصطفی ملکیان فیلسوف و پژوهشگر علوم انسانی، با حضور در پویش «کتابخوانی ملی» عنوان کرد: واقعیت این است که کتاب‌های فراوانی در سال‌های اخیر مطالعه کرده‌ام که همه قابل توصیه هستند، اما به جهت وضعی که در سال اخیر به واسطه شیوع ویروس کووید ۱۹ در سراسر جهان به ویژه در جامعه ایرانیان پیش آمده و سلسله نابه‌سامانی‌های عصبی و ذهنی را بر جهان عارض کرده است و همچنین به دلیل مصائب و مشکلات و گرفتاری‌هایی که زندگی اجتماعی ایرانیان به‌خصوص در این سال‌ها که پیدا شده و آستانه تحمل درد و رنج انسان ایرانی در اجتماع را پایین آورده است، به نظرم رسید کتاب‌هایی معرفی کنیم تا به کار تسکین درد و رنج بیایید و در عین حال خواننده را اندکی از خوشی، لذت، رضایت و شادی‌های کوچک بهره‌مند سازد.
وی گفت: دو کتاب در این زمینه سودمند است. نخست کتاب «فلسفه‌ای برای زندگی» یا «فلسفه‌ای برای زیستن» نوشته ویلیام اروین که دو ترجمه به زبان فارسی از این کتاب وجود دارد. ترجمه محمود مقدسی را انتشارات نشر گمان منتشر کرده و دیگری ترجمه محمد یوسفی که توسط انتشارات ققنوس منتشر شده است، که هر دو ترجمه به اعتقاد بنده خوب هستند.
ملکیان ادامه داد: این کتاب براساس مکتب رواقیان در دوران فلسفه هلنیستی و فلسفه یونان و روم باستان تدوین شده است، ارزشی که این کتاب دارد به این جهت است یک نوع آمادگی ذهنی و روانی برای بهترین روش برخورد با مصائب، مشکلات، وقایع منفی، حوادث و سوانح ناخواسته زندگی به ما یاد می‌دهد.
وی تصریح کرد: واقعیت این است که درباره روبرو شدن با حوادث زندگی، بنده سه مکتب را از همه مکاتب دیگر موفق‌تر می‌بینم، نخست مکتب رواقیان، دوم مکتب اسپینوزا و سوم مکتب ذن بودایی است.
ملکیان گفت: کتاب «فلسفه‌ای برای زیستن» بر مکتب رواقیان تاکید دارد و به باور دارم روانشناسی انسان را به عمیق‌ترین صورت عرضه کرده است و در آن گفته شده که اگر انسان چنین روانشناسی دارد، طبعاَ چنین رفتاری هم بهترین رفتار برای او در روبرو شدن با مشکلات، مصائب و وقایع منفی زندگی است. ارزش این کتاب فقط هم به جهت این نیست که از آموزه‌های رواقیان بهره‌مند شده است بلکه به این جهت است که ویلیام اروین کسی که این کتاب را نوشته ویژگی‌های دیگری نیز داشته که توانسته آیین رواقی را به صورت کاملا متناسب با حال و روز و کار و زندگی ما عرضه کند.
وی ادامه داد: کتاب دوم پیشنهادی در جهتی دیگر است. کتاب نخست برای این بود که چگونه با مصائب و مشکلات روبرو شویم، اما کتاب دوم درباره این است که چگونه از خوشی‌های کوچک دریغ نکنیم، زیرا شادی‌های کوچک در گوشه و کنار زندگی‌مان فراوان است و ما می‌توانیم از این شادی‌های کوچک و از این لذت و رضایت‌های کوچک نیز بهره‌مند شویم. مشکل ما این است که افراد ارزش بهره‌مندی از این شادی‌های کوچک را نمی‌دانند.
ملکیان تصریح کرد: کتاب دوم «مانده‌های زمینی و مائده‌های تازه» از «آندره ژید» است که در ۶۰ سال اخیر ترجمه‌های بسیاری به زبان فارسی داشته و به گمان بنده بهترین ترجمه مربوط به ترجمه مهستی بحرینی از انتشارات نیلوفر است.
وی ادامه داد: آندره ژید در این کتاب روایت لطیفی از اپیکوریسم ارائه می‌دهد. مکتبی است که به بهترین صورت استفاده از لذت‌های زندگی را توصیه می‌کند و البته درگیر لذت‌گرایی افراطی هم نیست و بسیار اعتدالی و لطیف است. این مکتب نوعی خوشی را توصیه می‌کند که ناسازگار با خوبی زندگی نیست.
ملکیان ادامه داد: این مکتب در ادبیات خودمان بیشترین شباهت را به آنچه عمرخیام نیشابوری و همچنین ابوالعلاء معری در زبان و ادبیات عرب مطرح می‌کنند، دارد. این دو شخصیت، نوعی لذت‌گرایی و بهره‌برداری از خوشی را به شرطی که به خوبی زندگی لطمه نزند را توصیه می‌کنند، یعنی قواعد اخلاقی زیرپا گذاشته نشود و خوش باشیم و حتی از لذت‌های کوچک بهره‌مند شویم، بدون اینکه سرسوزنی احکام، قواعد، معیار و میزان‌های اخلاقی را زیرپا بگذاریم. در واقع اپیکوریسم جمع بین خوشی و خوبی زندگی است.
وی تصریح کرد: ما در عین حالی که در مقام آرمان‌طلبی دوست داریم زندگی‌مان خوش و خوب و دارای لذت باشد، دچار درد و رنج کمتری باشد، می‌خواهیم قواعد اخلاقی نیز رعایت شود. اما به لحاظ عملی راه آن را نمی‌دانیم.
این پژوهشگر علوم انسانی گفت: آندره ژید در این کتاب که به واقع دو کتاب است که به فاصله ۴۵ سال نوشته‌اند؛ می‌خواهد این اپیکوریسم لطیف را و این خوشی همراه با خوبی و به تعبیری بهتر این خوشی در حلقه و دایره خوبی را به همراه راه‌های عملی آن به ما یاد دهد. بیاموزد که چگونه می‌توانیم از کوچکترین خوشی‌ها بهره‌مند شویم.
ملکیان ادامه داد: رواقیان در جنبه سلبی موفق بودند و اپیکوریسم در جنبه ایجابی موفق‌تر؛ اولی درباره اینکه چگونه با ناخوشی روبرو شویم و دومی درباره اینکه چگونه خوشی‌ها را از دست ندهیم و طوری رفتار نکنیم که بعدها بگوییم چرا این خوشی‌ها را به جهت نادانی و کارآمد نبودن، از دست داده و از فرصت‌ها استفاده نکرده‌ایم.
وی خاطرنشان کرد: امیدوارم این دو کتاب برای هموطنانم همانقدر که در من موثر بود، موثر واقع شود و در شرایطی که اتفاقات بیرونی زندگی پر از ناملایمات است، بتوانند به صورت درونی درد و رنج زندگی را به روش بهتری تحمل کنند.
