خاویار ایرانی، وجهه جهانی
خاویار ایرانی یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی کشور با جایگاه قابل‌قبول در پنج قاره جهان و ارزآوری قابل‌توجه است و برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های به هنگام برای جلوگیری از تزلزل این جایگاه ضروری به نظر می‌رسد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، خاویار ایران مانند پسته، زعفران و فرش ایرانی بخشی از هویت جهانی ایران را به خود اختصاص داده است و به عنوان یک مزیت جهانی برای کشور مطرح است. این محصول از دیرباز به‌عنوان شناسنامه صنعت شیلات ایران اعتبار خود را در دنیا حفظ کرده است.
صادرات ۴.۷ تن خاویار
بر اساس آخرین آمار ارائه شده توسط دفتر بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات ایران، در سال ۱۴۰۲ میزان صادرات محصول خاویار ایرانی از مبادی رسمی کشور، ۴.۷ تن به ارزش سه میلیون و ۲۰۰ هزار دلار به ۳۸ کشور جهان برآورد شده است که در کنار رشد بالغ بر چهار درصدی حجم تولید نسبت به مدت مشابه سال قبل را نشان می‌دهد.
این میزان باوجود سهم کمتر از یک‌هزارم درصدی از صادرات محصولات کشاورزی، بیش از پنج درصد از درآمد ارزی این محصولات را به خود اختصاص می‌دهد. درحالی‌که به گفته مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر سازمان شیلات ایران، چیزی معادل همین حجم و ارزش نیز، به‌صورت مسافری از کشور خارج شده است.
این موضوع نشان‌دهنده نقش خاویار ایرانی در بازار جهانی این محصول، حتی با وجود مشکلات دامن‌گیر صادرات کشور به واسطه تحریم است. بازار صادراتی تضمین‌شده محصولات خاویاری به دلیل علاقه ذائقه جهانی به خاویار تولیدشده در ایران که بیشتر خاویار تولیدشده توسط فیل‌ماهی را شامل می‌شود، باعث برنامه‌ریزی بخش حکمرانی شیلات کشور برای تولید این محصول و افزایش تمایل به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پرورش ماهیان خاویاری شد.
ممنوعیت صید خاویار از سال ۲۰۱۰
با توجه به ممنوعیت صید و استحصال خاویار دریای خزر از سال ۲۰۱۰ میلادی، سازمان شیلات ایران در سال ۱۳۹۲ فاز اول توسعه پرورش ماهیان خاویاری در کشور را برنامه‌ریزی کرد که ذیل آن طی یک برنامه ۱۰ ساله، تولید صد تن خاویار پرورشی و ۱۰ هزار تن گوشت ماهیان خاویاری محقق و سال گذشته این برنامه وارد فاز دوم خود با هدف‌گذاری تولید ۲۰ هزار تن گوشت ماهیان خاویاری و یکصد و ۴۰ تن خاویار تا پایان برنامه هفتم توسعه شد.
مازندران و گیلان در صدر تولید خاویار کشور
در حال حاضر ۳۰۰ مزرعه فعال در پرورش ماهیان خاویاری در ۲۲ استان کشور پراکنده هستند که در حدود دو سوم این آمار دارای شناسنامه و مابقی به‌صورت مشاغل خرد و خانگی فعالیت می‌کنند. در سال ۱۴۰۲، استان‌های مازندران با تولید دو هزار و ۵۸۲ تن گوشت و ۹ هزار و ۲۵۵ خاویار و گیلان با تولید یک هزار و ۳۳ تن گوشت و هشت هزار و ۸۷۷ کیلوگرم خاویار پیشتازان تولید محصولات ماهیان خاویاری در کشور بوده‌اند.
امروزه درحالی‌که صنعت شیلات کشور رشد سالیانه تولید محصولات ماهیان خاویاری را جشن می‌گیرد، دل‌نگرانی‌هایی از بابت عدم نظام‌مند بودن تولید و صادرات این محصول و امکان آسیب به وجهه جهانی خاویار ایران، به دلیل امکان انجام تقلبات یا مواردی ازاین‌دست، به‌ویژه در قالب صادرات غیر گمرکی و مسافرتی وجود دارد؛ که با توجه به ارزش بالای این محصول می‌تواند در صورت ورود به بازارهای صادراتی لطمه جبران‌ناپذیری به هویت و وجهه این محصول ارزشمند وارد آورد.
این در حالی است؛ که بنا به اذعان مدیران دولتی، ایران دارای بالاترین استانداردها در فرآوری محصول خاویار با در نظر گرفتن ذائقه و سلیقه کشورهای مقصد صادراتی بوده و سلامت این محصولات توسط سازمان دامپزشکی کشور و سازمان غذا و دارو تضمین می‌شوند.
ازاین‌رو با نظر به نقش قابل‌توجه این محصول در ارزآوری و حفظ روابط تجاری ایران در شرایط تحریم با کشورهای مختلف جهان، سیاست‌گذاری در مدیریت خروج این محصول از کشور، باکیفیت تضمین‌شده و قابل نظارت، ضروری به نظر می‌رسد.
