نیویورک؛ سکویی برای بهبود روابط بین‌الملل

سفر  رئیس‌جمهور به نیویورک برای شرکت در اجلاس سالانه سازمان ملل، به عنوان یک رویداد مهم دیپلماتیک، توجهات زیادی را به خود جلب کرد. برخی عنوان کردند که این سفر می‌تواند فرصتی برای تبیین مواضع جدید جمهوری اسلامی ایران و فراهم آوردن زمینه‌ای برای کاهش تنش‌ها با دیگر کشورها باشد. اجلاس سازمان ملل به عنوان یک بستر بزرگ برای دیپلماسی چندجانبه، جایی است که کشورها می‌توانند نظرات و مواضع خود را در عرصه جهانی بیان کنند. در شرایط کنونی، ایران نیاز داشت تا از این فرصت استفاده کند. در شرایطی که رسانه‌های رژیم صهیونیستی از حضور رییس‌جمهور و وزیر امور خارجه کشورمان در آمریکا با عنوان «هجوم دیپلماتیک» یاد کرده‌اند، لازم بود با به نمایش گذاشتن رویکردهای جدید، تأثیرات مثبتی بر سیاست‌ بین‌الملل داشته باشیم.

با این حال، سفر به نیویورک تنها فرصتی برای پیشبرد دیپلماسی نیست؛ بلکه با چالش‌هایی نیز همراه است. تنش‌های بین‌المللی، تحریم‌های اقتصادی و نگرانی‌های امنیتی از جمله مسائلی هستند که ایران باید در این سفر به آن‌ها توجه کند. برخی معتقدند که ایران باید هر چه سریع‌تر ادعاهای غرب مربوط به  هم‌دستی در جنگ روسیه و اوکراین را رفع  رجوع کند چراکه بخشی از روابط دیپلماتیک ما با اروپا را تحت‌الشعاع قرار داده است. کارشناسان بر این باورند که عدم توانایی در کاهش تنش‌ها می‌تواند این سفر را به فرصتی بی‌فایده تبدیل کند. دستگاه دیپلماسی ایران طبق روال همیشه در این دوره هم در حاشیه سفر رییس‌جمهور، دیداری را با رسانه‌ها خارجی ترتیب داد تا از نزدیک موضع ایران را به گوش رسانه‌های خارجی برساند. بسیاری از رسانه‌های بین‌المللی بر لزوم تعامل سازنده ایران با جامعه جهانی تأکید و بر این باورند که ایرانی‌ها باید از این سفر به عنوان فرصتی برای بهبود روابط دیپلماتیک و اقتصادی بهره‌برداری کنند.

مهمان‌پرست سخنگوی پیشین وزرات خارجه در همین رابطه به خبرنگار ایلنا، گفت:«توسعه روابط با کشورهای همسایه، رفتن به سمت همکاری‌های جمعی برای ایجاد یک منطقه امن و با ثبات و عمق بخشیدن به همکاری‌های اقتصادی‌ ‌می‌تواند از دستاوردهای سفر پزشکیان به نیویورک باشد.»

مشارکت فعال در بحث‌های جهانی، به ویژه در موضوعات کلیدی مانند حوادث منطقه به ویژه غزه و لبنان و تغییرات اقلیمی و مسائل مرتبط با حقوق بشر، می‌تواند نشان‌دهنده اولویت‌های ایران در مسائل جهانی باشد و به ایجاد همکاری‌های جدید با دیگر کشورها منجر شود. ایران باید به واسطه ای رویداد دستاوردها و پیشرفت‌های خود را به نمایش بگذارد. ارائه سخنرانی‌ قوی و تأثیرگذار توجه جهانیان را به سمت ایران جلب کرده و فرصتی برای بهبود تصویر بین‌المللی کشور خواهد بود. در این راستا، بررسی فرصت‌های تجاری با کشورهای دیگر و معرفی پروژه‌های کلیدی می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی کمک کند.

نوریان استاد روابط بین‌الملل سفر آقای رییس‌جمهور به نیویروک را سفری طلایی می‌داند و می‌گوید: «ایشان می‌تواند موضوعات مهمی که مورد علاقه بازیگران مختلف جهانی است را در این سفر و جایگاه ممتاز به روشنی تببین کند. به نظر می‌رسد که آقای رئیس‌جمهور می‌خواهد از این سفر به عنوان فرصتی مغتنم برای بیان دیدگاه‌های خود در حوزه‌های مختلف بهره‌برداری کند. حتما دستگاه دیپلماسی کشور باید برای این موضوع برنامه‌ریزی کرده باشد.»

 ایران باید به عنوان یک بازیگر کلیدی در مسائل امنیتی منطقه‌ مطرح شود و با کشورهای همسایه و قدرت‌های جهانی گفت‌وگو کند. ارائه راه‌حل‌های دیپلماتیک برای بحران‌های منطقه‌ای می‌تواند به تقویت جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی کمک کند. به این ترتیب، با اتخاذ چنین رویکردهایی، ایران می‌تواند از اجلاس سازمان ملل به عنوان سکویی برای بهبود روابط خود با کشورهای دیگر استفاده کند و در راستای کاهش تنش‌ها و تقویت دیپلماسی خود گام بردارد.

نباید انتظار داشته باشیم دولت جدید در این مدت کوتاه به ابتکار عمل در سیاست بین‌الملل رسیده باشد و آن را در روابط دوجانبه مطرح کند اما نیاز است نقش‌ آفرینی ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای همراه با طرح‌های نوین برای اسقرار صلح باشد.

مهمان‌پرست در این راستا می‌گوید: «در این سفر از حقوق کشور خودمان و ملت‌مان دفاع خواهیم کرد. تحریم‌ها را ناعادلانه و ظالمانه می‌دانیم و معتقدیم دانش هسته‌ای که در اختیار کشور ما قرار دارد، کاملاً در جهت اهداف صلح‌آمیز است. کشورهای غربی می‌بایست به جای رویکرد منفی و تخریبی به سمت واقع‌گرایی بروند و ایران را به عنوان یک قدرت منطقه‌ای در جهت مثبت بشناسند و با رویکرد همکاری با ما برخورد کنند.»

جدای از مسائل هسته‌ای، امنیت منطقه از جمله موضوعات مهمی است که بر تمایل اروپا به همکاری با ایران تأثیر می‌گذارد. کشورهای اروپایی به دنبال برقراری روابط با ایران هستند تا از طریق دیپلماسی، تنش‌ها را کاهش دهند و به ثبات منطقه‌ای کمک کنند. این موضوع به ویژه در شرایطی که بحران‌ها  منطقه‌ای همچون جنگ در غزه وجود دارد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. رییس جمهور در بدو ورود به نیویورک این موضوع را مطرح کرد که قرار است پیام‌آور صلح و امنیت باشد و مبانی حقوق بشر را به طراحان‌ش گوشزد کند و طبق وعده‌اش شب گذشته در سخنرانی خود تاکید کرد که جهان در یک سال گذشته، ماهیت رژیم اسرائیل را دیده اند؛ دیده‌اند سردمداران این رژیم چگونه جنایت می کنند و در یازده ماه بیش از ۴۱ هزار مردم بی‌گناه را در غزه به خاک و خون کشیده اند که بیشتر زنان و کودکان بیگناه بوده‌اند؛ ولی به نسل‌کشی، کودک کشی، جنایت جنگی و تروریسمِ دولتی می‌گویند «دفاع مشروع»! به بیمارستان و مهدکودک و مدرسه می‌گویند «هدفِ مشروعِ نظامی»، به مردم آزادیخواه و شجاعی که در غرب و شرق جهان به نسل کشی آن‌ها اعتراض می‌کنند، می گویند «یهودستیز! » 

پزشکیان عنوان کرد: به مردم مظلومی که پس از هفت دهه اِشغال و تحقیر، علیه آن ها به پا خاسته‌اند میگویند «تروریست!» ولی این اسرائیل است که دانشمندان، دیپلمات‌ها و مهمانان ما را در سرزمین ما ترور کرده و از داعش و گروه‌های تروریستی پنهان و آشکار حمایت کرده است؛ در مقابل ایران از جنبش‌های آزادی بخش و مردمی حمایت کرده است، که چهار نسل است قربانی جنایات و استعمارگری رژیم اسرائیل بوده‌اند. ما در کنار مردم کشورهای شما، که در خیابان‌ها علیه اقدامات اسرائیل تظاهرات می‌کنند، ایستاده‌ایم و جنایت علیه بشریت را محکوم می‌کنیم.

چالش‌های جهانی مانند تغییرات اقلیمی، تروریسم و بحران‌های انسانی به ویژه شرایط امروز غزه و لبنان می‌توانند فرصتی برای همکاری‌ها فراهم کنند. کشورهای اروپایی به دنبال همکاری با کشورهایی هستند که بتوانند در حل این مسائل مشارکت کنند و ایران می‌تواند در این حوزه‌ها نقش مثبتی ایفا کند.

در همین رابطه ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به سوال ایلنا مبنی بر اینکه اخیر اروپا با تحریم‌های هوایی اخیر نشان داد غرب با فشار آمریکا و رژیم صهیونیستی مجددا سعی در امنیتی سازی چهره ایران در مجامع بین‌المللی دارد. از سوی دیگر در رایزنی‌های تلفنی آقای بورل با عراقچی بر آغاز دور جدیدی از گفت‌وگوهای ایران و اتحادیه اروپا تاکید شده بود. چقدر می‌توان به زمینه‌سازی برای آغاز مقدمات این روند در حاشیه اجلاسیه سازمان ملل امیدوار بود؟ اساسا دیپلماسی غیرآمریکایی در توسعه روابط با اروپا برای ما و طرف‌های غربی قابلیت عملیاتی شدن دارد؟ گفت: روابط و تعامل میان کشورها یک مسیر دو طرفه است. جمهوری اسلامی ایران در چارچوب سیاست خارجی متوازن و نیز منطبق بر اصول احترام متقابل و منافع مشترک، از توسعه روابط با همه طرف‌های علاقمند از جمله اروپا استقبال می‌کند.

وی افزود: اروپا باید نشان دهد که در خصوص روابط با ایران واقع‌بینانه و مستقلانه تصمیم می‌گیرد. البته روابط ایران و اروپا هم اکنون هم از الگوی واحدی تبعیت نمی‌کند. ایران با برخی از کشورهای حوزه اروپا روابط دوستانه و همکاری‌های مشترک خوبی دارد. توسعه مناسبات با اروپا در صورت واقع بینی برخی از کشورهای مؤثر این اتحادیه دور از دسترس نیست.

سخنگوی وزارت امور خارجه یادآور شد: نشست معاون سیاسی وزارت امور خارجه کشورمان با مدیران سیاسی انگلیس، آلمان و فرانسه در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک برگزار شد که در صورت تداوم و تعامل سازنده، می‌تواند، راهگشا باشد.

از سوی دیگر توافقات در سطح منطقه یا با موضوعات فرهنگی و اقتصادی می‌توانند به عنوان ابزارهای مؤثری برای کاهش تنش‌ها در روابط بین‌المللی عمل کنند. این توافقات ابتدا منجر به تقویت اعتماد متقابل بین کشورها می‌شود و در ادامه همکاری‌ها را به ارمغان می‌آورد. ایجاد فضای مثبت از طریق این توافقات می‌تواند زمینه‌ساز مذاکرات بزرگ‌تر و توافقات جامع‌تر باشد. موفقیت در اجرای این توافقات به عنوان نمونه‌هایی از همکاری‌های مؤثر عمل کرده و کشورها را تشویق به ادامه همکاری می‌کند.

فلاحت‌پیشه تحلیل‌گر سیاسی در این خصوص با اشاره به برنامه رییس جمهور برای دیدار با مکرون، گفت:« باید بررسی کرد که آیا توافقات کوتاه‌مدت و با ابعاد محدود، حتی اگر فراتر از مسائل کلان سیاست خارجی باشند، می‌توانند مسئولیت‌هایی در ارتباط با فرانسه و دیگر کشورهای اتحادیه اروپا ایجاد کنند. نظرات مختلفی درباره این موضوع وجود دارد؛ برخی بر این باورند که اگر توافقات کوچکی صورت گیرد، می‌تواند به نوعی ارتباطات را تقویت کند.»

علاوه بر این، توافقات در زمینه‌های محدود می‌توانند به کاهش تنش‌های اقتصادی و تجاری کمک کنند. با ایجاد فرصت‌های تجاری جدید، کشورها می‌توانند منافع مشترک را شناسایی کنند و از این طریق تنش‌ها را کاهش دهند. دیپلماسی فرهنگی ابزاری برای پیوند میان ملل است، ملل متحد، دولت‌ها را به هم نزدیک خواهند کرد. توافقات در زمینه‌های فرهنگی و علمی ارتباطاتی مثبت بین ملت‌ها برقرار می‌سازد. این توافقات می‌تواند زمینه‌ساز گفت‌وگوهای سازنده در مورد موضوعات حساس‌تر باشد. مردمی که در زمینه‌های فرهنگی، علمی و اقتصادی به هم نزدیک شوند با فشار افکار عمومی، دولت‌ها را مجبور به تعامل خواهند کرد اما لازمه این اتفاق، هموار کردن مسیر به دست دولت‌ها است.

با استمرار توازن تهدید به جای صلح در منطقه‌ و عدم ایجاد فضای گفت‌وگو تمام فرصت‌های دیپلماتیک به ویژه برای کشورهای منطقه بی‌ثمر خواهد بود. بنابراین، ایران نیاز دارد تا با برنامه‌ریزی دقیق و شفافیت در مواضع خود، از این سفر به عنوان بستری برای بهبود روابط بین‌المللی بهره‌برداری کند و به چالش‌ها پاسخ مناسبی دهد.