اومیکرون و ضرورت تزریق "دوز سوم واکسن کرونا"

ایلنا، با شروع واکسیناسیون کشوری و تزریق دوزهای اول و دوم واکسن کرونا، حالا صحبت از تزریق "دوز سوم" یا "دوز بوستر" واکسن کرونا است. سوالات زیادی پیرامون دوز سوم واکسن کرونا در ذهن همه وجود دارد، سوالاتی مانند بهترین پلتفرم واکسن برای تزریق دوز سوم، مناسب‌ترین زمان تزریق دوز سوم واکسن، فواید دوز سوم واکسن و ... سبب شده است تا پیش از تصمیم‌گیری برای تزریق دوز سوم واکسن کرونا اطلاعات خود را افزایش دهیم.

ایلنا در این مقاله شما را با چرایی تزریق دوز سوم واکسن کرونا آشنا سازد، فواید و مضرات دوز باقی مانده واکسن را شرح دهد، از کارایی این دوز باقی مانده سخن بگوید و سوالات مهم و چالشی پیرامون تزریق سوم واکسن کرونا را پاسخ دهد.

اومیکرون چیست؟

بعد از واریانت‌های آلفا، بتا، گاما و دلتا، حالا امیکرون پنجمین واریانتی است که در لیست واریانت‌های نگران‌کننده سازمان جهانی بهداشت قرار گرفت. سازمان جهانی بهداشت، واریانت جدید از ویروس عامل کووید-۱۹ را با نام Omicron در لیست واریانت‌های نگران‌کننده (Variant of concern) خود قرار داد.

داده‌های اولیه نشان از ریسک بالای این واریانت برای عفونت مجدد در مقایسه با دیگر واریانت‌ها دارد. تعداد افراد مبتلا با این واریانت در آفریقای جنوبی در حال افزایش است. میزان موارد ابتلا و بستری در بیمارستان نیز در این کشور نسبت به یک ماه پیش در حال افزایش است.

جهت آگاهی از جدیدترین اخبار علمی پیرامون «اومیکرون»، سویه جدید ویروس کرونا، توصیه می‌کنیم مقاله "آنچه از کرونای اومیکرون می‌دانیم" را مطالعه فرمایید.

انواع واکسن برای دوز سوم: از mRNA تا پروتئین نوترکیب

پلتفرم‌ها یا تکنولوژی‌های مختلف که برای تولید واکسن کرونا توسعه یافته و استفاده شده‌اند شامل: mRNA، وکتور ویروسی، ویروس غیرفعال‌شده و پروتئین نوترکیب (مانند واکسن اسپایکوژن) هستند.

ویروس کرونا به کمک اسپایک با اتصال به گیرنده خاصی در بدن (ACE2) وارد سلول‌های بدن شده و باعث عفونت کووید-19 می‌شود. به همین خاطر است که هدف اکثر واکسن‌ها تولید پاسخ ایمنی در بدن علیه پروتئین اسپایک است.

واکسن‌های با پلتفرم پروتئین نوترکیب (مانند واکسن اسپایکوژن) حاوی همه یا بخشی از پروتئین اسپایک هستند که با استفاده از تکنولوژی مهندسی ژنتیک و نوترکیبی ساخته می‌شود.

ویژگی مهم واکسن استرالیایی-ایرانی اسپایکوژن در مقایسه با بعضی واکسن‌های نوترکیب موجود در کشور این است که دارای همه بخش‌های پروتئین اسپایک کرونا است، پس می‌تواند پاسخ ایمنی در بدن در برابر تمامی قسمت‌های اسپایک کرونا را تحریک کند.

وضعیت واکسن‌های پروتئینی کرونا در دنیا

اگرچه واکسن‌های پروتئینی هنوز به طور گسترده برای COVID-19 استفاده نشده‌اند، داده‌های کارآزمایی بالینی در مراحل پایانی، تاکنون امیدوارکننده به نظر می‌رسد و محافظت قوی با عوارض جانبی کمتر را نسبت به سایر واکسن‌های کووید-19 نشان می‌دهد.

علاوه بر چند کشور مانند کوبا و تایوان، چندین شرکت دارویی مهم مانند نوواوکس (Novavax)، سانوفی و GSK و شرکت کلاور (Clover) بر روی توسعه واکسن‌های پروتئین نوترکیب علیه واکسن کرونا فعالیت کرده‌اند. مطالعات بزرگ از Novavax و Clover قبلاً داده‌های اثربخشی را به دست آورده‌اند.

بر اساس این نتایج واکسن Novavax در یک مطالعه 30000 نفری که در اوایل سال (قبل از ورود نوع دلتا) انجام شد، بیش از 90٪ محافظت در برابر بیماری کرونا علامت‌دار ارائه کرد.

از مهم‌ترین مسائل در تصمیم‌گیری برای الزام به تزریق دوز تقویتی واکسن کرونا، میزان دسترسی به واکسن و توانایی واکسن‌سازان برای تامین گسترده واکسن در بیشتر کشورهای دنیاست. به همین علت، نیاز به تولید واکسن‌های با تکنولوژی متفاوت مانند پروتئین نوترکیب در کنار واکسن‌های قبلی بیشتر از گذشته احساس می‌شود.

واکسن اسپایکوژن چیست؟

واکسن کرونا اسپایکوژن توسط شرکت سیناژن با همکاری یک شرکت استرالیایی به نامVaxine  تولید شده است. در فناوری ساخت این واکسن ایرانی-استرالیایی، از ویروس زنده یا ویروس کشته شده استفاده نشده است؛ اسپایکوژن در حقیقت حاوی قسمتی از ویروس کرونا (پروتئین Spike) است که سبب ایجاد ایمنی در برابر ویروس کرونا می‌شود.

نوع طراحی اسپایکوژن می‌تواند احتمال بروز عوارض جانبی ناشی از واکسن را کاهش دهد و بسیار ایمن باشد. شایان ذکر است که واکسن کرونا اسپایکوژن با استفاده از روش‌های مهندسی ژنتیک تهیه و تولید شده است.

شرکت داروسازی سیناژن تجربه طولانی و چندین ساله در تولید انواع پروتئین‌های نوترکیب برای درمان بیماری‌های مختلف مانند ام‌اس، آرتریت مفصلی، انواع سرطان، دیابت و … دارد و تولید پروتئین نوترکیب برای واکسن کرونا را نیز بر پایه همین تجربه دنبال کرده است.

آیا تزریق دوز سوم واکسن کرونا خطرناک است؟

قطعا خیر! تزریق دوز بوستر یا دوز باقی ‌مانده واکسن کرونا برای افزایش ایمنی حاصل از دو دوز قبلی واکسن در گروه‌های خاصی از افراد به شدت توصیه می‌شود.

با گذشت زمان میزان اثربخشی واکسن کرونا برای محافظت در برابر ویروس کاهش می‌یابد، در نتیجه تزریق دوز بوستر برای افزایش اثربخشی واکسن و حفظ ایمنی بلندمدت بدن در برابر ویروس کرونا توصیه می‌شود.

مزایای مهم واکسن اسپایکوژن به عنوان دوز بوستر یا دوز سوم

اسپایکوژن، واکسن پروتئین نوترکیب علیه ویروس کرونا

اسپایکوژن شامل تمامی قسمت‌های پروتئین اسپایک ویروس کرونا است؛ پاسخ‌های ایمنی در بدن در برابر تمامی بخش‌های اسپایک ویروس کرونا رخ می‌دهد، بنابراین این پروتئین از جایـگاه مهمی در طراحـی واکسـن‌ها علیه ویروس کرونا برخوردار است.

پلتفرم ایمن واکسن

پلتفرم اسپایکوژن از ایمن‌ترین پلتفرم‌های تولید شده در جهان است و این پلتفرم در ساخت انواع واکسن‌ها از جمله واکسن آنفلوانزا، هپاتیت، HPV (گارداسیل) و داروهایی مانند انسولین سابقه بسیار طولانی دارد.

ساخته شده از پروتئین با خلوص بالا

به دلیل اینکه واکسن اسپایکوژن از پروتئین با خلوص بالا ساخته شده است و از تمامی ساختار ویروس استفاده نشده است، ریسک بروز خطراتی مانند بیماری‌زایی واکسن و پارتیکل‌های ویروسی به دلیل مشکلات احتمالی در پروسه تولید وجود نخواهد داشت.

ایمنی زایی بالا

اسپایکوژن حاوی ترکیبات آلومینیوم و جیوه نیست و ادجوانت (نوعی ماده جانبی برای تحریک دستگاه ایمنی) استفاده شده در این واکســن Advax-SM اسـت که مطالعـات متعددی ایمنی‌زایی آن را نشان داده‌اند.

با توجه به یافته‌های موجود از واکسن‌های پیشین و مطالعات Mix & Match به نظر می‌رسد که استفاده از پلتفرم‌های متفاوت از واکسیناسیون اولیه باعث ایجاد ایمنی پایدارتر و موثرتر در برابر ابتلا به کووید-۱۹ می‌شود.

بر اساس اطلاعات به دست آمده از نتایج مطالعات بالینی واکسن اسپایکوژن و همچنین ساختار پروتئینی و نوع ادجوانت‌های آن، واکسن اسپایکوژن می‌تواند گزینه ای مناسب برای دوز بوستر خود و سایر واکسن‌های کرونا موجود باشد.

اگر به اطلاعات بیشتری جهت تصمیم‌گیری در انتخاب واکسن اسپایکوژن به عنوان دوز سوم (بوستر) واکسن کرونا نیاز دارید، کافیست از وب سایت رسمی این واکسن، مقاله "اسپایکوژن، انتخابی مناسب برای دوز بوستر" را مطالعه فرمایید.

شرایط تزریق دوز سوم واکسن کرونا در ایران

جالب است بدانید که حالا با ظهور سویه جدیدی از کرونا، به نام اومیکرون شاید بیش از گذشته نیاز است تا برای تقویت ایمنی قبلی، همه افراد بزرگسال دوز سوم واکسن کرونا را تزریق کنند.

در ایران، وزارت بهداشت گروه‌های هدف دوز بوستر واکسن کرونا را اعلام کرده است. افراد بالای 60 سال که در دو نوبت واکسیناسیون اولیه، واکسن‌های غیرفعال شده (سینوفارم، کوواکسین بهارات و کووایران برکت) را تزریق کرده‌اند، باید دوز سوم واکسن را به فاصله 4 ماه از نوبت دوم دریافت کنند.

زمان دریافت دوز بوستر برای افراد با سرکوب سیستم ایمنی و کارکنان بخش بهداشت و درمان، حداقل شش ماه پس از دوز دوم تعیین شده است.

کمیته ملی واکسن کشور نیز توصیه کرده است تا افراد بالای ۱۸ سال که از نوبت دوم تزریق واکسن آن‌ها حداقل چهار ماه گذشته باشد، دوز سوم را دریافت کنند.