قادر باستانی، مدرس علوم ارتباطات:
حضور در شبکه‌های اجتماعی گرفتار مباحثپیش‌پا افتاده سیاسی است
اگر فرصت طلایی حضور در شبکه‌های اجتماعی از دست برود، باید انتظار موفقیت شبیخون فرهنگی را کشید / چرا مراجع عظام، فضلا و طلاب به راحتی میدان این شبکه‌ها را به مکاتب الحادی واگذار کرده‌اند / ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی اعلام کنند چرا شبکه‌های اجتماعی مجازی را وانهاده‌اند؟
دعوت غیرمنتظره رییس‌جمهور از مردم برای حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی و تقویت «بلوک فارسی»، با استقبال نخبگان و اندیشمندان جامعه مواجه شده است. دکتر روحانی از وزارت ارتباطات خواسته پهنای باند و سرعت اینترنت را افزایش دهد و خطاب به کسانی که از حضور جوانان در فضای سایبر نگران هستند، گفته است که «حق ارتباط با شبکه اطلاعات جهانی» را به عنوان یک حق شهروندی، در کشور به رسمیت می‌شناسد و باید دنیای اینترنت را به عنوان یک فرصت برای معرفی «هویت اسلامی و ایرانی» دید. قادر باستانی، نویسنده و مدرس علوم ارتباطات اجتماعی، با مهم و تاریخی خواندن سخنان رییس‌جمهور گفت: برخورد منفعلانه با پدیده شبکه‌های اجتماعی مجازی، ضررهای جبران‌ناپذیری را نصیب جامعه کرده است. مردم و مخصوصاً نخبگان جامعه، باید با درک شرایط، برای حضور موثر در این شبکه‌ها شتاب کنند و فرصت را از دست ندهند. این حرفِ درستی است که دوران پیام‌رسانی از طریق بلندگو، منبر و تریبون‌های یک‌طرفه و سنتی به سر آمده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا؛ وی با بیان اینکه برخورد سلبی با پدیده های جدید، هیچ‌وقت کارساز نبوده است، افزود: فیلتر بودن شبکه‌های اجتماعی مثل فیس بوک یا توییتر و امثالهم و یا ایجاد محدودیت برای دسترسی به هر وب‌سایت یا وبلاگی که از نظر کمیته تعیین مصادیق مجرمانه با ارزش‌ها و هنجارهای نظام سر ناسازگاری دارد، حتی یک تدبیر و راهبرد موقتی هم نیست. چراکه با وجود آنتی فیلترهایی که به راحتی آب خوردن قابل تهیه است، امکان دور زدن فیلترینگ وجود دارد. پس ایجاد مانع در مسیر دسترسی به یک فن آوری جدید، حل مساله نیست بلکه کنار گذاشتن و پاک نمودن صورت مسأله است.
باستانی خاطرنشان کرد: اگر فرصت طلایی حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی از دست برود، باید انتظار موفقیت شبیخون فرهنگی و تسلط فرهنگ مادی و غیردینی بر جوانان، نوجوانان و نوباوگان کشور را کشید. آینده متعلق به شبکه‌های اجتماعی حقیقی و مجازی است. آنچه امروز در ارتباط با شبکه‌های اجتماعی در کشور وجود دارد، برخورد منفعلانه و دفاعی است و نه حضور مؤثر و تولید محتوا.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: امروز ابتکار عمل دست کسانی است که در مصاف فرهنگی در مرتبه‌ای پائین‌تر از فرهنگ متعالی ما قرار دارند. احتیاط و واهمه از گستردگی شبکه‌های مجازی، متولیان فرهنگی را عمدتاً به انفعال وا داشته است. این درحالی است که فرهنگ پویا و محتوای ژرف داشته‌های دینی و ملی ما، تاکنون بازتاب کمی در این گستره همگانی داشته است.
باستانی اضافه کرد: ما معتقدیم که صاحب فرهنگی ارزشمند هستیم و فرهنگ ما سازگارترین فرهنگ با فطرت انسانی است و این فرهنگ غنی، راه سعادت دنیوی و اُخروی و خوشبختی را به بهترین وجه معرفی کرده است. از طرف دیگر، دنیای امروز تشنه معنویت است. معنویتی که ما خود را پرچمدار آن می‌دانیم. بنابراین در فضای مجازی و در میان انبوه انسان‌های جست‌وجوگر حاضر در شبکه‌های اجتماعی، حرف‌های زیادی برای گفتن داریم. فرهنگ منطبق با فطرت معارف اهل بیت(ع)، جذابیت‌های فوق‌العاده‌ای برای جذب روح تشنه میلیون‌ها انسان علاقه‌مند دارد، بنابراین لازم است حساب ویژه‌ای برای حضور مؤثر در این شبکه‌ها باز کنیم.
این پژوهشگر حوزه ارتباطات و رسانه، به متولیان حوزه‌های علمیه اشاره کرد و گفت: چرا باید چنین میدان فراخی، از حضور موثر صالحین کمتر بهره ببرد. چرا مراجع عظام، فضلا و طلاب پُرشمار علوم دینی به همین راحتی میدان شبکه‌های مجازی را به مکاتب الحادی واگذار کرده‌اند.
باستانی تصریح کرد: مگر در طول تاریخ پرفراز و نشیب معارف اهل بیت، ما دنبال یک چنین موقعیتی نبودیم که بتوانیم به طور مستقیم پیام الهی خود را به گوش انسان‌ها برسانیم. پس این تعلل و انفعال چه معنی دارد؟ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و نهادهای متعدد فرهنگی اعلام کنند، چرا شبکه‌های اجتماعی مجازی را وانهاده‌اند؟
وی با اشاره به نتایج پژوهش انجام شده در زمینه شبکه‌های اجتماعی در کشور اضافه کرد: این پژوهش بیانگر آن است که میان عضویت در شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی جوانان ارتباط مستقیمی وجود دارد و همچنین پاسخگویان معتقدند این شبکه‌ها توانسته‌اند به میزان بالایی در نوع فرهنگ و ادبیات افراد جامعه موثر باشد.
این مدرس دانشگاه به ویژگی منحصر به فرد شبکه‌های اجتماعی مجازی اشاره کرد و اظهار داشت: اگر تفاوت میان «گفت‌وگو» و «تک‌گویی» را درنظر بگیریم، شبکه‌های اجتماعی، فرهنگ عمومی را به سمت گفت‌وگو سوق می‌دهند. قبلاً رسانه‌ها تک‌گویی می‌کردند، اما اکنون رسانه‌های جدید با مخاطب خود گفت‌وگو می‌کنند، می‌گویند و می‌شنوند.
وی اضافه کرد: در حال حاضر ما در این فضا دچار انفعال شده‌ایم و به جای برخورد ایجابی و اثباتی و تولید محتوا به پشتوانه فرهنگ غنی خود، برخورد سلبی در پیش گرفته‌ایم. امروز حضور ایرانیان در شبکه‌های اجتماعی، گرفتار چنبره‌ای از مباحثسطحی و پیش پا افتاده سیاسی شده است.
این پژوهشگر افزود: در شبکه‌های اجتماعی، انسان‌ها مستقیماً یکدیگر را مورد خطاب قرار می‌دهند. این ویژگی به تمرکززدایی از جامعه مدد می‌رساند و از سویی به تعامل آگاهانه مردم با محیط اطراف می‌انجامد. در این وضعیت، بازیگران عرصه اجتماعی در اتاق شیشه‌ای قرار می‌گیرند و رفتار و کنش‌شان، از چشم شهروندان دور نمی‌ماند. در این شرایط آنهایی ماندگارند که با این عرصه جدید تعامل داشته باشند. تعامل وزیر امور خارجه کشورمان با مردم در شبکه‌های اجتماعی، مثال روشن این اتاق شیشه‌ای است.
وی بسیج‌کنندگی و سازماندهی را مهم‌ترین ویژگی‌های شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی برشمرد و گفت: این شبکه‌ها می‌توانند افراد را در یک زمان و یا مکان در محیط واقعی گردهم آورند. طرح شبکه‌های اجتماعی خودجوش، بی‌شمار و گسترده در سطح جامعه از بدیع‌ترین تجربیات این شبکه‌ها به حساب می‌آید.
باستانی اظهار داشت: به هرحال جلوگیری از دسترسی به شبکه‌های اجتماعی، با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژیکی، بی‌فایده و مضر است. راه‌حل منطقی آن است که مردم و نخبگان فرهنگی جامعه، خود را به پشتوانه معارف و فرهنگ والایمان، در مصاف تعاملات جهانی قرار دهند. تنها گذاشتن جوانان کشور در میدان بزرگ شبکه‌های اجتماعی، درست نیست. امروز همه آنهایی که دغدغه انقلاب و ارزش‌ها را دارند، باید با احساس مسئولیت، به طور موثر در عرصه‌های تازه ارتباطی حضور پیدا کنند و با تمام توان و بهره‌گرفتن از ظرفیت‌های موجود کشور، در پی تأثیرگذاری بیشتر در فرهنگ جهانی باشند.
