تاثیر عوارض گمرکی اقلام صادراتی بر تولیدات دام سبک و تولید ناخالص ملی

ایلنا: بخش کشاورزی و دامپروری به دلیل ایفای نقش حساس و حیاتی در تامین غذای مورد نیاز مردم و تامین امنیت غذایی و همچنین تامین مواد اولیه صنایع غذایی و برخی صنایع در رشته های دیگر تقریباً در همه کشورها مورد توجه دولت ها قرار دارند. نکته قابل توجه این است که در کشورهای صنعتی و پیشرفته (توسعه یافته) به عنوان دارا بودن نظام رقابتی بازار، بیشترین حمایت را از بخش کشاورزی و دامپروری می کنند. در کشورهای در حال توسعه این بخش نقش تعیین کننده ای در ایجاد مازاد اقتصادی و ارز مورد نیاز از طریق صادرات و ایجاد اشتغال دارند. بنابراین حمایت از تولیدکننده اولویت است.

تولید داخلی یک کشور زمانی می تواند به حداکثر رشد خود برسد  و به سمت توسعه پایدار برود، که کالاهای بومی و محصولات تولیدی، نه تنها به لحاظ مصرفی در جامعه خود حمایت شود، بلکه قدرت صادراتی (مثبت شدن تراز تجاری) به دیگر کشورها را نیز داشته باشد. ابزارهای سیاستی صادراتی عبارتند از: ابزارهای افزایش دهنده صادرات ) یارانه های صادراتی، اعتبارات صارداتی و کمک برای تامین خوراک مصرفی ) و محدودکنندۀ صادرات (محدودیتهای مقداری مجوزها، تحریمهای صادراتی و مالیاتها یا عوارض صادراتی).

تعرفه یا عوارض گمرکی عبارت است از مالیاتی که دولت‌ها از کالاهای صادراتی اخذ می‌کنند. اصطلاحاً به این مالیات، حقوق گمرکی گفته می شود. اخذ عوارض می تواند به دلایل و اهداف مختلف حمایتی، مالی یا تنظیم بازار باشد. عوارض بر اساس چگونگی دریافت به سه نوع  شامل تعرفه ارزشی، تعرفه ثابت و تعرفه مرکب تقسیم می گردد. تعرفه ارزشی، عوارضی است که براساس ارزش کالا دریافت می شود، که به لحاظ ارزش یا قیمت کالا به تعرفه ارزشی معروف است. تعرفه ثابت عوارض و مالیاتی است که درصدی از ارزش آن کالا را تشکیل می‌دهد، گاهی تعرفه گمرکی براساس مقدار کالا نیز تعیین می‌گردد. تعرفه مرکب بر اساس ترکیبی از دو شیوه تعرفه ارزشی و تعرفه ثابت دریافت می‌شود.

تاثیر عوارض گمرکی صادرات بر تولید ناخالص ملی به نوع کالا؛ بازار داخل و خارج؛ تنظیم بازار و نوع سیاست حمایتی بستگی دارد؛ به عنوان مثال:

* اگر محصولی اصلاً بازار داخلی ندارد (مثل پوست و پشم) و ممکن است بازار خارجی داشته باشد بهتر است عوارض آن حداقل یا در مواردی بدون عوارض باشد.

* اگر در محصولاتی تولید مازاد داریم علاوه بر حذف عوامل ساختاری؛ تخصیص مشوقهای صادراتی باعث رونق، تداوم و توسعه می شود. سامانه عشایری دام ارگانیک تولید می کند که در خارج کشور خواهان دارد و قیمت بالایی برای آن می پردازند. در این گونه موارد، حتی در صورت مازاد نبودن تولید، میتوان بررسی هزینه و درآمد نمود که آیا صادرات این محصول و واردات محصول مشابه، به صرفه می باشد یا نه؟

* در برخی دوره های زمانی، بحث تنظیم بازار داریم؛ بر اساس پیک مصرف (اعیاد و مناسبت ها) یا تولید میتوان  عوارض را برداشت یا گذاشت و در مواردی ممنوعیت ایجاد نمود.

* در مواردی از جمله گوشت قرمز نیاز داخل داریم ولی تقاضا برای خرید آن به دلیل قیمت ها و توان مالی پایین مصرف کننده کم است (مشکل مصرف کننده)؛ در نتیجه ممکن واسطه ها به دلیل بیشتر بودن تقاضا، قیمت خرید را کم کنند که می تواند سبب از بین رفتن تولید کننده شود. لذا در این موارد اگر بازار صادراتی داریم، بهتر است مسیر صادرات هموار شود تا انگیزه ای برای تداوم تولید و تولید کننده حاصل شود. در نتیجه اعمال عوارض گمرکی به گونه ای باشد که در تولیدکننده ایجاد انگیزه کند.

* صادرات دام زنده ی نژاد مطرح در حفاظت ذخیره ژنتیکی، بهتر است ممنوع باشد.

به طور کلی، واردات محصول، حمایت از مصرف کننده می تواند باشد و واردات نهاده ها و صادرات محصول مازاد، حمایت از تولید کننده و با کاهش هزینه تولید می تواند حمایت از مصرف کننده هم باشد. بخش کشاورزی و دامپروری به دلیل برخورداری از پتانسیل صادرات محصولات، از مهمترین بخش های اقتصادی کشور محسوب می شود و می توان با سرمایه گذاری در ایجاد صنایع تبدیلی (مثلاً لبنیات، چرم و ...) و تولید محصول نهایی، ضمن ایجاد فرصت های شغلی جدید، با افزایش ارزش افزوده، سبب افزایش درآمد و تولید ناخالص ملی شود. ایجاد اتحادیه های تولید کنندگان و صادرکنندگان (نظیر اتحادیه صادر کنندگان پوست، سالامبورو چرم ایران) نیز می تواند موثر باشد.

نویسنده: یحیی رجبی گالشی
کارشناس ارشد امور دام