در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
دخالت‌های انسانی چگونه اقلیم ایران را خشک‌تر کرد؟
یک کارشناس حوزه آب گفت: هدف ما این بود که آب را مدیریت کنیم که برای سال‌های خشک مشکل نداشته باشیم، در حالی که شیوه درمان اشتباه بود یعنی به جای اینکه به مدیریت منابع آب زیرزمینی رسیدگی کنیم سدهای اضافی ساختیم.
داریوش مختاری در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره وضعیت تامین آب با توجه به روند بارندگی و تداوم خشکسالی در کشور اظهار داشت: اکنون اقلیم در ایران در حال تغییر و بارش‌ها نامنظم شده است، در مقطعی کوتاه حجم بالایی از بارش سیل‌آسا داریم، اما بارش‌های فصلی منظم نداریم، درصد کمی بارندگی در تابستان و ۱۵ درصد بارش‌ها مربوط به پاییز است و زمستان تا فروردین هم بارش قابل توجهی داریم البته این وضع از یک زاویه نگران‌کننده نیست چون عمده بارش‌ها در فصل زمستان است اما از سوی دیگر تصویری که وجود دارد خشکسالی است یعنی کمتر از ۲۰۰ میلیمتر بارندگی داریم.
وی با بیان اینکه تغییرات اقلیمی ناشی از تمام دخالت‌هایی است که در طبیعت ایران اعمال کرده‌ایم، افزود: این دخالت‌های انسانی اقلیم حساس و شکننده ایران را به جایی رسانده که بی‌نظمی در بارش و کم شدن فاصله دوره‌های خشک و سال‌های کم‌بارش هم در میانگین بارندگی سالانه خود را نشان می‌دهد.
این کارشناس حوزه آب در ادامه با اشاره به تاثیر سدها در اوضاع کنونی اقلیم و بارندگی در کشور گفت: ما به نوعی در طبیعت دست برده‌ایم و به حدی طبیعت را مورد آزار قرار داده‌ایم که تاثیر خود را روی پدیده‌های اقلیمی برجا می‌گذارد. دخالت‌های ما منجر به کم و یا نامنظم شدن بارش‌ها شده و سال‌ها ممکن است از میانگین هم بالا برود اما بصورت کاملا غیر قابل پیش‌بینی و سیل‌آسا است.
وی تصریح کرد: ۶۰۰ سد ساخته‌ایم که از این میزان حدود ۲۰۰ سد بزرگ هستند حال سوال اینکه آیا این سدها به ما کمک می‌کنند؟ اکنون بارش‌ها نامنظم شده و با پدیده‌های اقلیمی که بیشتر ماهیت خشکی دارند مواجهیم، برای نمونه سد طبس و یا سیوند هستند یعنی رودخانه‌های شاداب خشک شده، دخالت انسانی به این شکل بوده که سدهای زیادی احداث کردیم، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها را خشکاندیم، میزان تبخیر کاهش پیدا کرد و رطوبت هوا تغییر کرد و تاثیر اقلیمی خود را روی بارش‌ها گذاشت، پس اگر سد ساختیم و جریان آبی رودخانه‌ها را قطع کردیم به خشکی طبیعت دامن زدیم، اما آیا با این اقدمات کم‌آبی را درمان کردیم؟
مختاری بیان داشت: هدف ما این بود که آب را مدیریت کنیم که برای سال‌های خشک مشکل نداشته باشیم، در حالی که شیوه درمان اشتباه بود یعنی به جای اینکه به مدیریت منابع آب زیرزمینی رسیدگی کنیم سدهای اضافی ساختیم، مثلا سد طبس طی ۲۰ سال گذشته فقط یک بار آبگیری کرده و تاثیر خاصی هم نداشته پس ما به تعدد سد ساختیم و جریان آبی رودخانه‌ها را قطع کردیم و به تغییرات اقلیمی دامن زدیم اما سدها نتوانستند موثر باشند، جایی که سدها در حوضه‌های آبی منتهی به شهرها مثل تهران موثر بودند توسعه اضافی پدید آوردند، یعنی گفتیم منابع آبی زیادی در اختیار داریم و شهرها را توسعه دادیم، پس هم در حوزه شهری سدها کار ما را سخت کردند یعنی شهر را توسعه دادیم و تقاضاهایی بوجود آوردیم که مشخص نیست در بلندمدت پاسخگو باشیم و هم اینکه جریان رودخانه‌ها را قطع کردیم و مشکلات پدید آوردیم.
وی با بیان اینکه تعدد سد بروی رودها مشکل ما را حل نکرد، تاکید کرد: مثلا حدود یک و نیم میلیارد آب ورودی به دریاچه ارومیه داشتیم که با ۲۴ سد ساخته شده، ۲۰ سد در دست ساخت و حدود ۲۰ سد در دست مطالعه تمام جریان‌های آبی به این رودخانه را قطع کردیم، ۱.۵ میلیارد آب دریاچه را گرفتیم و اراضی بالادست را توسعه داده و برای برخی منافع ایجاد کرده‌ایم و امروز گرفتن این منافع کار ساده‌ای نیست، همین روال را در دریاچه بختگان و تالاب گاوخونی هم دنبال کرده‌ایم که نتیجه آن قطع جریان آبی بوده است.
این تحلیلگر مسائل آب گفت: در هر حال وقتی در نظام بهره‌برداری اختلال ایجاد کردیم نباید انتظاری غیر از آنچه اکنون رخ داده داشته باشیم، مثلا در آجی‌چای چند سد احداث شده و در حوضه آبریز دریاچه ارومیه کشاورزی در مقیاس‌های بزرگ و در سطح ۲۰۰ هزار و ۳۰۰ هزار هکتار توسعه داده شده یعنی جریان آبی منحرف و برای ذینفعان آبیاری ایجاد کرده است و یا اینکه با سد خداآفرین هم به همین شکل مشکل ایجاد کرده‌ایم.
وی بیان داشت: ما در نظام آبی حدود ۱۰۰۰ رودخانه کشور چه از دید آب‌شناختی و چه بهره‌برداری دست برده‌ایم وقتی این اتفاق افتاده خودمان را در یک منگنه‌ای قرار داده‌ایم که حل مسئله دشوارتر از زمانی است که این اختلال را ایجاد نکرده بودیم، یعنی مسائل را پیچیده کردیم، اکنون اگر انتظار داریم اقلیم برگردد و یک سرزمین شاداب داشته باشیم راه حل اینکه هزینه‌های پروژه‌های انتقال آب صرف حل این مسائل شود.
مختاری گفت: ما امروز معضل منابع آب داریم و ریشه آن نیز درآمدهای نفتی است که برای ساخت سازه و شبکه‌های آبیاری زهکشی و عدم مدیریت فناوری پمپ آب‌های زیرزمینی هزینه کردیم و نظام آبیاری درست را متلاشی کردیم.
