ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرسختی در کمین آفات / اگر اقدامی نشود عملاً بلوط زاگرس را در اختیار نخواهیم داشت

به گزارش خبرنگار ایلنا، حتی مسئولان و فعالان اجتماعی حوزه محیط‌زیست و منابع‌طبیعی نیز بر این موضوع صحه گذاشته‌اند. به اعتقاد کارشناسان و فعالان این حوزه، با انجام اقدامات و فعالیت‌های تحقیقاتی و بهره‌گیری از روش‌ها و مبارزه‌های بیولوژیکی، زمینه برطرف شدن این مشکلات در منطقه فراهم می‌شود.

ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرسختی با مساحت 210 هکتار و هسته مرکزی 22 هکتار و همچنین با دارا بودن 2 هزارو 111 اصله درخت در جاده ارتباطی شهرستان شازند ـ هندودر و آستانه قرار گرفته‌ است. متوسط ارتفاع منطقه نیز 2245 متر از سطح دریا است. طرح توسعه ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرسختی به وسعت 550 هکتار در سال 1398 انجام شده و اکنون وسعت این منطقه به 760 هکتار افزایش یافته است.

مسعود عبدالهی رئیس اداره منابع‌طبیعی و آبخیزداری شهرستان شازند نیز چندی پیش در اظهاراتی به این موضوع واکنش نشان داده و گفته بود: «آفات و بیماری‌هایی همانند پروانه جوانه‌خوار و پروانه برگ‌خوار از مهمترین مشکلات ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرسختی در شهرستان شازند است.»

آفت به جان ذخیره‌گاه‌های جنگلی بلوط سرسختی افتاده است

یک فعال حوزه منابع‌طبیعی و محیط‌زیست و عضو گروه مردمی بلوط سرسختی با اشاره به انواع آفت‌ها و تهدیدهایی که ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرسختی با آن مواجه است، گفت: یکی از مهمترین مشکلات که این ذخیره‌گاه را تهدید می‌کند، وجود آفت‌های متنوع مانند پروانه‌ها و کرم‌های برگ‌خوار است که روی برگ‌ها و تنه درختان رشد می‌کنند. این آفت‌ها باعث می‌شوند که تولید غذا در برگ‌ها که برای رشد و باردهی میوه لازم است، متوقف یا دچار اختلال شود.

علیرضا رضایی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، افزود: به دنبال این اختلال، میوه یا بذر سالم کمتر تولید می‌شود و در نهایت ذخیره‌گاه با کمبود نهال‌های تازه مواجه می‌شود. این اتفاق باعث می‌شود در دراز مدت به مقطوع‌النسلی طبیعت درختان برسیم. از سویی دیگر عدم رسیدگی مدیریت شده به هرس شاخه‌های خشک شده درختان که در دهه‌های گذشته توسط اهالی انجام می‌شد، باعث می‌شود تخم آفت‌ها به صورت مجتمع در بین شاخه‌های خشک باقی بماند و در بهار دوباره این چرخه ادامه پیدا کند.

وی به چگونگی در امان ماندن درختان سالم ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرسختی از شر آفت‌هایی همچون پروانه‌ها و کرم‌های برگ‌خوار اشاره کرده و ادامه داد: در این فرایند درختان سالم خشک نشده می‌توانند تا حدی با سیستم‌های دفاعی طبیعی خودشان از رشد آفت‌های موجود و سایر تهدیدها جلوگیری کنند، اما شاخ و برگ‌های خشک شده و درختانی که خشک شده‌اند، منبع خوب و بستر مناسبی برای پناهگاه تخم‌ریزی آفت‌ها هستند.

این فعال حوزه منابع‌طبیعی و محیط‌زیست و عضو گروه مردمی بلوط سرسختی اظهار داشت: یکی دیگر از تهدیدات این ذخیره‌گاه در آینده می‌تواند کاشت بدون برنامه‌ریزی شده و نمادین نهال بلوط‌های غیربومی باشد که متأسفانه تحت عنوان توسعه جنگل از سوی سازمان منابع‌طبیعی صورت می‌گیرد. در حالی که اگر این توسعه را بدون شتاب و عجله به مردم محلی واگذار کنند، از بذر سالم همین ذخیره‌گاه استفاده می‌کنند و مشارکت علمی را با احترام کامل دلسوزان جوامع محلی افزایش می‌دهند. 

اگر اقدامی نشود عملاً بلوط زاگرس را در اختیار نخواهیم داشت

مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی هم در ادامه با بیان اینکه ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرسختی تنها باقی‌مانده زاگرس در این استان است و اگر برای حفظ آن اقدامی نشود عملاً بلوط زاگرس را در اختیار نخواهیم داشت، گفت: آفات و بیماری‌هایی که این ذخیره‌گاه را تهدید می‌کند و در کمین آنها قرار دارد، شامل پروانه جوانه‌خوار و پروانه برگ‌خوار است. در این راستا لازم است با انجام مطالعات کاملاً علمی و استفاده از روش‌های بیولوژیکی، در راستای حذف آفات و بیماری‌ها اقدامات اساسی انجام شود.

عبدالحسین محمدی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، افزود: با توجه به حساسیت‌های موجود، موضوع آفات را رها نکرده‌ایم و با حضور کارشناسان منابع‌طبیعی کشور و همچنین کارشناسان گیاه‌پزشکی، آفات موجود در منطقه رصد می‌شوند. موضوع حضور آفات در ذخیره‌گاه‌های جنگلی بلوط سرسختی، کنترل شده است و فرایندهای سم‌پاشی نیز در منطقه در حال انجام است. امیدواریم با بارندگی‌هایی که در منطقه آغاز خواهد شد، شاهد ریشه‌کنی این آفات در ذخیره‌گاه‌های جنگلی بلوط سرسختی باشیم.

وی بر ضرورت حفظ این ذخیره‌گاه ارزشمند تأکید کرده و ادامه داد: موضوع آفات درختان بلوط از سنوات گذشته در این منطقه وجود داشته و در تمامی زاگرس رخ داده است. این اتفاق تنها مختص به استان مرکزی نیست. باید در نظر داشت که در اکثر مواقع در مناطق جنگلی و به خصوص مناطقی که فرایند تغییر اقلیم در آنها اتفاق افتاده و میزان آب کم شده است، درختان موجود کمی ضعیف شده‌اند و مستعد حضور هرگونه آفات هستند.

مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی با تأکید بر اینکه توسعه ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرسختی نیازمند اعتبارات کافی است، اظهار داشت: اعتباراتی که برای این ذخیره‌گاه در نظر گرفته شده، چه برای حفظ و نگهداری منطقه و چه برای مبارزه با آفات، بسیار کم است و به هیچ عنوان کافی نیست. متأسفانه با توجه به سطح ذخیره‌گاه و اقدامات مورد نیاز، اعتبارات موجود، بسیار اندک و فاقد هم‌خوانی است.

محمدی تصریح کرد: ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرسختی، بخشی از جنگل‌های زاگرس است که باید نسبت به حفظ و نگهداری آن حساس بود و به واسطه این حساسیت، اعتبارات کافی در نظر گرفته شود. حجم اعتباراتی که تنها برای این ذخیره‌گاه مورد نیاز است تا بتوان از یک سو منطقه را حفظ و نگهداری کرد و از سوی دیگر موضوع کنترل آفات در این منطقه اجرایی شود، 10 میلیارد ریال برآورد می‌شود.

وی بیان داشت: این منطقه تحت نظارت و رصد کامل است و یک قرق‌بان نیز مأمور کنترل ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرختی است تا در صورت وقوع حادثه یا حریق به سرعت اقدامات لازم به انجام برسد. اما با این حال، پس از آنکه موضوع جذب اعتبارات به خوبی انجام شد، باید کارشناس حوزه منابع‌طبیعی نیز در منطقه مستقر شود. و دائماً میزان و پیش‌روی آفات و همچنین چگونگی کنترل این آفات را رصد و پایش کند.

مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی با اشاره به ضرورت توسعه ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرسختی به عنوان آخرین ذخیره‌گاه جنگلی بلوط زاگرس غرب کشور و همچنین این استان، تأکید کرد: باید اقداماتی انجام شود تا همزمان با کنترل انواع آفات در این منطقه، فرایندهای حفظ و گسترش منطقه نیز پیگیری شود تا وسعت این ذخیره‌گاه به حداقل 1500 الی 1600 هکتار برسد.

محمدی ابراز داشت: برای آبیاری، حفظ، نگهداری و کنترل آفات ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرسختی باید به شکلی عملی اقدام شود تا با استفاده از اعتبارات موجود بتوان هر ساله سطح این ذخیره‌گاه را افزایش داد. خوشبختانه با وجود توسعه منطقه، آبیاری به خوبی انجام می‌شود، اما به هر حال این ذخیره‌گاه در منطقه‌ای سخت گذر واقع شده و باید ضمن کاهش تردد در منطقه، سیستم آبیاری وسیعی ایجاد شود تا ضمن حفظ ذخیره‌گاه سطح آن نیز توسعه یابد.

وی اضافه کرد: گونه‌های بلوط یکسان هستند، اما در هر منطقه بر اساس اقلیم‌های موجود، شرایط خاصی برای گونه‌های بلوط آن منطقه به وجود می‌آید و بر این اساس بلوط‌ها در مناطق و اقلیم‌های مختلف، ژنوتیپ‌های متفاوتی دارند. برای مثال نمی‌توان گونه بلوط زاگرسی که در استان‌های کردستان، ایلام، خوزستان و چهارمحال‌وبختیاری رشد یافته‌اند، به مناطق بلوط استان مرکزی منتقل کنیم، چرا که اقلیم رشد یافتگی آنها متفاوت است. گونه‌ای از بلوط که در ذخیره‌گاه جنگلی بلوط سرسختی رشد و گسترش یافته است، از گونه اقلیم استان مرکزی است. بر این اساس گونه‌ها و بذرهایی را که فاقد آفت هستند و در همین منطقه رشد یافته‌اند، در این ذخیره‌گاه گسترش می‌دهیم.

گزارش: شایسته سلامی