ایلنا گزارش می‌دهد؛
کاهش ۱.۷ درصدی بیکاری در تابستان/ بارش‌ها به داد بیکاران رسید
دور از باور است که در اوج تحریم‌ها و نوسانات اقتصادی بیکاری در ایران ۱.۷ درصد کاهش یافته است. بررسی دلایل کاهش نرخ بیکاری در تابستان امسال نشان می‌دهد افزایش بارش‌ها مشاغل شغلی را رونق داده است اما نکته نگران‌کننده این است که رونق مشاغل شغلی کاملا موقتی است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، دو مقام مسئول در مرکز آمار تایید کرده‌اند که نرخ بیکاری در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته ۱.۷ درصد کاهش یافته است. هرچند آمار فصلی بیکاری نمی‌تواند نشان دهنده موفقیت یا عدم موفقیت برنامه‌های سیاست‌گذاران اشتغال باشد و در نهایت این آمار سالانه است که نشان می‌دهد وضعیت در این زمینه چگونه است، اما آمار فصلی روند‌های موجود را نشان می‌دهد. به عبارت روشن‌تر وقتی آمار بیکاری در بهار و تابستان امسال به زیر ۱۱ درصد رسیده است، می‌توان امیدوار بود که نرخ بیکاری سالانه نیز کاهش یابد.
ایجاد ۸۴۳ هزار شغل در تابستان
۱۴ مهر امسال جواد حسین زاده (رئیس مرکز آمار) گفت: بر اساس آخرین آمار، از مجموع حدود ۶۱ میلیون و ۵۸۲ هزار جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر که جمعیت در سن کار محسوب می‌شوند، حدود ۴۴.۹ دهم درصد آنها فعال هستند و ۳۳ میلیون و ۹۳۷ هزار نفر تا سال ۹۸، غیرفعال بودند.
او ادامه داد: از مجموع جمعیت فعال که به شاغلان و بیکاران تقسیم می‌شوند، حدود ۲۴ میلیون و ۷۵۱ هزار نفر یعنی ۸۹.۵ درصد در تابستان سال ۹۸ شاغل بودند و ۱۰.۵ درصد یعنی حدود دو میلیون و ۸۹۴ هزار نفر بیکار بودند.
رئیس مرکز آمار ایران گفت: در مجموع، در تابستان امسال ۸۴۳ هزار و ۷۱۹ نفر به جمع شاغلان اضافه شد.
این گفته‌ها توسط مدیرکل دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار ایران هم تایید شد.
نزولات آسمانی بعد از یک دوره خشکسالی طولانی مدت به رونق گرفتن بخش کشاورزی منجر شد. مشاغل فصلی در تعیین نرخ اشتغال و بیکاری فصل تابستان اهمیت زیادی دارد، یعنی اینکه چنین مشاغلی در نرخ بیکاری تابستان بیش از نرخ بیکاری فصل‌هایی مانند پاییز و زمستان موثرند.
کاهش ۱.۷ درصدی بیکاری در فصل تابستان اتفاق عجیبی به نظر می‌رسد، همانطور که کاهش نرخ بیکاری در بهار نیز عجیب بود. دلیل تعجب این است که این روند کاهشی با دیگر شاخص‌های اقتصادی در ایران نمی‌خواند. می‌دانیم که متعاقب خروج آمریکا از برجام و افزایش فشار تحریم‌ها نرخ رشد اقتصادی در ایران منفی شد. کاهش فروش نفت که در نیمه اول امسال به کمترین حد خود رسیده دلیل اصلی کاهش رشد اقتصادی بوده است. تحریم‌ها و فشار‌های اقتصادی که مسئولان از آن به عنوان جنگ اقتصادی یاد می‌کنند باعث شده تهیه مواد اولیه با مشکل رو‌به‌رو باشد و در صورتی که افراد بتوانند این مواد را تهیه کنند، به دلیل نوسانات نرخ ارز عملا نسبت به یک سال پیش مواد اولیه را سه برابر قیمت می‌خرند. صادرات نیز به دلیل تحریم‌های پولی و مالی با مشکل مواجه شده است. مجموع این عوامل باعث شده شرایط اقتصادی برای بنگاه‌های تولیدی مطلوب نباشد و حتی اخباری مبنی بر تولید زیر ظرفیت و تعدیل نیرو به گوش می‌رسد. در چنین شرایطی چطور ممکن است در دو فصل متمادی نرخ بیکاری کاهش نشان دهد. آمار اعلام شده به قدری عجیب و غریب به نظر می‌رسد که ۱۱ شهریور امسال امیر خجسته (نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ قانون اساسی) با بیان اینکه گزارش مرکز آمار در مورد نرخ اشتغال شبهه‌ناک است، اظهار کرد: این تغییرات غیرمنتظره سبب شد به رغم شواهد موجود در بخش حقیقی و تولید اقتصاد و پیش‌بینی نهادهای بین‌المللی بر افزایش نرخ بیکاری در سال ۹۸ به بالای ۱۴ درصد، این نرخ از ۱۲/۱ درصد در بهار ۹۷ به ۱۰/۸ درصد در بهار ۹۸ کاهش یابد.
البته دلیل کاهش نرخ بیکاری بیش از آنکه ناشی از اشتباه آماری یا دستکاری باشد، از عوامل اقتصادی نشات می‌گیرد. درباره کاهش نرخ بیکاری در بهار ۹۸ کاهش تقاضای کار باعث شده نرخ بیکاری کاهش یابد. به طور معمول سالانه باید بیش از یک میلیون نفر تقاضای جدید در بازار کار به وجود آید، حال آنکه این رقم بر اساس آمار منتشر شده در بهار ۹۸، چیزی حدود ۶۰۰ هزار نفر بوده است. آیا در تابستان نیز چنین اتفاقی افتاده؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد کاهش نرخ بیکاری در تابستان ۹۸ ناشی از عامل دیگری است که بازهم باعث می‌شود کاهش نرخ بیکاری را موقتی کند.
رونق گرفتن مشاغل فصلی
علیرضا حیدری (فعال کارگری و کارشناس روابط کار) دلیل کاهش نرخ بیکاری در تابستان امسال را رونق گرفتن مشاغل فصلی می‌داند.
او با اشاره به اینکه در ابتدای امسال شاهد بارش‌های شدیدی در استان‌های مختلف بودیم، به ایلنا می‌گوید: نزولات آسمانی بعد از یک دوره خشکسالی طولانی مدت به رونق گرفتن بخش کشاورزی منجر شد. مشاغل فصلی در تعیین نرخ اشتغال و بیکاری فصل تابستان اهمیت زیادی دارد، یعنی اینکه چنین مشاغلی در نرخ بیکاری تابستان بیش از نرخ بیکاری فصل‌هایی مانند پاییز و زمستان موثرند.
این کارشناس روابط کار تصریح می‌کند: شاید عنوان شود که ما با یک آمار مقایسه‌ای رو‌به‌رو هستیم، یعنی اینکه بیکاری تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته سنجیده شده و همانطور که مشاغل فصلی در تابستان سال گذشته بر نرخ بیکاری تاثیر داشته، بر نرخ امسال هم تاثیر دارد. بنابراین نمی‌توان کاهش نرخ بیکاری را ناشی از مشاغل فصلی دانست. واقعیت این است که به دلیل بهبود وضعیت بارش‌ها مشاغل فصلی شامل مشاغل کشاورزی و صنایع وابسته به آن رونق یافته‌اند.
او با تاکید بر اینکه نمی‌توان کاهش نرخ بیکاری در تابستان امسال را ناشی از بهبود وضعیت در حوزه صنعت دانست، می‌گوید: بررسی‌ها و شواهد و قرائن نشان می‌دهد که متاثر از تشدید تحریم‌ها رشد اقتصادی در ایران در سال ۹۷ منفی بوده و این رشد منفی احتمالا در سال ۹۸ و حتی سال ۹۹ هم تکرار می‌شود.
حیدری بیان می‌کند: همانطور که مواردی مانند تحریم و کاهش رشد اقتصادی بر بیکاری تاثیر دارد، اتفاقاتی چون بهبود بارش‌ها نیز می‌تواند نرخ بیکاری را تحت تاثیر قرار دهد. با این همه باید دانست که این کاهش نرخ بیکاری موقتی است و احتمالا در فصول بعد بازهم به نرخ قبلی می‌رسیم و چه بسا شاهد افزایش این نرخ هم باشیم.
او در جواب این سوال که بهبود بارش‌ها علاوه بر تاثیر مستقیم بر تولید کشاورزی می‌تواند صنایع مرتبط با کشاورزی را نیز تحت تاثیر قرار دهد، آیا می‌توان از این وضعیت به عنوان فرصتی برای بهبود صنایع مرتبط با کشاورزی نگاه کرد؟ می‌گوید: صنایع مرتبط با کشاورزی دو دسته از صنایع هستند. دسته‌ای از صنایع نظیر کارخانجات فرآوری و تبدیل محصولات کشاورزی به محصولات دیگر نیازمند سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی بلندمدت هستند. این صنایع باید برای محصولی که تولید می‌کنند بازار هدفی در نظر بگیرند و حتی نیازمند صادرات هستند. بهبود مقطعی در تولید کشاورزی نمی‌تواند لزوما به توسعه این صنایع منجر شود. این صنایع نیازمند تولیدات پایدار هستند و تولیدی که ناشی از اتفاقاتی مانند نزولات آسمان باشد، نمی‌تواند شرایط را بهبود بخشد.
از مجموع جمعیت فعال که به شاغلان و بیکاران تقسیم می‌شوند، حدود ۲۴ میلیون و ۷۵۱ هزار نفر یعنی ۸۹.۵ درصد در تابستان سال ۹۸ شاغل بودند و ۱۰.۵ درصد یعنی حدود دو میلیون و ۸۹۴ هزار نفر بیکار بودند. در مجموع، در تابستان امسال ۸۴۳ هزار و ۷۱۹ نفر به جمع شاغلان اضافه شد.
حیدری تصریح می‌کند: با این همه، افزایش نزولات آسمانی بر دسته‌ای از صنایع مرتبط با بخش کشاورزی تاثیر می‌گذارد. صنایع بسته‌بندی و همچنین حمل و نقل از افزایش تولید در بخش کشاورزی متاثر می‌شوند و مانند خود بخش کشاورزی که با افزایش نزولات آسمانی رونق نسبی یافته، در این صنایع نیز شاهد رونق نسبی و ایجاد مشاغل جدید هستیم، هر چند این مشاغل نیز دائمی نیستند و ممکن است زود از بین بروند.
حرکت به سوی کشاورزی پایدار
هر چند بخش کشاورزی نسبت به خدمات و صنعت کمترین سهم را در اشتغال ایران دارد، اما اهمیت این بخش بر هیچ کس پوشیده نیست. محصولات کشاورزی محصولات استراتژیکی هستند که گاه خودکفایی در آنها به اصلی‌ترین دستور کار دولت‌ها تبدیل می‌شود. در ایران گندم، شکر، برنج و محصولات کشاورزی که خوراک دام می‌شوند یا در فرآورده‌هایی مانند روغن‌سازی کاربرد دارند از اهمیت زیادی برخوردارند. هر چند گزارش‌های ارائه شده نشان می‌دهد در زمینه تولید گندم خودکفا شده‌ایم، اما در مورد دیگر محصولاتی که از آنها یاد شد هنوز احتیاج به واردات داریم. این واردات به ویژه در مورد نهاده‌های دامی بسیار زیاد است، چنانکه ذرت در مواردی اصلی‌ترین محصول وارداتی ایران بوده است و ارز زیادی را از کشور خارج می‌کند.
حوزه کشاورزی با بارش‌های آسمانی در ارتباط است، اما در سال‌های اخیر با استفاده از شیوه‌های مدرن کشاورزی سعی شده است از تاثیر نوسانات آب و هوایی کاسته شود. در ایران هنوز کشاورزان چشم به آسمان دارند و افزایش تولید کشاورزی اغلب اتفاقی است، حال آنکه فقط تولید کشاورزی اهمیت ندارد، بلکه مهم فعال‌سازی صنایع مرتبط با کشاورزی است. در واقع، افزایش تولیدات کشاورزی می‌تواند در بخش صنعت و خدمات هم تاثیر بگذارد و به این شکل ایجاد شغل کند. صنایع مرتبط با کشاورزی نیازمند تولید پایدار هستند؛ اتفاقی که در ایران نیفتاده است. کاهش نرخ بیکاری در تابستان امسال متاثر از بارش‌های آسمانی نشان داد که رونق بخش کشاورزی تا چه حدی می‌تواند بر شاخص‌های مهم اقتصادی تاثیر بگذارد. اگر چنین تاثیری دائمی شود، می‌توان امیدوار بود که نرخ تک‌رقمی بیکاری در ایران رقم بخورد. لازم است صنایع مرتبط با حوزه کشاورزی به ویژه در بخش فرآوری نظیر صنایع کمپوت و کنسروسازی، رب، آب‌میوه‌ها و ... از تولیدات کشاورزی اطمینان داشته باشند. از طرف دیگر محصولات کشاورزی، چه خام و چه فرآوری شده، نیاز به بازار‌های خارجی دارند. در چنین شرایطی ظرفیت بخش کشاورزی فعال شده و افزایش تولیدات کشاورزی بر بخش‌های دیگر تاثیر می‌گذارد. کاهش ۱.۷ درصدی بیکاری در تابستان امسال بخشی از این ظرفیت را نشان داد و ثابت کرد که با رونق این بخش می‌توان به جنگ بیکاری رفت.
