«به عبارتی» موقعیتی را روایت می‌کند همه پسران ایرانی آن را تجربه کرده‌اند/ در این فیلم با در هم آمیختگی حزن و طنز روبرو هستیم

محمدمهدی کتیراچی کارگردان فیلم سینمایی «به عبارتی» که در گروه هنر و تجربه سینماهای کشور اکران شده است، در گفتگو با خبرنگار ایلنا، درباره ساخت این فیلم سینمایی گفت: طرح و ایده ابتدایی این فیلم سینمایی متعلق به طاها محمدی است که نویسنده و بازیگر نقش اصلی فیلم است. او در سال 1397 این طرح را نوشت و آن زمان بحث خرید خدمت سربازی یکی از مباحث داغ بود که البته همیشه و همچنان این موضوع در بین جوانان موضوعی داغ و مهم است.

کتیراچی خاطرنشان کرد: زمانی که این طرح را خواندم خودم خدمت سربازی را به پایان رسانده بودم ولی نویسنده اثر خودش درگیر این موضوع بود و به نظرم موضوع جذابی بود که تصمیم گرفتیم این فیلم را بسازیم اما بحث فرار از خدمت سربازی موضوع اصلی فیلم ما نبود و ما قصد داشتیم با پرداختن به این موضوع خاص قصه افرادی را روایت کنیم که برای فرار از یک مشکل، خود را درگیر مشکلات بزرگ‌تر دیگر می‌کنند. خرید خدمت و قصه جوانی که می‌خواست به سربازی نرود سوژه‌ای بود که ما به وسیله آن قصه را جلو بردیم و از طریق این سوژه و قصه به محتوای مدنظر خودمان پرداختیم.

وی درباره موضوع فیلم «به عبارتی» گفت: قشر قابل توجهی هر سال درگیر موضوع سربازی هستند و معمولاً اولین اقدامی که افراد دارند این است که کاری کنند تا از سربازی معاف شوند یا به سربازی نروند. این موضوع تنها یک نفر را درگیر نمی‌کند و معمولاً اعضای یک خانواده همگی درگیر این موضوع می‌شوند و به همین دلیل به نظر من موضوع سربازی به خودی خود یک موضوع مهم در جامعه ما است.

این کارگردان در ادامه درباره وجوه اجتماعی «به عبارتی» اظهار کرد: هیچ فیلمی را نمی‌شناسم که اجتماعی نباشد. قطعاً همه فیلم‌های سینمایی حتی فیلم‌های سوررئال در یک بستر اجتماعی و بر پایه روابط اجتماعی روایت می‌شوند و جنبه‌هایی از نگاهی اجتماعی را در آن‌ها می‌توان دید. «به عبارتی» نیز از این قاعده مستثنی نیست و ما شاهد تلاش‌های جوانی هستیم که از شهرستان به تهران می‌آید تا بتواند مبلغی را برای خرید سربازی‌اش جمع کند. این نگرش در افراد بسیاری وجود دارد که احساس می‌کنند با مهاجرت از شهرستان و آمدن به تهران می‌توانند درآمد بیشتری داشته باشند و مشکلاتشان را حل کنند و فکر می‌کنم همین موضوع بزرگ‌ترین جنبه اجتماعی فیلم «به عبارتی» باشد.

وی افزود: شخصیت اصلی این فیلم با ورود به تهران اتفاقاتی برایش رخ می‌دهد که اصلاً در شهر خود نمونه‌ای از آن‌ها را ندیده است چرا که در تهران انسان‌های مختلف با فرهنگ‌های مختلف وجود دارند و کسی که به این تفاوت‌ها آگاه نیست درگیر قصه‌های بسیاری می‌شود.

کتیراچی درباره دنبال کردن دغدغه شخصی در این فیلم سینمایی گفت: همانطور که گفتم نویسنده اثر خودش درگیر ماجرای خرید خدمت سربازی بود و همان زمان طرح این فیلمنامه را نوشت. موضوع سربازی و استرس‌ها و درگیری‌های ذهنش‌اش تجربه‌ای است که همه پسران ایرانی با آن مواجه شده‌اند. من نیز با وجود اینکه چند سال از خدمت سربازی‌ام می‌گذرد بر خلاف برخی افراد که شاید با گذشت زمان به دلیل دلتنگی احساس کنند که مشکلی با بازگشت به آن دوران ندارند، هیچ علاقه‌ای به بازگشت به دوران سربازی ندارم چرا که هیچ خاطره خوشی از آن دوران در ذهنم وجود ندارد. کسانیکه هیچ ذهنیتی نسبت به سربازی ندارند هم به واسطه تعاریفی که دیگران از این دوران دارند همواره نگاهی پر استرس به دوران خدمت دارند و وقتی در آستانه رفتن به سربازی قرار می‌گیرند مضطرب می‌شوند و ما این را در ابتدای فیلم «به عبارتی» می‌بینیم که شخصیت اصلی به واسطه تعاریفی که دیگران از خاطرات خود مطرح می‌کنند از این دوران وحشت‌زده می‌شود و با وجود اینکه این آدم هیچ چیزی برای از دست دادن ندارد و با رفتن به سربازی چیزی را از دست نمی‌دهد تلاش می‌کند که با خریدن سربازی از درگیر شدن با این موضوع جلوگیری کند.

این کارگردان درباره فضای کمدی فیلم سینمایی «به عبارتی» اظهار کرد: فیلمنامه در ابتدا به شدت کمدی بود ولی من هیچ‌گاه در حال و هوای سینمای کمدی نبودم و بیشتر سعی داشتم فیلمی بسازم که محتوایی دارد و به همین دلیل وقتی فیلمنامه را بازنویسی کردیم بار کمدی را کاهش دادیم و «به عبارتی» به فیلمی حزن‌انگیز و تلخ تبدیل شد که در برخی مواقع حال و هوایی طنز دارد. شاید این ساختار خلاف حال و هوای اکثر فیلم‌های هنر و تجربه باشد چون معمولاً فیلم‌هایی که در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند آثاری هستند که اگر قصه‌ای تلخ روایت می‌کنند در همان خط ممتد حزن و تلخی‌شان قصه را ادامه می‌دهند اما ما سعی کردیم کمی متفاوت قصه‌مان را روایت کنیم تا مخاطب هم کمی راحت‌تر با موضوع برخورد کند وگرنه «به عبارتی» قصه‌ای بسیار تلخ را روایت می‌کند که حتی پایان تلخی دارد و می‌بینیم که قهرمان فیلم در نهایت با شکست مواجه می‌شود اما این ویژگی‌ها باعث نشد که ما فضای کمدی را کنار بگذاریم.

وی افزود: شاید اکثر فیلمسازها با مشخص کردن فضا و ژانر اثرشان کار را برای خودشان راحت‌تر می‌کنند اما من ریسک تولید این فیلم را با کنار زدن قالب‌های مشخص بالا بردم اما شاید استفاده از عنوان کمدی برای این فیلم باعث شود افرادی با این نگرش به سینما بروند که فیلم کمدی ببینند و بخندند ولی در سینما با چنین اثری مواجه نشوند و این منجر به سرخوردگی مخاطب شود. برای معرفی بهتر این فیلم باید بگویم در «به عبارتی» با درهم‌آمیختگی حزن و طنز روبرو هستیم.

کتیراچی در پایان درباره شرایط اکران «به عبارتی» در گروه هنر و تجربه تأکید کرد: به نظر من تنها جایی که می‌توان به معنای دقیق از کلمه "حمایت" استفاده کرد، درباره گروه هنر و تجربه است. امروز دست اندر کاران این گروه شرایطی را مهیا کرده‌اند که فیلم‌های سینمایی تجربی امکان نمایش داشته باشند. به این فیلم در دولت قبل مجوز ساخت ندادند و من که می‌دانستم «به عبارتی» هیچ ایرادی در قصه ندارد، آن را ساختم و خوشبختانه در دولت فعلی به این فیلم پروانه ساخت نمایش دادند و گروه هنر و تجربه نیز بدون اینکه به نام کارگردان توجه کند این فیلم را اکران کرد و به همین دلیل معتقدم که وجود این گروه برای سینمای ایران و سینماگران تجربی بسیار ارزشمند است.