ضرورت ایجاد ردیف اعتباری «پژوهش‌های باستان‌شناسی» در سازمان برنامه و بودجه و تخصیص آن به وزارت علوم

به گزارش خبرنگار ایلنا، علیرضا عسکری چاوردی (رئیس وقت دانشگاه هنر شیراز و نماینده انجمن باستان‌شناسی ایران در استان فارس) با اشاره به آنکه ایران سرزمین بزرگی است و در حقیقت یکی از تمدن‌های مهم جهان بوده، گفت: ایران تاریخی فرهنگی از نظر جغرفیایی از ایران امروز بسیار بزرگتر بوده است و سهم تمدنی آن کم و بیش تمام غرب و جنوب غربی آسیا را شامل می‌شود. بدیهی است، برای شناخت این تمدن عظیم و سرنوشت‌ساز به تحقیقات و پژوهش‌های علمی بسیار نیاز است. 

او با طرح این سئوال که در حال حاضر، چه میزان اعتبار در حوزه سازمانی بزرگترین وزارتخانه پژوهشی کشور برای شناخت تمدن ایران با ظرفیت ۳۰ هزار اثر باستانی در داخل و بیشتر از ۱۰ هزار اثر باستانی ایرانی در خارج از کشور وجود دارد؟ گفت: این پرسش از این دیدگاه مطرح می‌شود که بدانیم سهم اعتباری بودجه پژوهشی باستان‌شناسی کشورهایی که تعداد آثار باستانی آن‌ها حداکثر به ۵ هزار اثر می‌رسد تقریبا هزار برابر کشور ما است. به عنوان مثال اعتبار پژوهش‌های باستان‌شناسی کشور آلمان، سوئیس، فرانسه و اتریش در وزارت علوم تحقیات و فنآوری این کشورها هر کدام هرساله بیشتر از ۵۰۰ میلیارد تومان است، در حالی که در این کشورها سهم میراث فرهنگی آثار باستانی هر کدام از آن‌ها با قدمت بیشتر از دو هزار سال، کم و بیش در حدود ۵۰۰ اثر باستانی است. 

عسکری چاوردی خاطرنشان کرد: بنابراین، به نسبت آثار باستانی کشور متمدنی نظیر ایران؛ ایجاد ردیف‌های اعتباری در سازمان برنامه و بودجه بهارستان تحت عنوان پژوهش‌های باستان‌شناسی وزارت علوم تحقیقات و فنآوری با اعتبار سالیانه ضروری است و این اعتبار باید در اختیار پژوهش‌های باستان‌شناسی دانشگاه‌های دولتی وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فنآوری قرار گیرد. به احتمال پاسخ داده می‌شود که وزارت میراث فرهنگی متولی آثار باستانی است و ردیف بودجه‌ها در اختیار این وزارتخانه است. بله در تمام کشورهای جهان همین روش است اما تفاوت در تخصیص ردیف بودجه مطالعاتی و پژوهشی است. در تمام کشورهای جهان ردیف بودجه پژوهش در اختیار وزارت علوم تحقیقات و فنآوری قرار دارد و ردیف بودجه مطالعات در اختیار وزارتخانه‌های دیگر منوط به موضوع‌های تخصصی هر وزارتخانه قرار دارد. 

به گفته این استاد دانشگاه، بین اعتبار و ردیف بودجه پژوهشی و مطالعاتی تفاوت وجود دارد و در تمام کشورهای جهان اعتبارات مطالعاتی به وزارتخانه‌ها تخصیص می‌دهند که بتوانند پروژه‌های مطالعاتی هر طرح عمرانی را از طریق موسسات پژوهشی وابسته به خودشان، دانشگاهی و شرکت‌های مشاور انجام دهند. به همین نسبت، اعتبارات پژوهشی در تمام کشورهای جهان به هیچ وزارتخانه‌های تعلق نمی‌گیرد زیرا مسئولیت پژوهش و تولید علم در تمام جهان با وزارت علوم تحقیقات و فنآوری است. متاسفانه‌ عدم شناخت و درک صحیح از تفاوت بین پژوهش و مطالعه منجر شده است تا سازمان برنامه و بودجه کشور به صرف اینکه اعتبارات مطالعه به وزارتخانه‌های مربوطه تخصیص می‌دهد عملا پشتوانه‌های تولید علم در حوزه وزارت علوم تحقیقات و فنآوری دارای خلاء شود. این موضوع به ویژه در حوزه پژوهش‌های تمدنی کشور متمدنی مثل ایران محسوس است. 

او معتقد است: وظیفه و مسئولیت کشور در حوزه میراث فرهنگی و تمدنی کشور به صرف مطالعات باستان‌شناسی یک پژوهشگاه وزارتخانه میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی محدود نمی‌شود که این وزارتخانه نیز باید در این زمینه تقویت شود اما واقعیت اینکه وظیفه وزارتخانه میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی کشور تولید علم نیست بلکه این وزارتخانه مطالعاتی اگر انجام می‌دهد در جهت حفاظت و توسعه پایدار میراث فرهنگی کشور است. بنابراین، مجلس شورای اسلامی، سازمان برنامه و بودجه کشور و وزارت علوم تحقیقات و فنآوری در زمینه تولید علم فرهنگ و تمدن تاریخ و باستان‌شناسی این سرزمین احساس مسئولیت دارند اما در عمل نمی‌توانند اقدامی نمایند به این دلیل است که اساسا ردیف اعتباری پژوهش‌های باستان‌شناسی در وزارت علوم تحقیقات و فنآوری به کلی وجود ندارد. مسئولیت اجتماعی و قانونی مجموعه دولت جمهوری اسلامی ایران است که برای تولید علم تمدن بزرگ ایران در عصر اسلامی و ایران عصر باستان با وجود هزاران اثر باستانی ردیف بودجه ویژه‌ای همانند تمام کشورهای جهان به وزارت علوم تحقیقات و فنآوری تخصیص دهد. زیرا، چگونه می‌توان بدون تخصیص ردیف پژوهش‌های باستان‌شناسی در وزارت علوم تحقیقات و فنآوری مثلا تمدن هفت هزارساله سیلک، یا تمدن شهرنشینی ایران متمدن در ۵ هزار سال پیش در شوش و شهر سوخته یا گسترده فرهنگی ایران باستان را در دوره هخامنشی و ساسانی در خاورمیانه و مهمتر سهم تمدنی ایران بزرگ در عصر اسلامی را شناخت؟ چگونه می‌توان ایران را در دانشگاههای جهان با زبان علم و تولید دانش معرفی کرد و جایگاه ایران بزرگ را در اندیشه نسل معاصر جهان با پیشینه علمی آن تقویت و تثبیت کرد؟ 

عسکری چاوردی یادآور شد: تمام دانشگاه‌های اروپائی از ردیف بودجه پژوهش‌های باستان‌شناسی وزارت علوم تحقیقات و فنآوری کشورشان هرساله صدها محوطه باستانی را در اروپا و حتی خارج از کشورهای خودشان در ایران، ترکیه، هند، مصر و عراق کاوش می‌کنند و دلیل پیشتازی کشورهای اروپائی در تولید علم تاریخ جهان درست به همین موضوع تخصیص ردیف بودجه پژوهش‌های باستان‌شناسی در وزارت علوم کشورهایشان مربوط است. در صورت تخصیص ردیف بودجه پژوهش‌های باستان‌شناسی به وزارت علوم تحقیقات و فنآوری به سرعت شاهد پیشرفت کشور در حوزه تمدنی خواهیم بود زیرا بستر آموزشی و پژوهشی دانشگاههای کشور کاملآ آماده است و اگر در گذشته این ردیف بودجه در وزارت علوم کشور وجود نداشت زیرا رشته باستان‌شناسی همانند امروز در دانشگاههای کشور وجود نداشت و پیش از انقلاب در حوزه مطالعات باستان‌شناسی به کشورهای خارجی وابسته بودیم. 

این باستان‌شناس یادآورشد: خوشبختانه امروز با استقلال کشور و نیازهای علمی و توسعه پایدار کشور و وجود ده‌ها اثر ثبت جهانی و هزاران اثر باستانی ملِّی ضرورت دارد برای پویایی در استقلال کشور این ردیف بودجه به وزارت علوم تحقیقات و فنآوری کشور تخصیص پیدا کند. بدون شناخت پیشینه تمدنی کشور در جهان معاصر امروز چگونه می‌توانیم پویا باقی بمانیم؟ لازم است پژوهش‌های باستان‌شناسی کشور در حوزه وزارت علوم تحقیقات و فنآوری به سرعت گسترش پیدا کند و زمینه‌های رشد و توسعه کشور با این پژوهش‌های باستان‌شناسی تقویت شود زیرا باستان‌شناسی رشته مادر سایر رشته‌ها است و از نتیجه تحقیقات باستان‌شناسی است که گردشگری پایدار در کشور ایجاد می‌شود، سایت موزه‌ها شکل می‌گیرد و اتکاء به دانش عمومی و تخصصی تاریخ ایران در پژوهش‌های باستان‌شناسی تولید می‌شود. تقویت این رشته مادر در کشور از نیازهای بنیادین علمی است و برای تقویت پشتوانه‌های تاریخی و فرهنگی کشور در جهان از وزارت علوم تحقیقات و فنآوری انتظار می‌رود که درخواست ایجاد این ردیف بودجه «پژوهش‌های باستان شناسی» به مجلس شورای اسلامی و سازمان برنامه و بودجه ارائه نماید تا این ردیف پیش از ارسال لایحه بودجه سالیانه دولت به مجلس شورای اسلامی در سال اخیر ایجاد شود و کشور با شناخت از گذشته تمدنی خودش به شکوفائی برسد.