تلاش ناکام برای خشک کردن ۶ هزار هکتار از تالاب گمیشان برای ساخت بندر/ مقابله با تفکرات غیراکولوژیکی مدیران استانی

به گزارش خبرنگار ایلنا، زمانی که مزارع پرورش میگو در نزدیکی تالاب گمیشان ایجاد شد، هشدارهای مختلفی از سوی فعالان محیط زیست درخصوص آلودگی زیست‌محیطی این مزارع داده شد، چرا که این میگوی پرورشی گونه بومی دریای خزر نبوده و امروز به واسطه همان استخرهای پرورش میگو، این گونه مهاجم به دریای خزر راه پیدا کرده است.

اگرچه هدف از ایجاد این استخرها و مزارع پرورش میگو رفع بیکاری و ایجاد اشتغال برای مردم منطقه بود، اما عملا این مزارع هنوز تاثیر آنچنانی بر میزان کاهش بیکاری در این منطقه که با معضل بیکاری مواجه است، نداشته و در واقع عده‌ای از سرمایه‌گذاران در این منطقه فعالیت اقتصادی خود را آغاز کرده‌اند و نیروهای بومی به عنوان کارگر برای این سرمایه‌گذاران کار می‌کنند. از سوی دیگر این مزارع برای تامین آب مورد نیازشان از دریا اقدام به حفر کانالی در این تالاب کرده که مشکلات زیست محیطی بسیاری از جمله کمبود آب برای تالاب گمیشان نیز ایجاد کرده است.

مسعود باقرزاده کریمی (مدیر دفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان محیط زیست) درباره تالاب گمیشان  به خبرنگار ایلنا گفت: در سیل اخیر متاسفانه یک دیدگاه غلط در استان ایجاد شد و فکر می‌کنند؛ تالاب گمیشان مانع تخلیه سیلاب‌‌ها به دریا می‌شود که این تفکر کاملا اشتباه بود و ما آن‌ها را قانع کردیم که این تالاب نه تنها مانع این کار نشده، بلکه بخش زیادی از سیلاب را در خود ذخیره کرده است. کارکرد تالاب‌ها بسیار پیچیده است و هر شخصی نمی‌تواند درباره آن اظهارنظر کند.

می‌خواستند ۶ هزار هکتار از تالاب گمیشان را خشک کرده و بندر درست کنند

وی ادامه داد: بعد از سیل صحبت‌هایی شده بود، مبنی بر اینکه حال که دیواره بین تالاب و دریا را تخریب می‌کنند تا سیلاب به دریا بریزد، ۶ هزار هکتار جنوبی تالاب گمیشان را نیز خشک کنند و بندر درست کنند یک مدیر توسعه نباید درباره اکوسیستم تصمیم‌گیری کند، در حالی که ما به دنبال این بودیم که این دیواره‌ها دوباره ترمیم شود، اگر این دیواره بین تالاب و دریا ترمیم نشود؛ تالاب بخشی از دریا می شود و کارکرد تالابی خود را از دست می‌دهد. این باریکه خشکی است که تالاب را از دریا جدا کرده است و یک کانال معروف به کانال محیط زیست نیز آنجاست، اما همانطور که گفتم بعد از سیل یک‌تفکر در استان رواج یافته بود که دیوار تخریب شده ساخته نشود، البته هیچ کس جرات ابراز چنین موضوعی را نداشت، اما وقتی اراده‌ای برای ساخت این باریکه نیست، یعنی عملا می خواهند دریا در این منطقه پیشروی کند و  آن را با دریا یکی کنند و یک بندر درست کنند.

بزرگترین چالش‌ ما مقابله با تفکرات غیراکولوژیک‌ مدیران استانی است

وی ادامه داد: درست است که در این زمینه هیچ مکاتبه رسمی با سازمان نشد، اما این تفکر در استان وجود داشت و ما کاملا متوجه این موضوع بودیم و اجازه ندادیم تا این اتفاق بیفتد. تالاب گمیشان ۱۸ هزار هکتار وسعت دارد که ۱۲ هزار هکتار آن در بخش بالایی کانال محیط زیست است و ۶ هزار هکتار در قسمت پایین کانال قرار دارد و ما به دنبال احیای کامل تالاب گمیشان هستیم. ما نمی‌توانیم از این ۶ هزار هکتار تالاب گمیشان که در بخش پایینی کانال محیط‌زیست چشم پوشی کنیم و اجازه دهیم یا خشک شود و یا به دریا ملحق شود.

باقرزاده کریمی با بیان اینکه یکی از بزرگترین چالش‌های ما مقابله با تفکرات غیراکولوژیک‌ مدیران استانی است، تصریح کرد: بسیاری از مدیران فقط به مسائل هیدرودینامیکی و ایجاد بندر در این مناطق توجه دارند و به مسائل دیگر توجهی ندارند. این منطقه از لحاظ محیط زیست کارکرد جهانی دارد برای همین ثبت کنوانسیون رامسر و جزو تالاب‌های حفاظت شده قرار گرفته است.

وی تصریح کرد: یکی از موضوعات دیگری که برای این تالاب مشکل ایجاد کرده است و ما باید قطعا آن را مدیریت کنیم مزارع پرورش میگو است ما حوضچه‌هایی را برای تصفیه آلودگی‌های این مزارع گذاشته‌ایم تا پساب‌ها ابتدا وارد این حوضچه‌ها شود و آب سالم‌تری وارد تالاب شود، اما عملا این هم درست صورت نمی‌گیرد، البته در سازمان محیط زیست نیز باید نظارت دقیق‌تری بر آن داشته باشیم.

با توجه به شرایط تالاب گمیشان با طرح توسعه پرورش میگو مخالفت کرده‌ایم

باقرزاده کریمی تصریح کرد: پرورش میگو در حدود ۲۰ سال است که در این منطقه در حال فعالیت است، طرح توسعه‌ای را ارائه داده‌اند، اما با توجه به شرایط تالاب با طرح توسعه آنها مخالفت کرده‌ایم. استقرار مزارع پرورش میگو در کنار یک تالاب با خصوصیات تالاب گمیشان در همان زمان هم تصمیم درستی نبود.

وی با اشاره به صدور مجوز برای مزارع پرورش میگو گفت: ما موافق نبودیم یک گونه غیربومی که در شمال کشور وجود ندارد به شمال کشور راه پیدا کند، نوعی بیماری که در میگوی وانامی در جنوب کشور بود، متاسفانه در شمال کشور نیز دیده شده است و ما میراثدار این وضعیت هستیم که از گذشته ایجاد شده و باید آن را کنترل کنیم تا مشکل ایجاد نشود.

مدیر دفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان محیط زیست با بیان اینکه با توجه به قانون جدید تالاب‌ها ما موضوعات مرتبط با تالاب‌ها را بدون هیچ گونه اغماضی دنبال می‌کنیم و هیچگونه مناسبتی در این زمینه نداریم، گفت: گسترش این مزارع به شدت به نحوه برداشت آب از تالاب و پساب‌های ورودی به تالاب وابسته است. بین مزارع پرورش  میگو و دریا تالاب گمیشان قرار گرفته است، در هر حالتی که این مزارع بخواهند آب مورد نیاز خود را از دریا تامین کنند، تالاب تحت تاثیر قرار می‌گیرد، بنابراین باید سیستم را طوری طراحی کنند تا بتوانند هم آب بیشتری برداشت کنند و هم تالاب خشک نشود، البته ما هنوز به یک جمع‌بندی مشترک در این زمینه نرسیدیم ما مخالف توسعه نیستیم اما اجازه نمی‌دهیم تالاب خشک شود یا آسیب ببیند.

باقرزاده کریمی درباره آب‌های ورودی به این تالاب تصریح کرد: بخش مهمی از تالاب گمیشان تحت تاثیر دریا است و بخش دیگری از آن تحت تاثیر انشعابات اترک است و رودخانه مستقیمی وارد این تالاب نمی‌شود، اما رژیم سیلابی این دشت کارکردهای بسیاری داشته است.

وی خاطرنشان کرد: دشت گلستان و برکات آن براساس این سیلاب‌ها شکل گرفته است و مردمان در گذشته این موضوع را پذیرفته و نسبت به آن تدابیری داشته‌اند، اما از آنجا که ما تدبیر سیلاب نمی‌کنیم سیلاب را معضل می‌دانیم. مبنای دیم کاری که برای مردم در این منطقه بسیار پربازده است براساس بارش‌ها و سیلابهای فصلی است اگر همه این سیلاب‌ها در بالا دست کنترل شده و با سد مهار شوند، عملا دشت‌های سیلابی ما در پایین دست کارکرد خود را از دست می‌دهند و تالاب‌های بین دشت مانند الاگل، دریاچه شور را خشک می‌کنیم، در سیل اخیر یک سوم حجم سیلاب‌ها در تالاب‌ها ذخیره شده بودند و اگر این تالاب‌ها نبودند ما با حجم آب بیشتری مواجه می‌شدیم.

سیستم‌های هشدار سیل از اجرای یک پروژه محلی ارزانتر است

مدیر دفتر اکوسیستم‌های تالابی سازمان محیط‌زیست با بیان اینکه مکانیزم هیدرولیکی طبیعی منطقه را برهم ‌زده‌ایم، خاطرنشان کرد: ما می‌توانیم برای مقابله با سیلاب هشدارهای سیل را طراحی کنیم که از اجرای یک پروژه محلی نیز ارزانتر است، این هشدار سیل فقط چند ایستگاه باران سنج در ارتفاعات نیاز دارد و برای آن میزانی در نظر گرفته شود و اگر بارش‌ها از آن حد بیشتر شود آلارم دهد. از این ساده‌تر هیچ امکانی برای هشدار سیل نیست، اما همین کار ساده هم انجام نشده است در همه جای دنیا سیل می‌آید، اما با هشدارها آن را عبور می‌دهند، اما ما حاضر می‌شویم هزاران میلیارد تومان برای سدها هزینه کنیم اما مبلغ کمی را برای هشدار سیل که به نفع همه استان است، هزینه نکنیم.

باقرزاده با بیان اینکه خشک شدن تالاب گمیشان به پس‌روی دریا وابسته است، تصریح کرد: دو دیدگاه درباره دریای خزر وجود دارد، برخی معتقدند که آب دریا در حال پایین رفتن است و برخی نیز معتقدند که آب دریا در حال بالا آمدن است، اگر آب تالاب پایین برود طبیعتاً تالاب تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد در این شرایط ما نمی‌توانیم تدابیر خاصی داشته باشیم، چراکه نمی‌توانیم تراز آب دریا را تغییر دهیم، اما می‌توانیم حقابه‌های آب شیرین یا همان سیلاب‌ها را به گونه‌ای مدیریت کنیم که بتوانیم خاک تالاب را مرطوب نگه داریم.

وی با اشاره به تصریح کرد: یک تالاب قدیمی در قسمت شرق مزارع میگو قرار دارد که در حدود ۱۵۰ سال پیش قدمت داشته این تالاب کاملا خشک شده و به کانون گرد و غبار تبدیل شده است، اما خوشبختانه در زمان سیلاب این تالاب‌ها پر آب شده است.

مزارع پرورش میگو مشکل بیکاری در منطقه را رفع نکرده است

رمضانعلی قائمی (فعال محیط زیست) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره مشکلات تالاب گمیشان گفت: در حال حاضر وضعیت تالاب گمیشان بحرانی است و پدیده فرونشست آب دریای خزر موجب شده است که سطح وسیعی از تالاب کاهش پیدا کند، از طرف دیگر مسائل مربوط به سیل نیز ‌در گمیشان و آق قلا که باید از این مسیر به دریا وارد می‌شد منجر به یک سری کانال کشی‌هایی شد که صدماتی را به تالاب گمیشان وارد کرده و همانطور که گفتم در حال حاضر تالاب گمیشان وضعیت مناسبی را ندارد.

وی ادامه داد: در چند سال گذشته مزارع پرورش میگو در این مناطق ایجاد شد که یک سری اقدامات خطا صورت گرفته از جمله اینکه برای انتقال آب دریا از وسط تالاب یک کانال برای انتقال آب دریا حفر کردند که این کانال مانند یک زهکش عمل کرده که قبل از عقب‌نشینی آب دریا و موضوعات مرتبط با سیل موجب کاهش آب تالاب و خشک شدن تالاب گمیشان شده است. همچنین فاضلاب این مزارع بر تالاب تاثیر داشته و هر چقدر آب تالاب کاهش پیدا کند، غلظت این آلودگی‌ها در تالاب بیشتر شده است.

این فعال محیط زیست با بیان اینکه این نوع میگو یک گونه مهاجم برای این منطقه است، تصریح کرد: اساسا به لحاظ مکان یابی این منطقه برای پرورش این نوع میگو مناسب نبوده و سودآور نبوده و نیست. حفظ تالاب گمیشان که پذیرای گونه‌های کمیاب جانوری است بسیار ارزشمندتر از پرورش میگو است.

قائمی خاطرنشان کرد: معتقدم مهمترین کاری که باید در این منطقه ایجاد شود حفظ اکوسیستم تالاب گمیشان است. این تالاب اولین جایی است که پرندگان از نواحی شمالی به آنجا مهاجرت می‌کنند و پشتوانه‌ای برای خلیج گرگان و منطقه میانکاله است، از همین رو یک منطقه بسیار مهم و حیاتی است و در صورتی که خشک شود مشکلات بسیاری را برای منطقه و حتی استان‌های همجوار ایجاد خواهد کرد و باید برای حفظ تالاب و جلوگیری از مشکلاتی مانند ریزگردها، آلودگی ناشی از مزارع پرورش میگو و از دست دادن جمعیت جانوری این منطقه اقدامات موثری صورت گیرد.