یکی از موضوعات مهم در حمل‌ونقل بین‌المللی برای فروشندگان و خریداران تعیین حد و مرز مالکیت و حقوق و تعهدات نسبت به محموله تجاری است. این موضوع با ترم‌های مختلف اینکوترمز از جمله FOB در اسناد حمل‌ونقل مشخص خواهد شد. اگر تابه‌حال تجربه ارسال محموله‌های تجاری را داشته‌اید احتمالا با اصطلاح FOB در اسناد حمل‌ونقل‌تان مواجه شده‌اید؛ ولی شاید با معنای دقیق آن آشنا نباشید؟‌ ما در این مقاله به شما خواهیم گفت «FOB چیست» و در عرصه حمل‌ونقل بین‌المللی چه اهمیتی دارد؟‌ با صرف ۵ دقیقه از وقتتان و مطالعه این مقاله پاسخ همه سوالاتتان را دریافت خواهید کرد. 

آشنایی با معنای FOB در حمل‌ونقل بین‌المللی 

فوب یکی از اسناد مهم در حمل‌ونقل بین‌المللی است. در این مقاله قبل از آشنایی با اهمیت این سند به شما خواهیم گفت که FOB چیست؟‌ اصطلاح FOB مخفف عبارت free on board یا در اسناد حمل‌ونقل بین‌المللی به معنای «تحویل روی عرشه» و فرآیندی خاص از حمل‌ونقل کالاست. این سند زمان انتقال مسئولیت و مالکیت کالاها از فروشنده به خریدار را نشان می‌دهد. ترم FOB در انواع روش حمل‌ونقل همچون حمل‌و‌نقل بین المللی هوایی و دریایی کاربرد دارد؛ همچنین شرکت حمل و نقل کشتیرانی و هوایی با استناد به اطلاعات این ترم می‌توانند با زمان انتقال مالکیت کالا از فروشنده به خریدار آشنا خواهند شد.

تعیین وظایف خریدار و فروشنده در حمل‌ونقل بین‌المللی به کمک ترم FOB

هنگام استفاده از این اصطلاح بر‌اساس توافقات و با مشخص کردن یک مکان فیزیکی معین، تعیین می‌شود که کدام طرف مسئول پرداخت هزینه‌های باربری است و در کدام نقطه عنوان کالا از فروشنده به خریدار منتقل خواهد شد. به‌عنوان مثال برای واردات از آلمان براساس اطلاعات ترم FOB می‌توان مشخص کرد که ریسک حمل‌و‌نقل چه زمانی از فروشنده به خریدار منتقل خواهد شد.

برای مثال در حمل‌و‌نقل بین‌المللی زمانی‌که در FOB نام بندر مبدا ذکر می‌شود به این معنی است که فروشنده مسئول حمل کالا به بندر حمل و پرداخت هزینه بارگیری است. درنتیجه بعد از تحویل محموله به بندر هزینه حمل، بیمه، تخلیه و حمل‌و‌نقل از بندر ورودی تا مقصد نهایی را خریدار پرداخت می‌کند. به‌این‌ترتیب فروشنده هنگام بارگیری کالاها در بندر مبدا مسئولیت را به خریدار منتقل کرده است.

ترم FOB بر‌اساس چه قاعده‌ای تنظیم می‌شود؟‌

هدف از به کار بردن ترم FOB در اسناد حمل‌ونقل بین‌المللی تعیین مسئولیت فروشنده و خریدار است. در این ترم مشخص می‌شود که ریسک مسئولیت‌ها و هزینه‌ها تا چه مکانی برعهده فروشنده است (نام این مکان در ترم FOB ذکر خواهد شد). به‌این‌ترتیب با رسیدن محموله به نقطه مشخص شده و تحویل آن، مسئولیت، هزینه‌ها و مالکیت محموله به خریدار منتقل خواهد شد. بارگیری کالاها روی یک حامل مشخص‌شده که معمولا یک کشتی است به خریدار منتقل می‌شود. ترم FOB در حمل‌ونقل دریایی کاربرد دارد و در روش‌هایی همچون حمل هوایی بار و حمل زمینی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

اهمیت FOB در حمل‌ونقل بین‌المللی؛ تعیین مسئولیت‌‌ها، حقوق و تعهدات

استفاده از اصطلاح FOB در اسناد حمل‌‌و‌نقل بین‌اللملی به چند دلیل اهمیت دارد. این موارد مهم شامل تعیین مسئولیت‌ها، هزینه‌ها و حقوق و تعهدات فروشنده و خریدار در فرآیند حمل‌و‌نقل بار می‌شود. در ادامه این موارد را مورد بررسی قرار خواهیم داد:

1. تعیین مکان انتقال مالکیت: اصطلاح FOB به وضوح مشخص می‌کند که مالکیت کالا در کدام نقطه از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. به‌این‌ترتیب حقوق و تعهدات هر طرف در صورت وقوع هرگونه مشکل در طول مسیر حمل‌و‌نقل روش خواهد بود. 
2. تعیین مسئولیت‌ها در صورت وقوع آسیب:‌ با استناد به اطلاع FOB مشخص می‌شود که کدام طرف مسئول آسیب‌دیدگی و جبران خسارت است.
3. تعیین مسئولیت هزینه‌های حمل و نقل: به کمک FOB مشخص می‌شود کدام طرف مسئول پرداخت هزینه‌های حمل‌و‌نقل بار است. اگر حمل و نقل با پرداخت پیش‌درآمد (Freight Prepaid) انجام شود، فروشنده مسئولیت پوشش هزینه‌های حمل‌ونقل را برعهده دارد که این مورد با اینکوترمز  C & Fارتباط پیدا می‌کند. در مقابل در صورت پرداخت دریافتی (Freight Collect) هزینه‌ها باید توسط خریدار پرداخته شود.
4. مدیریت ریسک و بیمه‌گذاری: اختصاص FOB در مدیریت ریسک‌های مرتبط با حمل و نقل بار و تعیین نیاز به بیمه‌گذاری مؤثر است. با این تعیین کننده مکان انتقال مسئولیت، طرف‌ها می‌توانند بهتر مدیریت کنند که در کدام مرحله ریسک و ضررها به خریدار منتقل می‌شود و به‌منظور محافظت از خود، بیمه‌گذاری مناسب را انجام دهند.

حال که متوجه شدید FOB چیست باید بگوییم که این ترم در حمل‌ونقل بین‌المللی به‌عنوان یک اصطلاح کلیدی به‌کار می‌رود. فوب به خریدار و فروشنده کمک می‌کند تا حقوق و تعهدات خود را در فرآیند حمل‌ونقل محموله‌های تجاری به خوبی تعیین کنند. به‌این‌ترتیب قادر هستند تا مشکلات مرتبط با مالکیت، مسئولیت و هزینه‌ها را به‌صورت شفاف حل کنند.

اطلاع از قواعد و قوانین ترم FOB و سایر اینکوترمزهای حمل‌ونقل با هانزا

در این مقاله به این سوال پاسخ دادیم که «FOB چیست». وظایف فروشنده و خریدار در اینکوترمز FOB به چند بخش اصلی همچون تهیه و تحویل کالا در بندر بارگیری، پرداخت هزینه‌ها، بیمه و مسئولیت‌های مربوط به انجام تشریفات گمرکی تقسیم می‌شود. همچنین به کمک این قاعده به‌طورکامل مسئولیت‌ها و هزینه‌های پرداختی مربوط به فروشنده و خریدار مشخص خواهد شد. برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با قاعده FOB می‌توانید با کارشناسان هانزا در ارتباط باشید.