جزئیات "پایش گاز رادون در منازل مسکونی" با همکاری سازمان انرژی اتمی

«محسن فرهادی» معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در گفت و گو با خبرنگار ایلنا در پاسخ به این سوال که چگونه گاز رادون در مناطق مسکونی ایجاد می‌شود؟ گفت: گاز رادون یک گاز رادیواکتیو است؛ یعنی پرتو یونیزان است که این پرتو در مصالح طبیعی به عنوان عنصری که در خاک وجود دارد، از مواد رادیو اکتیو طبیعی ساطع می‌شود. در حالت طبیعی از زمین این گاز ساطع نمی‌شود. اما در مواقعی که ساخت وسازی صورت می‌گیرد، یعنی حفاری، خاک برداری و فوندانسیون ایجاد می‌شود، این گاز ساطع می‌شود.

وی با اشاره به اینکه افزایش گاز رادون زمینه ساز چه بیماری‌هایی می‌شود؟ ادامه داد: گاز رادون اگر از حد مجاز بیشتر شود می‌تواند باعث بیماری‌های مختلف به خصوص در دستگاه تنفسی شود. البته این گاز با آشکارساز یا سنسور قابل اندازه گیری است. در تمام دنیا گاز رادون بزرگترین عامل سرطان و بیماری‌های تنفسی بعد از مواد دخانی است؛ یعنی مواد دخانیات رتبه اول و گاز رادون رتبه دوم را دارد.

فرهادی توضیح داد: سازمان بهداشت جهانی به همه کشور‌ها توصیه کرده است که نقشه پرتوزایی گاز رادون در مناطق مسکونی را توسط وزارت بهداشت هر کشور تهیه کنند. از این رو وزارت بهداشت با سازمان انرژی اتمی ایران توافق کردند تا تهیه نقش پرتو گاز رادون را در استان‌های مختلف شروع کنند. در سال‌های قبل سنجش در ۶ استان انجام شد، اما سپس یک توقف ایجاد شد، البته هدف‌گذاری کرده‌ایم که تا پایان سال ۸ استان دیگر که تحت پوشش ۱۲ دانشگاه و دانشکده علوم پزشکی هستند نیز مورد سنجش قرار گیرند.

جزئیات روند اجرای طرح ملی پایش گاز رادون در منازل مسکونی

معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت روند اجرای طرح ملی پایش گاز رادون را بدین گونه تشریح کرد: آشکارسازهایی توسط سازمان انرژی اتمی ایران تولید شده است که این آشکارسازها به برخورد گاز رادون حساس هستند. فرآیند کار به این صورت است که وزارت بهداشت این آشکارسازها را از سازمان انرژی اتمی تحویل گرفته و سپس کارشناس‌های بهداشت محیط دانشگاه‌های ذکر شده، با روش علمی و نمونه برداری‌های خاص از کدهای پستی منازل، به طور تصادفی مناطق و خانه‌های مسکونی را انتخاب می‌کنند، سپس با ساکنین آنجا صحبت و کسب اجازه می‌کنند و این آشکار سازها را در درون اتاق خواب و مکان‌هایی که افرد حضور بیشتری دارند، متناسب با شرایط آن منزل، به مدت دو فصل نصب می‌کنند. به مدت شش ماه به این آشکارساز‌ها دست زده نمی‌شود و صرفا تحت تاثیر آن گاز رادون موجود قرار می‌گیرند.

وی علت انتخاب دوره شش ماهه برای نصب آشکارساز‌ها در منازل مسکونی را چنین بیان کرد: به این دلیل شش ماه انتخاب شده است که عادات زندگانی مردم، تغییرات آب و هوا و همین طور تغییرات فصل ممکن است تغییراتی در میزان گاز رادون ایجاد کند که این آشکارسازها در این دو فصل آن را ثبت می‌کنند. سپس آشکارسازها از مردم تحویل گرفته می‌شود و به سازمان انرژی اتمی ایران منتقل می‌شود. این سازمان آشکارسازها را آماده خواندن با دستگاه می‌کنند و دستگاه میزان گاز رادون را سنجش می‌کند.

فرهادی ادامه داد: بدین ترتیب یک نقشه بزرگ در سطح ملی ایجاد خواهد شد که بر اساس این نقشه به راحتی می‌توانیم تشخیص دهیم میزان گاز رادون در چه مناطقی زیاد، در حد استاندارد و یا کمتر است. طبیعتا آنجایی که گاز رادون بیشتر است نیاز به مداخله دارد که آن موقع با سازمان‌های مربوطه در رابطه با ترفندهای مختلف، مانند افزایش تهویه، ایزولاسیون و اقدامات مختلف مرتبط با ساختمان‌سازی و مهندسی ساختمان، برای آن مناطق پیش بینی می‌شود تا تاثیرات سوء گاز رادون هر چه بیشتر کاهش پیدا کند.

توزیع آشکارساز گاز رادون در چند استان

وی استان‌های تحت پوشش طرح ملی پایش گاز رادون را چنین عنوان کرد: استان‌هایی که تحت پوشش این پایش قرار گرفتند شامل کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، گیلان، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، فارس، قزوین و ایلام است. در حال حاضر استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، گیلان و چهار محال بختیاری آشکارساز‌های آن‌ها توزیع شده است و در خراسان جنوبی نیز به زودی شروع می‌شود.

چرا سنجش گاز رادون به عنوان یک طرح ملی در آمد؟

معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در پاسخ به این سوال که علت این که سنجش گاز رادون به عنوان یک طرح ملی در آمد چه بوده است؟ آیا تاکنون گزارشی از صدمه به افراد ناشی از گاز رادون ارائه شده است؟ اظهار کرد: علت این است که درحال حاضر در کشور ما تمهیدات مشخصی علیه گاز رادون در اغلب ساختمان‌سازی‌ها انجام نمی‌شود. کاری که انجام می‌شود، مهندسی معمول برنامه است. طبیعتا تهویه هم پیش بینی می‌شود، اما یک حفاظت خاص از گاز رادون انجام نمی‌شود. نه این که نخواهیم این کار را انجام دهیم، بلکه نمی‌دانیم کجا بیشتر و کجا کمتر است، چرا که تا به حال اندازه گیری نکرده بودیم.

او افزود: براساس پروتکل‌هایی که برای سلامت مناطق مسکونی در همه جای دنیا وجود دارد و پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی به کشورهای عضوش، اولین قدمی که باید برداریم این است که میزان گاز رادون را شناسایی کنیم. اگر میزان گاز رادون زیاد نباشد طبیعتا مداخله‌ای هم نخواهیم داشت. اما اگر در مناطقی نیاز به مداخله داشته باشیم، آن موقع با همکاران وزارت راه و شهرسازی، وزارت کشور و سایر دستگاه‌های مرتبط، مداخلات مربوطه را طراحی و سپس اجرا خواهیم کرد.

فرهادی تاکید کرد: لذا پاسخ صریح به این سوال که گزارشی از صدمه به افراد ناشی از گاز رادون ارائه شده است؟ خیر است، طرح پایش ملی گاز رادون علت خاصی نداشته است و براساس وظیفه ذاتی وزارت بهداشت که حفظ سلامت عمومی مردم است و بر اساس پروتکل‌هایی که از طریق مجامع بین المللی داشتیم، ترجیح دادیم که سنجش گاز رادون را مجدد از امسال یعنی ۱۴۰۳ دوباره آغاز کنیم تا به نقشه ملی کشور برسیم.