در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
آموزش، حلقه گمشده حوادث کار است/ شعار «اول ایمنی، بعد کار» در محیط‌های کاری منسوخ شده است
«دستورالعمل‌های عملیاتی» یکی از آیتم‌های بسیار مهم در زمینه ایمنی است اما برخی با تعریف الگوهای ایمنی با زبان ثقیل، ایمنی کارگاه‌ها را می‌کاهند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، کارفرمایان باید جهت انجام ایمن‌سازی فعالیت‌ها، آیین‌نامه‌های عملیاتی را که حاوی دستورالعمل‌های روشن و واضحی هستند، در اختیار نیروهای انسانی زیر نظر خود قرار دهند و آن‌ها را به صورت لحظه‌ای بررسی کنند. نیاز است، دستورالعمل‌های عملیاتی ساده و واضح باشند و چگونگی انجام عملیات ایمن و تعمیر و نگهداری مطلوب را نشان دهند.
شهرام غریب (کارشناس ارشد مدیریت ایمنی و متخصص ایمنی فرایند) درباره شیوه‌های جدید کنترل ایمنی در کارگاه‌ها گفت: در حال حاضر، شیوه‌های تلفیقی وارد عرصه ایمنی شده‌اند تا احتمال بروز حادثه کمتر شود. آموزش مولفه‌ای فراموش شده است که باید از سوی کارفرمایان مورد توجه قرار گیرد تا کارگران با مدیریت بحران در شرایط اضطرای آگاه شده باشند.
مدیریت ایمنی فرایند، المان‌های متعددی را برای ارتقاء ایمنی معرفی کرده اما به نظر می‌رسد تنها به صنایع شیمیایی توجه می‌کند. دلیل نادیده گرفتن دیگر صنایع چیست؟
تصور عمومی جامعه بر این است که مدیریت ایمنی فرایند تنها به پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها توجه می‌کند اما در واقع برای صنایع دیگر نیز کاربرد دارد؛ بنابراین آن دسته از صنایع که حتی درگیر مواد شیمیایی نیستند، می‌توانند با بهره‌گیری از پیاده‌سازی مدیریت ایمنی فرایند در ارتقای کیفی کار گام مثبتی بردارند و کاهش قابل توجه و اصولی در حوادث را داشته باشند.
همزمان با رشد جریان انقلاب صنعتی، علوم فنی و مهندسی نیز رشد و تغییرات گسترده‌ای کرد، چراکه تقاضا برای حامل‌های انرژی، مانند نفت، گاز و بنزین، روز به روز بیشتر می‌شد؛ این موضوع مهندسین را ملزم به تحقیق برای افزایش ایمنی و حفظ جان نیروی انسانی می‌کرد. آیا الگوهای ارزیابی ریسک از گذشته تا امروز تغییر کرده است؟ در حال حاضر چه روش‌هایی کاربرد دارد؟
اگر از دیدگاه قوانین مدیریت ایمنی فرایند به عوامل و مخاطرات تهدید کننده نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که تنها یک الگو برای شناسایی خطرات وجود ندارد و امکان ارزیابی یکجانبه به هیچ وجه میسر نیست. معیارهای ارزیابی به سمت الگوهای تلفیقی پیش می‌رود که به صورت لحظه‌ای، خطرات و عوامل ریسک‌زا را بررسی می‌کنند.
بررسی لحظه‌ای عوامل حادثه آفرین اهمیت فراوانی دارد و باید مورد توجه قرار گیرد؛ بسیاری از کارگاه‌ها، شعار «اول ایمنی، بعد کار» سرلوحه خود قرار داده‌اند اما با ارزیابی ریسک به صورت لحظه‌ای، این شعار زیر سوال می‌رود. آنالیز مستمر و لحظه به لحظه مخاطرات منجر به بروز شعار «همیشه امینی» شده که جای شعار پیشین را گرفته است. که البته در ایران کماکان از شعار و به عبارتی فقط شعار اول ایمنی بعد کار استفاده می‌شود.
بهترین راهکاری برای بررسی عوامل ریسک‌زا به صورت لحظه‌ای چیست؟
«دستورالعمل‌های عملیاتی»، یکی از آیتم‌های بسیار مهم در زمینه ایمنی است؛ برخی تلاش می‌کنند با تعریف الگوهای سخت و استفاده از کلمات پرطمطراق تفهیم دستورالعمل‌های عملیاتی را سخت‌تر کنند؛ هرچقدر دستورالعمل‌ها ساده‌تر، قابل اجراتر، منعطف‌تر و متناسب با بازخوردها باشند، قابلیت اجرایی بیشتر و بهتری دارند و تمامی افراد می‌توانند آن را فراگیرند.
به ضرورت و اهمیت آموزش برای کارگران در ایمنی اشاره کردید. این مولفه چه تاثیری در ارتقای ایمنی خواهد داشت. دلیل اهمیت آن چیست؟
آموزش باید دارای چرخش Plan Do Check Act"" باشد یعنی تمامی عوامل را مورد بررسی قرار دهد؛ هنگامی که یک ماتریکس آموزشی جدید را ارائه می‌دهیم باید به این نکته توجه کنیم، آیا به نقطه نظر مطلوب رسیده‌ایم؟ اگر به هدف مورد نظر نرسیده‌ایم، چرایی کار برای چیست؟
اگر رسیدن به نقطه مطلوب محقق نشد باید تمامی پلن‌های اجرایی بررسی شوند تا چرایی موضوع کشف شود. کارشناسان مدیریت ایمنی فرایند با بهره‌گیری از این مولفه می‌توانند نواقص و عیب‌های یک سیستم را کشف کنند.
اگرچه ضرورت حفظ جان نیروی انسانی در مقررات ایمنی مورد توجه قرار گرفته است؛ به نظر می‌رسد، حضور پیمانکاران در پروژه‌ها نفت و گاز می‌تواند زنگ خطر برای بروز حوادث را به صدا دربیاورد.
پیمانکارانی که در پروژه‌های نفت و گاز حضور دارند باید دستورالعمل و مقررات ایمنی را مو به مو و بدون کم و کاست اجرا کنند. به طور قطع، تمامی پیمانکاران مکلف به رعایت قوانین بالادستی هستند که از سوی کارفرمای مادر تعریف می‌شود.
بر اساس قوانین موجود، تمامی افرادی که در یک کارگاه حضور دارند باید از چرخه فرایند و ویژگی‌های آن آگاهی کامل داشته باشند؛ اگر اطلاعات آن‌ها درباره ویژگی‌های یک فرایند کافی نباشد باید از با خطراتی که سیستم را تهدید می‌کند، آشنایی کامل داشته باشند. همه باید مسلط باشند و تمام موارد مورد نظر که در فرایند مورد استفاده است را باید کامل بشناسند، اگر با تمام ویژگی‌های آن آشنا نیستند باید با خطرات آن به صورت حداقل آشنا باشند. اگر یک کارگر هرگونه تماسی با یک ماده داشته باشد، همکاران او باید نحوه عملکرد خود را بدانند تا به یک محل درمانی برسد یا تیم پزشکی در محل حادثه حاضر شود. تیم پزشکی در مرحله دوم وارد عمل می‌شود؛ بنابراین کارگرانی که در محل حادثه حضور دارند، می‌توانند شخص حادثه دیده را از خطر مرگ یا دیگر آسیب‌های احتمالی نجات دهند.
آموزش در حفظ تجهیزات چه نقش و جایگاهی دارد؟
کلیه تجهیزات که در معرض متغیرها قرار دارند باید در بازدیدهای دوره‌ای منظم مورد بازرسی قرار گیرند. اگر نواقص دستگاه‌ها بیشتر از حد معمول باشد باید مورد بررسی قرار گیرد. آموزش‌های لازم برای حفظ تجهیزات به صورت جامع و کامل ارائه شده است. مهمترین نکته آموزشی درباره تجهیزات این است، تاسیسات باید به درستی عمل کند و برای فرایند مناسب باشد. آیتم‌هایی مثل کنترل‌کننده‌ها، قطع‌کن‌ها، سیستم‌های توقف اضطراری و کلیه حسگرهای ابزار باید به دقت مورد بازرسی قرار گیرند.
منظور از مجوز کار در عملیات‌های شیمیایی و فرایندی چیست؟ آیا کارگران باید از هرگونه تغییر مطلع شوند؟
تمامی امور در عملیات شیمیایی و فرایندی باید دارای مجوز باشند که به آن Permit می‌گویند. مجوز کار یکی از مهمترین و اساسی‌ترین موضوعات برای مسائل فرایندی است که در شش مرحله یعنی درخواست، آماده‌سازی برای شرایط کار، تایید، بازرسی لحظه‌ای که به دو مرحله قبل و در حین کار انجام می‌شود؛ در نهایت اینچنین میتوان بیان کرد که مجوز کار مهمترین عامل برای جلوگیری از حوادت و همچنین بهره‌وری و بالاترین کارایی مناسب و اصولی را حاصل می‌شود. یکی دیگر از آیتم‌های دیگر، مدیریت تغییر است؛ کلیه کارکنان که در زمینه یک فرایند درگیر هستند باید از تغییرات مطلع باشند، اگر کوچک‌ترین تغییری در روند فرایند صورت می‌گیرد، تمامی افراد باید مطلع شوند؛ یک تغییر می‌تواند منجر به بروز یک جریان دیگر شود و عاملی برای بروز حادثه‌ای مرگبار یا انفجار گردد. اصول فنی تغییرات و تعمیرات نکته اساسی برای این موضوع است.
