چرا نقاشی‌های دیواری و شهری دفاع مقدس و انقلاب ساماندهی نمی‌شود؟
عضو هیئت علمی دانشگاه با انتقاد از از ساماندهی نشدن نقاشی‌های دیواری و شهری دوران انقلاب و دفاع مقدس گفت: شاید به علت نداشتن شناخت این آثار چه در دوران انقلاب و چه در دوران دفاع مقدس در جای جای کشور دیده نشد.
به گزارش ایلنا، «اصغر کفشچیان مقدم» عضو هیئت علمی و مدرس دانشگاه در سلسله گفت‌وگوهای زنده فضای مجازی(لایو اینستاگرام) با عنوان نقاشی شهری که به همت معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی تهران برگزار می‌شود با اشاره به دیوارنگارهها و نقاشی‌های شهری در شهرهای مرزی چون خرمشهر، سقز و دیواندره گفت: امروز هیچ آثاری از آنها در کشور وجود ندارد.
وی با بیان اینکه باید نهادی نسبت به جمعآوری آنها و یا عکس‌هایشان اقدام می‌کرد، افزود: بدین ترتیب نمونه ایثارگری مردم از طریق ایثار هنرمندان که همپای رزمندگان در جبهه حاضر بودند که در موقعیتی آنها را دیوانه خطاب می‌کردند حفظ می‌شد.
این مدرس نقاشی و هنرهای مفهومی ادامه داد: در دهه نخست پس از انقلاب فعالیت‌های بسیاری از سوی افراد مختلف و هنرمندان ارزشمند در خصوص جمعآوری این آثار انجام شد اما هم اکنون تنها به یادآوری از آنها در دهه فجر و هفته دفاع مقدس محدود شده است.
کفشچیان مقدم با اعتقاد به اینکه باید در زمان و جای دیگر به این موضوع جدی پرداخت شود، در ادامه خاطرنشان کرد: کسانی که در امور اقتصادی تحت عنوان اختلاس اشتباه می‌کنند محاکمه می‌شوند در حوزه فرهنگی هم باید این موضوع جدی گرفته شود کسانی که مسئول بودند اما کاری را به سرانجام نرساندند.
وی با بیان اینکه نقاشی به لحاظ علمی مطالعه رنگی از یک مدل است، تصریح کرد: نقاشی دیواری یعنی تعامل داشتن با معماری، محیط و مخاطب. ذات هنر به گونه‌ای است که اگر وجهی از آن (نقاشی) وارد شهر می‌شود باید با شهر تعامل داشته باشد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه نقاشی شهری در ابتدای انقلاب اشکالات بسیاری داشت، افزود: نقاشی‌دیواری به لحاظ ساختار زیباشناختی و تکنیک در رده آرت قرار دارد و همه انسان‌ها این قابلیت را دارند چون هم آرت را می‌شناسند و هم آن را خلق می‌کنند.
کفشچیان مقدم ادامه داد: در این باره کافی‌ست به منزل خود رجوع کنید از چیدمان وسایل، پوشش افراد، پخت غذا، چیدمان سفره تا قرار گرفتن جلوی آیینه برای آراستن و خرید همگی براساس ذوق و سلیقه هنری است که در ذات آنها هویت فرهنگی وجود دارد هرچند برخی آنرا بر اساس عادت می‌دانند به عبارتی عادت جای ذات و ماهیت فرهنگی هویتی را گرفته است.
وی با بیان اینکه در دوران انقلاب (متفاوت از جمهوری) رسانه‌های لازم در دست نبود، افزود: سریع‌ترین راه انتقال پیام کوچه، خیابان‌ها و دیوارها بودند در این مرحله ساختار زیباشناختی مهم نیست شاید حتی افراد دیوارها را خط خطی می‌کردند. در آن زمان دیوارهای شهربانی و خانه افراد ساواکی و افراد نظام تخریب می‌شد اینها همگی گرافیتی‌هاست چون دانش و خواست گرافیتی در ماهیت فرهنگی و هنری ایران هنوز شکل نگرفته بود.
این مدرس نقاشی و هنرهای مفهومی ادامه داد: اما مردم آنچه از آرت درک می‌کردند در غالب کارکردهای سیاسی فرهنگی خواست‌های خود تجلی می‌دادند نظیر فرد روستایی که سوزن‌دوزی و گلدوزی لباس را انجام می‌دهد این‌بار (دوران انقلاب) کارکردی پیدا کرد که باید برای اتفاقی بزرگتر پیامی می‌داد.
کفشچیان مقدم با بیان اینکه در این زمان افراد از طریق آثار هنری چیزهایی شبیه به آرت خلق می‌کند که شاید اصلاً به آن اعتقادی نداشته باشند، در ادامه گفت: هنر شهری ساختار خودش را دارد شهر به علت هویتی که دارد هر چیزی را نمی‌پذیرد اما در موقعیت جنگ و انقلاب محدودیت‌ها برداشته می‌شود چون هدف بزرگتری دارد.
وی ادامه داد: در دوران جنگ دشمن پشت دیوارهاست اگر اقدام نکنیم خانه دیوار شهر به تصرف دشمن در‌می‌آید همه قیودی که برای هنرهای شهری در دوران صلح مد نظر است در زمان جنگ برداشته می‌شود حتی شاید از آثار هنرمندان دیگر کشورها کپی‌برداری هم بشود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه با اعتقاد به اینکه این آثار هنری بخشی از تاریخ یک کشور است، افزود: در اوایل انقلاب کسی حق نداشت این آثار هنری را تخریب کند. نظام جمهوری اسلامی هم باید سازوکاری داشته باشد که این آثار را حفظ کند چون بخشی از تمدن هر کشوری است فارغ از ویژگی زیباشناختی بخشی از دیالوگ در سطح شهر اتفاق می‌افتد.
کفشچیان مقدم با بیان اینکه بخش اعظم هنر شهری تعامل با مخاطب است، تصریح کرد: این تعامل در دوران انقلاب به خوبی اتفاق افتاد اگر در برخی مناطق این هنر جواب نمی‌دهد چون هنرهای شهری، رسانه‌ای بودن خود را از دست داده‌اند رسانه‌ای وارد شده است که قدرتی فراتر از رسانه‌ای شدن هنر شهری دارد.
وی با بیان اینکه امروز باید به هنرهای محیطی یا هنرهای شهری با مختصات و امکانات جدید نگاه شود، افزود: امروز نمی‌شود چون 40، 80 و یا 400 سال گذشته نقاشی کشید و انتظار تعامل با مخاطب را داشت امروز با پرتاب تخم مرغ رنگی مردم در اعتراض به شهرداری نسبت به این نقاشی‌ها مواجه می‌شویم چون هم اکنون در رسانه‌های جدید در شکل دیوارهای دیجیتالی امکانات وسیع برای تعامل با مخاطب وجود دارد و مخاطب را از وضعیت منفعل نسبت به دیوار‌نگاره‌های شهری به مخاطب فعال تبدیل کرده است.
این مدرس نقاشی و هنرهای مفهومی با بیان اینکه نقاشی دیواری در حوزه هنرهای شهری در ایران توسعه نیافته است، خاطرنشان کرد: بخشی از آن متوجه مسئولان است که اصولاً به فعالیت‌های هنری اعتقادی ندارند و از آن برآیند سیاسی خود را طلب می‌کنند.
کفشچیان مقدم گفت: در سال‌های اول انقلاب که همه بزرگان بر هنر متعهد در قبال هنر برای هنر تأکید می‌کردند مرحوم علامه جعفری در جمع هنرمندان سفارش کرد که برای هنر متعهد راهی را انتخاب کنید که هنر برای هنر باشد چون ما از کجا بدانیم تعهد به یک گروه یا ایدئولوژی درست باشد.
وی افزود: البته علامه جعفری راه سومی را هم نشان داد که بسیار عمیق بود ایشان بدون وام‌گیری از اسلام ایران و... گفت هنر باید در وهله نخست برای انسان باشد نمی گوید برای شیعه یا... و در حیات معقول شکل بگیرد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه افزود: اگر در دوران صفوی به شاه عباس به لحاظ مراعات نکردن ارزش‌های اخلاقی ایراداتی وارد بود اما ارزش‌های هنری آنها در دنیا زبانزد است طوری که گردشگران خارجی برای دیدن میدان نقش جهان، عالی قاپو، مسجد شیخ لطف الله به ایران می‌آیند که ما همه این موارد را نادیده می‌گیریم.
کفشچیان مقدم با انتقاد از تنوع مدیریتی در حوزه شهری گفت: تنوع مدیریت نبود قوانین و ضوابط ثابت برای هنر شهری و دیوارنگارهها مانع از آن شده است که مفاهیم شهری با ساختار زیباشناسی به یکدیگر وصل شوند به اعتقاد من اول باید شهر را تغییر داد نباید روی هر دیواری نقاشی کشیده شود اگر در معماری شهری درست عمل کنیم ویترین مغازه‌های شهری به درستی هدایت شوند تابلو سردر مغازه‌ها درست تعبیه شود کمک زیادی شده است.
وی با بیان اینکه برخی هنرها به علت کارکرد و ماهیتی که دارند در یک مقطعی از تاریخ بیشتر دیده می‌شوند، در ادامه خاطرنشان کرد: با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57 و تثبیت آن در 12 فروردین نظام جمهوری اسلامی شکل گرفت اما با این وجود برای مریدان، جریان انقلاب پایان نیافته است.
این مدرس نقاشی و هنرهای مفهومی با بیان اینکه با تبدیل انقلاب به جمهوری زیر ساخت لازم برای جذب نیرو فراهم نبود، ادامه داد: اکثر کارها براساس روند تعامل فردی یا گروهی که سازوکار اداری نداشت انجام می‌شد و این نبود از طرف سازمان و یا نهادی به آنها برنامه داده شود.
کفشچیان مقدم با بیان اینکه بسیاری از آثاری که در دوران انقلاب کار شد گرافیتی بود، گفت: فعالیت بسیاری از افرادی که ذاتاً و ماهیتاً باید آنها را هنرمند نامید اما مدعی هنر نبودند و توانست بسیاری از پیام‌هایی که در آن دوران قابلیت عرضه از طریق رسانه را نداشت منتقل کند.
وی با بیان اینکه در آن دوران تنها وسیله برای انتقال پیام دیوارها بودند، خاطرنشان کرد: دیوار می‌توانست به عنوان رسانه در خدمت عموم باشد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه در زمانی که امکاناتی چون شبکه مجازی، روزنامه، تریبون، رادیو و تلویزیون در اختیار گروه‌های مخالف و حزبی نبود دیوار نگاره کارکرد متناسب را پیدا کرده بود، افزود: گاهی کلاژهایی روی دیوار اتفاق می‌افتاد و عکس‌هایی از افراد تخریب می‌شد.
کفشچیان مقدم با بیان اینکه هنرمندان در این دوران می‌کوشیدند در کنار مردم باشند و در قبال اتفاقات بی تفاوت نباشند، گفت: دیوارنگاره و هنرهای شهری هر آنچیزی بود که از دست هنرمندان بر می‌آمد و به دنبال زیباشناختی و برقراری ارتباط مناسب میان محیط و فرد نبودند اگر نیاز بود از طریق گرته‌برداری و وام‌گیری و اقتباس از آثار دیگران آثاری را کلاژ می‌کردند.
وی با بیان اینکه بدین ترتیب هنرمندان به عنوان یک رسانه به موازات مردم حرکت می‌کردند، ادامه داد: نقاشی دیواری برای بعد از انقلاب نبود و پیش از انقلاب هم کارکردها و رویکردهای دیگری داشت و هنرمندانی چون استاد بروجنی، استاد احصایی و استاد عربشاهی فعالیت داشتند.
این مدرس نقاشی و هنرهای مفهومی با بیان اینکه آثاری از این اساتید در فضای خیابان دیده می‌شد، در ادامه تصریح کرد: نظیر اثر استاد عربشاهی و پیلارام در میدان ولیعصر جریانی که در جو آرام کار می‌شد و به نظر می‌رسید رویکرد هنر برای هنر را دنبال می‌کردند.
کفشچیان مقدم افزود: اما با بروز انقلاب در سال 57 منظر جدیدی ایجاد شد که به نظر می‌رسد مضمون‌های جدیدی را به ازای رویکردهای تازه داشته است. در آن زمان ابزار ساده و دیوارها بهترین رسانه بودند.
وی با بیان اینکه گروهی ناخواسته و بدون هماهنگی در سراسر کشور در این خصوص فعالیت می‌کردند، گفت: در اوایل انقلاب مجموعه از دیوار‌نوشته‌ها توسط مرحوم ممیز جمعآوری و منتشر شد بدون آنکه هنرمندان آن شناخته شوند متأسفانه در آن دوران به علت نداشتن شناخت نسبت به هنر برای هنر فضایی باز نشد و برای آن جایگاهی در جمهوری اسلامی ایران دیده نشد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه افزود: پس از پیروزی انقلاب هنوز انقلاب سامان نیافته بود که دشمنان داخلی و خارجی زمینه‌هایی برای تهاجم را فراهم کردند و ایران در موضع دفاع قرار دادند. در این دوران همه دنیا علیه ایران بسیج شدند و به علت آشنا نبودن سیاستمداران بسیاری از اهداف بیان شد که نباید چنین می‌شد بلکه باید استراتژی سیاسی خود را پیش می‌بردند.
کفشچیان مقدم با بیان اینکه جنگ روی هنرمندان بسیار تأثیر گذاشت، یادآور شد: بسیاری از گروه‌های ناشناخته و جوان وارد دیوار نگاره شدند با تعطیلی دانشگاه به مدت 2 سال هنرمندان از یکدیگر جدا شدند اما شاگردان افرادی چون هانیبال الخاص، بروجنی، فعالیت بسیاری در دیوار نگاری داشتند.
