دلایل افزایشِ حیرت‌انگیز سوانحِ هوایی/ مهمترین خطاهای انسانی رخ داده در شرایط جنگ و صلح

به گزارش خبرنگار ایلنا، از زمان ساخت اولین هواپیما تا تکوین آن به پیچیده‌ترین انوع جنگی نظامی کنونی تقریبا هیچ شرکت سازنده و هواپیمایی نتوانسته تضمین سفری سالم و ایمن را به مسافرانش دهد. چه وقتی پای ارابه‌ای غول‌پیکر با میلیون‌ها قطعه ریز و درشت که به طور زنجیروار بهم متصل هستند در میان باشد کافی است تا احتمال خطا در هر قطعه‌ای منجر به خلل در کار کل مجموعه شود. حالا به این زنجیره تو در تو از قطعات مکانیک و الکترونیکی حساس که بایستی در برابر عوامل مختلفی ازجمله فشار هوا و جریان هوا و دما و فشار مقاومت داشته باشد، عامل انسانی را هم باید اضافه کرد. با اینکه در گزینش خلبانان نهایت دقت صورت می‌گیرد و در همه جای دنیا معیارهای مشخصی برای سنجش صلاحیت افراد جهت احراز گواهینامه ناوبری هواپیما وجود دارد ولی بازهم همه چیز در لحظه به عامل انسانی مربوط است.

بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی در سال‌های اخیر تلاش داشته‌اند با تجهیز سیستم‌های ناوبری به کنترل از راه دور از سهم عامل انسانی که تحت تاثیر عولطف احساسات یا حتی نارسایی‌های آنی بدنی قرار دارد، بکاهند اما همچنان هواپیما امری انسانی است.

مارتین هایدگر در  نقل قول مشهوری در میانه راه مونیخ به زوریخ گفته بود که هواپیماست که سوار ماست و نه ما. اگر از دلالت‌های فلسفی و پیچیده این سخن بگذریم با اندک تاملی مشخص می‌شود که هواپیما از مرحله طراحی تا ساخت و از لحظه صعود تا فرود دائما با امر انسانی درگیر است. برای همین هم هرقدر که دامنه تصرف آدمی در طبیعت گسترده می‌شود گویی نقش این دخالت هم فزونی می‌یابد. طبق تحلیلی که دیلی‌تلگراف در سال 2010 منتشر کرده است؛ یک بررسی میدانی و آماری نشان می‌دهد که سهم خطای انسانی از سال1950 که صفر بوده در سال 2000 به 6 درصد کل سوانح رسیده است. نکته قابل توجه این است که گرچه نقش اشتباه شخص خلبان حدود 6 درصد کاهش یافته ولی دیگر عوامل انسانی رشد عجیبی داشته است.

اما وضعیت خطای انسانی همیشه منوط به عواملی که در کنترل خلبان باشند، نیست. در زمان صلح شاید بتوان این انگاره را مطرح کرد که خلبان با استفاده از قدرت پیش‌بینی بتواند خطرات در کمین را تقلیل دهد اما وقتی وضعیت جنگی باشد، وضع پیچیده‌تر و وخیم‌تر است. در آشفته بازار جنگ که تعدد بازیگران و عوامل درگیر در زمین و هوا به شدت افزایش می‌یابد احتمال خطای انسانی و شکل و نوع آن هم تغییر می‌کند.

در ادامه این گزارش؛ به بررسی برخی از مهمترین خطاهای انسانی رخ داده در دو بخش زمانِ صلح و جنگ پرداخته‌ایم.

خطای انسانی در زمان صلح

هواپیمای  AN-148: سال 2011 هواپیمای آنتونوف 148 هنگام برخاستن (تیک-آف) به دلیل اشتباه خلبان در تنظیم فشار هواپیما دچار نقص فنی می‌شود، خلبان تلاش می‌کند تا با مانور از شر این عامل رها شود ولی در نهایت سقوط کرده و 71 سرنشین آن کشته می‌شوند.

هواپیمای AVRO RJ-85 : هواپیمای کلمبیایی که توسط مالکانی بولیویایی اداره می‌شد در سال 2016 و به علت اشتباه هولناک خلبان در عدم اطلاع‌رسانی کمبود سوخت در نهایت به دلیل اتمام سوخت سقوط کرد. پس از بازگشایی جعبه سیاه هواپیما و رمزگشایی از آن مشخص شد هواپیما هیچگونه نفص فنی نداشته است. در این حاثه 90 نفر کشته شدند.

خطای انسانی در زمان جنگ

C-47: هواپیمای C-47 که از پایگاه نوا به سمت اوهیو پرواز می‌کرد و حامل 71 نظامی آمریکایی بود به دلیل مسیریابی اشتباه خلبان و به سبب برخورد به درخت سقوط کرده و تمام سرنشینان آن کشته شدند.

B-18: وقتی در 17 ژوئن 1940 به همراه دو بمب‌افکن داوگلاس بی-17 در حال پرواز و تمرین بودند، به دلیل تصادف با یکدیگر سقوط کردند و 11 سرنشین آن و چند غیرنظامی در نیویورک کشته شدند. در میان کشته‌شدگان یک زن سالخورده هم وجود داشت که بر اثر برخورد قطعه‌های هواپیما به سرش جان باخته بود.

Boeing B-17: هواپیمای جنگی بی-17 در سال 1959 به دلیل برخورد با مانعی در نزدیکی آشیانه منهدم شده و در مجموع علاوه بر خلبان، 13 نظامی دیگر در پایگاه کشته شدند.

علاوه بر این خطاهای انسانی از ناحیه خلبانان کم پیش نیامده که در زمان جنگ نیروهای خودی یا متخاصم هواپیمای مسافربری را مورد هدف قرار دهند. هدف قرار دادن هواپیمای مسافربری لیبی توسط رژیم صهیونیستی در صحرای سینا تا هواپیمای کره جنوبی که توسط ارتش شوروی به دلیل بی‌توجهی به هشدارها در سال 1983 رخ داد و به کشته شدن 269 تن انجامید. تا همین اواخر و سال 2001 که هوایپیمای روسی در حال حرکت بر فراز دریای سیاه توسط سیستم پدافندی رژیم صیونیستی مورد هدف قرار گرفت و طی آن 78 نفر کشته شدند.