سرپرست گروه «سماع» در گفت‌و‌گو با ایلنا؛
برگزاری کنسرت سنتی و کلاسیک در شهرستان‌ها معمول نیست/ برای دریافت حمایت‌های دولتی به هیچ نتیجه‌ای نرسیده‌ایم
فریدون محمد‌بیگی، سرپرست گروه «سماع» قزوین درباره چگونگی حمایت‌های دولتی از گروهش می‌گوید: طی این سالها برای کسب حمایت‌های دولتی تلاش‌های بسیاری کرده‌ایم که به نتیجه نرسیده است. بارها نامه‌نگاری کرده‌ام حتی برای نمایندگان مجلس نیز نامه نوشته‌ام، اما اتفاق مثبتی نیفتاده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، گروه «سماع» قزوین به سرپرستی فریدون محمد‌بیگی یکی از گروه‌های فعال در زمینه موسیقی کلاسیک سنتی است که اواخر دهه هشتاد تشکیل شده و همواره در جشنواره‌های مختلف حضور داشته و عناوین و جوایز متعددی کسب کرده است. گروه «سماع» که از بدو تاسیس تاکنون با هدف پیوند شعر و موسیقی به فعالیت پرداخته و بر اشعار مولانا تمرکز دارد، در سی‌و‌چهارمین جشنواره موسیقی فجر حضور دارد و روز شنبه بیست‌و‌هفتم بهمن‌ماه در برج آزادی به اجرای کنسرت پرداخته است. در گفتگوی پیش‌رو فریدون محمد‌بیگی از نحوه فعالیت گروه‌های موسیقی در شهرستان‌ها گفت و به تشریح مصائب و مشکلات آنها در زمینه تولید اثر و برگزاری کنسرت پرداخت.
گروه «سماع» از بدو فعالیت تاکنون نگاه ویژه‌ای به اشعار مولانا داشته است. دلیل این توجه و تمرکز چیست؟
اشعار مولانا نوعی موسیقی درونی دارند، زیرا این شاعر و عارف با موسیقی آشنا بوده و انسانی نبوده که نسبت به این هنر بی‌اطلاع باشد و بدون اشراف بر موسیقی به سرایش شعر بپردازد. به طور کلی اغلب اشعار مولانا در حالت طرب و سماع نوشته شده‌اند و بار موسیقایی دارند. برخی از اشعار او نیز گاه بعدا نوشته شده‌اند. همه اینها به آن معنا است که آهنگسازان و هنرمندانی که می‌خواهند از اشعار مولانا در آثارشان استفاده کنند، حتما باید با رویکرد عرفانی او آشنا باشند و حس او را بشناسند و از حال درونی و احوال او با خبر باشند؛ اینکه او در زمان سرایش شعر چه حالی داشته و با چه حسی آن را نوشته و در چه موقعیت درونی به سر می‌برده، موارد مهمی هستند که هنرمندان و موسیقی‌دانان علاقمند به او باید آنها را مورد توجه قرار دهند. البته هنرمندان باید برای استفاده از اشعار مولانا تحقیق و پژوهش کنند یا آنکه بر اساس تجربه‌گرایی به استفاده از اشعار او بپردازند؛ یعنی در مسیر عرفان قدم بردارند و در آن حال خاص به سرایش شعر بپردازند یا حتی سماع کنند تا به آن حس برسند و وضعیت درونی مولانا و مفهوم اشعار او را درک کنند و در نهایت بتوانند آن حس را به مخاطبان انتقال دهند.
عمر هنری گروه «سماع» چقدر است و طی سال‌های فعالیتش چه عناوینی کسب کرده است؟
گروه «سماع» در اواخر دهه هشتاد تشکیل شده و تاکنون دوبار در جشنواره موسیقی فجر شرکت کرده‌ایم. دربیست وهفتمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر در سال 1390 یکی از پنج گروه برتر شدیم و در بیست‌و‌هشتمین دوره این جشنواره با همان رویکرد اشعار مولانا در رشته گروه‌نوازی موسیقی کلاسیک مقام اول را کسب کرده‌ایم و به طور معمول طی این سالها نیز در جشنواره‌های دیگر نیز شرکت کرده‌ایم. در حال حاضر نیز کماکان با رویکرد قبلی که همان پرداختن به اشعار مولاناست به فعالیتمان ادامه می‌دهیم.
شما و اعضای گروه «سماع» در شهر قزوین ساکن هستید. فعالیت هنری در قزوین و شهرستان‌های دیگر چه دشواری‌هایی دارد؟
به طور کلی فعالیت‌های هنری انفرادی و گروهی در شهرستان سختی‌های خودش را دارد و ما نیز همواره در این زمینه با مشکلات و کمبودهایی مواجه بوده و هستیم. از طرفی تولید اثر و برگزاری کنسرت‌های مختلف بخصوص در عرصه موسیقی کلاسیک ایرانی در شهرستان‌ها آنگونه که باید موفق نیست و نتیجه مثبتی ندارد؛ زیرا معمولا تهیه‌کنندگان و اسپانسرها به فعالیت‌ها و تعاملات فرهنگی در شهرستان‌ها تمایلی ندارند. از طرفی گروه‌های هنری، همواره با کمبود و نبود بودجه مواجهند و اگر هم بودجه‌ای وجود داشته باشد آنقدر کم و محدود است که دردی را دوا نخواهد کرد. گروه‌های شهرستانی به طور معمول برای تامین مکان تمرین با مشکل مواجهند و باید شرایط خاصی در این زمینه وجود داشته باشد تا گروه‌ها بتوانند در مکانی مناسب تمرین کنند. سالن‌های اجرا در استان‌ها و شهرستان‌ها نیز از کیفیت قابل قبولی برخوردار نیستند که همه اینها روند فعالیت گروه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
آیا گروه «سماع» از حمایت‌های دولتی برخوردار است؟
گروه «سماع» که عمری تقریبا ده سال دارد و طی این یک دهه همواره فعال بوده تا به امروز به طور مستقل فعالیت کرده و به اصطلاح روی پای خودش ایستاده و هرگز مورد حمایت‌های دولتی قرار نگرفته و اگر هم حمایتی صورت گرفته بسیار مقطعی و جزئی بوده است. مثلأ گاه مبالغ بسیار کمی از سوی انجمن‌ها به گروه تعلق گرفته است. البته نه فقط گروه «سماع» بلکه اغلب گروه‌های شهرستانی با همت و تلاش اعضا به فعالیت ادامه می‌دهند و این روند همچنان ادامه دارد. در این میان بسیاری از گروه‌ها به دلیل نبود امکانات لازم و نبود بودجه کافی، دست از فعالیت می‌کشند. به هرحال بعد مالی و وجود بودجه در ادامه حیات و روند فعالیت‌های گروه‌های موسیقی بسیار موثر است و یکی از با اهمیت‌ترین مقولات است.
آیا گروه‌ها نمیتوانند با برگزاری کنسرت بخشی از بودجه خود را تامین کنند؟
برگزاری کنسرت در شهرستان‌ها روند درست و مشخصی ندارد و اگر هم این امکان میسر شود، بسیار معدود و جزیی است. متاسفانه برگزاری کنسرت، بخصوص موسیقی سنتی و کلاسیک در شهرستان‌ها معمول نیست و در این زمینه تضمین مالی وجود ندارد. اینگونه نیست که گروهی شش ماه تمرین کند و پس از آن به اجرای کنسرت بپردازد و آن هزینه صرف شده بازگشت داشته باشد، یعنی آن مبلغ تا آن حد کم است که حتی قابل شمارش نیست! بنابراین گروه‌ها نمیتوانند از این طریق به تامین بخشی از بودجه بپردازند چه برسد به آنکه از این راه امرار معاش کنند. از اینها گذشته مشکلات دیگری مانند چگونگی اجاره سالن، تامین سیستم صوتی و تبلیغات نیز وجود دارد. تمام این کاستی‌ها روند فعالیت گروه‌ها را سخت‌تر می‌کند، وگرنه آنها همواره مشتاقند که فعال باشند و به اجرای کنسرت بپردازند.
در این میان دستگاه‌ها و مراجعی چون وزارت ارشاد چه نقشی دارند؟
تنها متولیانی که به بهبود وضعیت موجود کمک‌های ناچیز می‌کنند انجمن‌ها هستند. به طور مثال اگر انجمن برای اجرای کنسرتی در شهرستان به گروهی کمک کند آن کمک مالی مثلا درحد پانصد هزار تومان است.
این اوضاع نابسامان چقدر بر نحوه فعالیت گروه‌ها تاثیر گذاشته است؟
گروه «سماع» جزو گروه‌های فعال قزوین است و تمرینات آن به صورت مستمر و مداوم است. می‌توانم بگویم به طور معمول هفته‌ای یک جلسه تمرین را داریم و تلاشمان این است که در جشنواره‌های که طی طول سال برگزار می‌شود شرکت کنیم. به طور مثال در شهریورماه امسال در جشنواره ملی «شمس تبریزی» که در شهر خوی واقع در استان آذربایجان غربی برگزار شد، شرکت کردیم و در بخش گروه‌نوازی برگزیده شدیم. به طور کلی گروه «سماع» رتبه‌ها و مقام‌های خوبی از جشنواره‌های مختلف کسب کرده و به جز موفقیت در چند دوره از جشنواره موسیقی فجر و حضور در رویدادهای مختلف در سه دوره از جشنواره استان قزوین نیز موفق به کسب مقام اول شده‌ایم. اما با همه فعالیت‌ها و تلاش‌ها گروه «سماع» هنوز رسمیت دولتی پیدا نکرده است.
برای کسب حمایت‌های دولتی چه تلاشی کرده‌اید؟
طی این سالها برای کسب حمایت‌های دولتی تلاش‌های بسیاری کرده‌ایم که به نتیجه نرسیده است. بارها در اینباره نامه‌نگاری کرده‌ام و حتی برای نمایندگان مجلس نیز نامه نوشته‌ام، اما اتفاق مثبتی در این زمینه نیفتاده است.
پاسخ‌شان چیست؟
هرکدام از بخش‌هایی که با آنها ارتباط برقرار کرده‌ایم، توجیهات خودشان را دارند و به نوعی مسئولیت را به گردن دیگری می‌اندازند. به طور کلی نوعی بوروکراسی اداری و نوعی کاغذبازی وجود دارد که راه به جایی نمی‌برد. این روند تا به آنجا ادامه پیدا می‌کند که شخص پیگیر خسته شود و از تلاش برای به نتیجه رساندن آن اتفاق دست بردارد.
برای جذب اسپانسر و تهیه‌کننده چه تلاش‌هایی کرده‌اید و به چه نتایجی رسیدید؟
نوع عملکرد اسپانسر و تهیه‌کننده با هم تفاوت دارد. در اروپا به کسی اسپانسر می‌گویند که کار فرهنگی می‌کند. این شخص برای تولید یا اجرای یک اثر مبلغی را هزینه می‌کند و منتظر بازگشت مالی و سودآوری نیست. متاسفانه در ایران اسپانسر نداریم و اشخاصی که در این زمینه فعالند سرمایه‌گذار هستند و به دنبال بازگشت مالی و سودند. این اشخاص در نهایت با گروه‌ها و اشخاصی همکاری می‌کنند که بتوانند به وسیله آنها به سود برسند و در این میان اغلب به سراغ خوانندگان عرصه پاپ می‌روند. این نگاه تجاری تاثیرات بدی بر موسیقی کلاسیک سنتی گذاشته است. به هرحال زمانی که نمی‌توانیم در فلان شهرستان سالنی سیصد نفری را پر کنیم طبیعتأ کسی به سراغ ما نخواهد آمد و حمایتی صورت نمی‌گیرد. مگر آنکه گروه‌ها بر اساس عشق و علاقه و رسالت هنری که بر گردنشان است به فعالیت ادامه دهند، در غیر اینصورت دوام نمی‌آورند.
نظرتان درباره کم و کیف جشنواره‌های موسیقی چیست و با توجه به حضور مستمرتان در اینگونه رویدادها کدام‌ها را تایید می‌کنید؟
از جشنواره‌های مختلف در شهرها و استان‌های مختلف خبر ندارم، اما شخصا جشنواره موسیقی فارس شیراز را بسیار می‌پسندم، زیرا روند مشخصی دارد و از کیفیت بالایی برخوردار است و برگزارکنندگان آن تلاش می‌کنند از داوران درجه یک ایران بهره ببرند که همین موضوع به اعتبار جشنواره کمک می‌کند و حساسیت در رقابت را بالا می‌برد؛ البته تاکنون فرصت و موقعیت حضور در این جشنواره را پیدا نکرده‌ام. جشنواره کرمان نیز یکی از رویدادهایی است که طی دوره‌های مختلف عملکرد خوبی داشته است.
کیفیت جشنواره موسیقی فجر امسال چگونه است؟
به نظرم جشنواره موسیقی امسال به نوعی با کمبود بودجه مواجه است و وضعیت اقتصادی فعلی کشور بر نوع عملکرد آن تاثیر گذاشته است. از طرفی بخش رقابتی جشنواره را حذف کرده‌اند که اتفاق خوبی نیست. زیرا وجود رقابت باعث ایجاد حساسیت انگیزه در شرکت‌کنندگان می‌شود و طی این روند همه هنرمندان و گروه‌ها تلاش می‌کنند اثری با کیفیت ارائه دهند تا دیده شوند.
