منوچهر صهبایی در گفت‌و‌گو با ایلنا:
تلاشمان این است که رپرتوار جهانی و ایرانی داشته باشیم/ارکستر مجلسی هیچ حمایتی نمی‌شود
رهبر ارکستر مجلسی ایران می‌گوید: قصد داریم پس از کنسرت آتی به ارزیابی این موضوع بپردازیم که آیا امکان بزرگتر کردن ارکستر وجود دارد یا خیر. فراخوانی منتشر خواهیم کرد و به گزینش نوازندگان کاربلد خواهیم پرداخت و مناسب‌ترین و بهترین آنها را انتخاب خواهیم کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، منوچهر صهبایی رهبر ارکستر، نوازنده ابوا و رهبر سابق ارکستر سمفونیک تهران سالها در اروپا ساکن بوده و به جز رهبری ارکستر به مدت چهارده سال رهبری ارکستر مجلسی شهر آمریس ویل در سوییس را به عهده داشته است. او که طی سالهای فعالیتش برای معرفی و اجرای قطعات سمفونیک آهنگسازان ایرانی در کشورهای اروپایی تلاش کرده و درصدد احیای آهنگ‌های فراموش ایرانی بوده، سال گذشته ارکستر مجلسی ایران را به طور شخصی تشکیل داده است. صهبایی که قرار است به اتفاق اعضای ارکسترش در سی‌و‌چهارمین جشنواره موسیقی فجر اجرا داشته باشد، به تشریح فعالیت‌ها و جزییات کنسرتش پرداخت.
ارکستر مجلسی ایران در سی و‌چهارمین جشنواره موسیقی فجر به اجرای چه آثاری خواهد پرداخت؟
برنامه ما با دو قطعه از حسین دهلوی شروع می‌شود و سپس کنسرتو «آرانخوئز» اثر خواکین رودریگو» را خواهیم داشت و پس از آنتراکت، در قطعه‌ای نسبتا کوتاه به اجرای سمفونی روسیکا یا سمفونی روستایی اثری از آنتیو ویوالدی خواهیم پرداخت. «سوئیت شماره سه» اثر اتورینو رسپیگی که برای ارکستر زهی نوشته شده قطعه دیگری است که اجرا خواهد شد. این اثر بر روی رقص‌ها و آوازهای قرن 19 نوشته شده است، یعنی اتوروینو رسپیگی تم‌ها را از آثار آن زمان گرفته و به صورت موسیقی قرن بیستم برای ارکستر زهی ارکستراسیون نوشته است که ما آن را اجرا خواهیم کرد. پس از اجرای این آثار، اگر مخاطبان مایل به دیدن و شنیدن آثار دیگر باشند، والسی از شوستاکوییچ را اجرا خواهیم کرد و پس از آن قطعاتی از هانش تراس اجرا خواهد شد.
از ارکستر مجلسی به مخاطبان چه تعریفی ارائه می‌دهید؟
ارکستر مجلسی به طور معمول مانند ارکستر سمفونیکی است که از نظر تعداد نوازندگان جمع و جورتر و کوچکتر است. ارکستر مجلسی معمولا از ارکستری زهی و چند نوازنده بادی تشکیل شده است. آثار زیادی در رپرتوار این نوع ارکستر وجود دارد که منحصرا برای آن نوشته شده است. به طور کلی ارکستر مجلسی نسبت به ارکستر سمفونیک که از انواع سازها تشکیل شده، کوچکتر است، مگر آن که در رپرتواری تعدادی از سازها به انتخاب آهنگ‌ساز به ارکستر اضافه شده باشد که دراین صورت طبیعتا بر تعداد نوازندگان افزوده خواهد شد.
ترکیب ارکستر مجلسی ایران به چه صورت است؟
برای اجرای پیش‌رو در جشنواره موسیقی فجر امسال، ارکستری زهی و یک نوازنده تامبور را داریم و در حال حاضر تعداد اعضای گروه ما 28 نفر است.
در ایران به جز ارکستر شما ارکستر مجلسی دیگری نیز وجود دارد؟
تا چند سال پیش چنین ارکستری نداشتیم، البته تا سالهای 50 در تلویزیون ملی ایران ارکستری به نام «ارکستر مجلسی تلویزیون ملی ایران» وجود داشت که دیگر وجود ندارد. آن زمان که به ایران آمدم در نظر داشتم ارکستری مجلس را تشکیل دهم؛ زیرا در آن مقطع جای چنین ارکستری خالی بود، اما در حال حاضر چند ارکستر تشکیل شده‌اند که در این زمینه فعالیت می‌کنند و من نیز برای آنها آرزوی موفقیت می‌کنم و امیدوارم برنامه‌های خوبی را اجرا کنند. به هرحال در کشوری که حدود 80 میلیون جمعیت دارد و در شهری که جمعیت آن حدود 15 میلیون نفر است می‌توانیم تعداد زیادی ارکستر داشته باشیم، چه ارکستر سمفونیک، چه ملی و چه گونه های دیگر. خوشحالم که در حال حاضر تعداد زیادی ارکستر شبیه ارکستر ما وجود دارد.
ارایه موسیقی کلاسیک جهانی و ارتقای فرهنگ شنیداری شعار ارکستر مجلسی ایران است. برای عملی شدن این هدف چه برنامه‌هایی دارید؟
تلاش ما این است رپرتوار جهانی و ایرانی داشته باشیم، البته زمانی که می‌گویم رپرتوار جهانی منظورم ایران نیز هست زیرا ایران نیز جزیی از این جهان است. من از سال 1990 به بعد با همت و تلاش خودم تعدادی بسیاری از آهنگ‌های ایرانی را ضبط و اجرا کرده‌ام و آن آثار هم در ایران و هم در خارج از کشور منتشر شده‌اند و حال هدف ما از تشکیل ارکستر مجلسی ایران این است که تا جای ممکن به اجرای آثار مختلف در سطح بالا بپردازیم که کار بسیار مشکلی است؛ زیرا جمع کردن ارکستر در ایران بسیار سخت است و همواره مشکلاتی در این زمینه وجود دارد.
مبنای انتخاب نوازندگان ارکستر مجلسی چه مواردی بوده است؟
تلاشمان این بوده که نوازندگانی کاربلد را انتخاب کنیم. آنچه در گزینش نوازندگان برایمان اهمیت داشته، میزان علاقه آنها به موسیقی و تعهد آنها نسبت به کارشان است. آنها باید واقعا خواهان تولید اثر خوب و با کیفیت باشند و کارشان را در بالاترین سطح ممکن انجام دهند که البته کار بسیار مشکلی است، زیرا از ارکستر ما حمایت دولتی نمی‌شود، در صورتی که در ارکسترهای دیگر که به نوعی دولتی محسوب می‌شوند حق و حقوق اعضا پرداخت می‌شود و در این زمینه مشکلی وجود ندارد. ما حتی برای مکان تمرین نیز با مشکلات زیادی مواجه هستیم و از ما حمایتی نمی‌شود. در حال حاضر ما امکانات زیادی نداریم و همه کارها با زحمات و تلاش همسرم و گروه همراهش به سرانجام می‌رسد. این افراد واقعا شب و روز کار می‌کنند تا به این ترتیب کیفیت کار ارکستر مجلسی ایران به بالاترین سطح ممکن برسد. تا الان نیز عملکرد خوبی داشته‌ایم و تمرینات ما بسیار خوب پیش می‌رود و هر بار احساس می کنم تمرینات ما از تمرینات قبلی بهتر است.
اجراهای برون مرزی را نیز در برنامه‌تان آینده‌تان مدنظر دارید؟
برای اجراهای برون‌مرزی باید امکانات را در نظر گرفت. اگر بخواهیم ارکستری را داشته باشیم که موسیقی جهانی را اجرا کند کارمان بسیار سخت است. اصطلاحأ مانند این است که زیره به کرمان ببریم. یعنی این که سطح کیفی اجراها باید بسیار بالا باشد زیرا آنها بهترین ارکسترها و نوازندگان را دارند و حمایت‌های بسیاری از آنها می‌شود و بودجه بسیاری در اختیار دارند. همه اینها کار ما را سخت‌تر می‌کند و اگر قرار باشد اجرای برون مرزی داشته باشیم نه رقابت، اما باید اجراهای‌مان در سطح ارکسترهای اروپایی باشد تا در نهایت اثرمان مورد قبول مخاطبان آن کشورها قرار گیرد. برای اجراهای برون‌مرزی به زمان نیاز داریم و قصد داریم پس از کنسرت آتی به ارزیابی این موضوع بپردازیم که آیا امکان بزرگتر کردن ارکستر وجود دارد یا خیر. فراخوانی منتشر خواهیم کرد و به وسیله آن به گزینش نوازندگان کاربلد خواهیم پرداخت و مناسب‌ترین و بهترین آنها را انتخاب خواهیم کرد. مهمتر اینکه آن افراد باید به کارشان علاقه‌مند باشند و نسبت به ارکستر و کارشان تعهد داشته باشند. زمانی که نوازنده‌ای به ارکستری می‌پیوندد باید واقعا خودش را عضوی از آن اجتماع بداند و نسبت به کارش احساس مسئولیت کند و مطمئن باشد که می‌تواند کارش را به درستی انجام دهد .
درباره نحوه برگزاری و کیفیت و تاثیر جشنواره موسیقی فجر چه نظری دارید؟
جشنواره موسیقی فجر هر سال به شکلی متفاوت برگزار می‌شود و روند مشخصی ندارد. این روند باید مشخص و واضح باشد. البته من دوره‌های قبلی جشنواره را دنبال نکرده‌ام؛ زیرا یا در ایران حضور نداشته‌ام یا اینکه فرصت نشده است؛ اما در سالهای قبل، آن زمان که رهبر ارکستر سمفونیک تهران بودم و بیشتر زمانم را صرف آن می‌کردم با اینکه اغلب برنامه‌ها از کیفیت قابل قبولی برخوردار بودند، اما در میان آنها آثار سطحی و بی‌کیفیت نیز وجود داشت. یادم است در یکی از دوره‌های جشنواره پیانیستی را دعوت کرده بودند که در واقع موزیسین نبود، بلکه شومن بود. اتفاقا همان زمان این موضوع را به مسئول برگزاری جشنواره گفتم و ایشان گفتند چه می‌شود کرد، زیرا ما از سفارتخانه‌ها می‌خواهیم هنرمندانی را به ما معرفی کنند و آنها نیز چنین اشخاصی را به ما معرفی می‌کنند. واقعیت این است که آن مسئول حاضر در سفارتخانه از موسیقی درک خیلی بالایی ندارد. به طور کلی خیلی از این افراد اطلاعات کافی از موسیقی ندارند و موسیقی جدی را نمی‌شناسند؛ زیرا شغل سفیر با هنر مرتبط نیست و آنها در زمینه سیاست فعال هستند و معلوم است که نمی‌توانند افراد مناسبی را گزینش کنند.
برای رفع این معضل چه تمهیدی دارید؟
به نظرم مسئولان برگزاری جشنواره باید بر این بخش نظارت داشته باشند. البته در حال حاضر چند مشکل وجود دارد. یکی اینکه وضعیت اقتصادی فعلی جامعه باعث شده ارز در ایران بسیار گران باشد و همین موضوع باعث می‌شود نتوانیم به راحتی گروهای حرفه‌ای را به جشنواره دعوت کنیم زیرا ارکسترها و موسیقیدانان اروپایی دستمزدهای بسیار بالایی دارند. حتی اگر با سفارتخانه‌ها نیز همکاری می‌کنیم نباید اجازه دهیم آنها برای ما انتخاب کنند. درستش این است که آنها چند گروه را معرفی کنند و نمونه کارهای آنها را نیز ارائه دهند و در این میان شورایی متشکل از افراد مطلع و با صلاحیت تشکیل شود و پس از آن انتخاب‌ها صورت گیرد. طی این روند مسئولان و متولیان جشنواره هستند که انتخاب می‌کنند و این رویه به لحاظ حرفه‌ای درست‌تر است. البته ما باید مشکلات برگزارکنندگان را درک کنیم، زیرا دست آنها نیز آنقدر باز نیست که بتوانند به راحتی گروه‌های مطرح خارجی را به جشنواره بیاورند و شاید اصلا چنین بودجه‌ای وجود نداشته باشد. مطمئنا نمی‌توانیم به گروهی حرفه‌ای 50 هزار دلار دستمزد بدهیم تا آنها یک شب به اجرای برنامه بپردازند.
به جز حضور در جشنواره فجر کنسرت داخلی دیگری نخواهید داشت؟
پس از جشنواره فجر فعلا برنامه‌ای در ایران ندارم. البته اجرای ما در جشنواره فجر به پیشنهاد برگزارکنندگان بود و قرار نبود در این رویداد هنری اجرا داشته باشیم. مسئولان جشنواره با من تماس گرفتند و اظهار تمایل کردند که ما در جشنواره حضور داشته باشیم و ما نیز پذیرفتیم زیرا همیشه مثبت فکر می‌کنم و با همکاری‌های این چنینی موافقم.
