توضیحاتی درباره ته ستون‌های کاخ آپادانا تخت جمشید که با کیسه سیاه پوشانده شده‌اند
مدیر پایگاه تخت جمشید در خصوص نحوه پوشش یک ته ستون در کاخ آپادانا در تخت جمشید اعلام کرد که ته ستون‌های کاخ آپادانا در شرایط کاملا حفاظت شده قرار دارند.
به گزارش ایلنا، چندی پیش تصویری از یکی از ته ستون‌های کاخ آپادانا در تخت جمشید در فضاهای مجازی منتشر شد که نشان دهنده آن بود که یکی از ته ستون‌های کاخ آپادانا با پلاستیک سیاهی پوشیده شده است.
حمیدفدایی (مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید) با ارائه توضیحاتی گفت: در حال حاضر در تخت جمشید و پاسارگاد از مواد مرمتی استفاده می‌شود که نسبت به سیمانی که در گذشته استفاده می‌شده دارای مزایای بسیار است. این نوع مواد، پایه آهکی دارد و تست‌های اولیه آن در ۷ سال پیش در کاخ هدیش انجام‌شده و آزمون نهایی نیز نشانگر خواص و مزایای بسیار بالای این مواد نسبت به سیمان‌های اجراشده در سایت‌های تاریخی مشابه است.
او گفت: کاخ آپادانا نیز از این قائده جدا نبوده و هم اکنون از بهترین و مناسب‌ترین مواد مرمتی به نام لدان، استفاده می‌شود. لدان شامل پنج نوع مواد مختلف است که با توجه به مشکل و آسیب هر بخش، باید یک نوع مواد خاص استفاده شود. نکته مهم اینکه، تشخیص و حتی اجرای این مواد (اصطلاحاً میکرو) یک اقدام فوق‌العاده کارشناسانه بوده و مرمتکار حتماً می‌بایست از لحاظ علمی در حدی باشد که آسیب را تشخیص و اصطلاحاً نسخه را نوشته و حتی دارو را با اختلاط نسبت‌های مختلف آماده و سپس اجرا کند.
فدایی همچنین درخصوص نوع مواد استفاده شده و میزان آسیب‌های آن گفت: مواد مورد استفاده، نباید از لحاظ شیمیایی در اثر گذشت زمان تغییر ماهیت یا تغییر رنگ دهد. مواد مرمتی نباید روی عنصر معماری مورد مرمت اثر سوء گذارد و نباید نسبت به جنس اثر مورد مرمت حساسیت یا واکنش نشان دهد. ضروری است مواد مرمتی از لحاظ فیزیکی با جنس اثر تاریخی همگن باشد، ضریب انبساط و انقباض مواد اجراشده باید با جنس اثر مورد مرمت یکسان یا نزدیک باشد، درصد جذب رطوبت مواد اجراشده باید مشابه اثر تاریخی باشد و درجه سختی مواد اجراشده به منظور سهولت در اصل برگشت‌پذیری، نباید از جنس اثر تاریخی سخت‌‌‌تر باشد.
او همچنین تاکید کرد: از نظر بصری نیز مواد اجراشده باید خصوصیت‌هایی داشته باشد. ضروری است در مرمت‌ها دانه‌بندی درشت‌تر، سطح پائین‌تر و رنگ مواد یک پرده(درجه) بازتر در نظر گرفته شود. مواد جدید مورد استفاده در مرمت سنگ‌های تخت جمشید، تمام خواص برشمرده را دارد. چنانچه به راحتی می‌توان دانه‌بندی و رنگ آن را تغییر داد. به همین دلیل این مواد هم‌اکنون در آثار تاریخی جهان که سنگ آهکی دارند به‌خصوص ایتالیا و آلمان کاربرد زیادی دارد.
به گفته فدایی، کارشناسانی که در کاخ آپادانا مشغول به فعالیت هستند در چند نوبت فنون استفاده از این مواد را در کارگاه‌های آموزشی بین‌المللی فراگرفته و تاکنون چهار ته ستون کاخ آپادانا را با رعایت اصول فنی مرمت کرده‌اند. به طوری که این مواد برخلاف سیمانی که یک دهه پیش استفاده می‌شده حساسیت‌های زیادی دارد، از جمله رطوبت دهی.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید همچنین در خصوص پوشش پلاستیکی تاکید کرد، همچنین دمای مواد اجراشده نباید از ۵ درجه سانتی‌گراد پایین‌تر آید. به همین دلیل نیاز است روی مواد اجراشده اسفنج‌های مخصوص قرار گیرد و روی اسفنج‌ها نیز باید با پوشش پلاستیکی پوشانده شود. معمولاً مرمتگران بعد از اتمام کار ناچار هستند اثر در حال مرمت را با مواد و مصالح در دسترس مانند پلاستیک پوشانده و با کاور برزنتی عایق که مخصوص ته ستون‌های آپادانا طراحی و تهیه‌شده محافظت کنند. در واقع روی پلاستیک اولیه اعم از سیاه، شفاف یا زرد رنگ کاور طراحی‌شده و مناسبی قرار می‌گیرد؛ اما متأسفانه برخی مغرضانه قبل از قرار گرفتن پوشش مخصوص و یا بعد از برداشتن پوشش، اقدام به تهیه تصویر و انتشار آن کرده‌اند.
فدایی همچنین در خصوص حفاظت ته ستون‌های کاخ آپادانا به اقدامات صورت گرفته اشاره کرد و افزود: تا قبل از شکل‌گیری پایگاه پژوهشی در مجموعه میراث جهانی تخت جمشید، بیشتر اقدامات انجام شده، رویکرد صرفاً مرمتی و نه حفاظتی داشته است. این ته ستون‌ها نیز مدت‌ها است نیاز به حفاظت دارند، بنابراین اقدامات صرفاً حفاظتی در مورد ته ستون‌های کاخ آپادانا یکی از مهم‌ترین اقدامات حفاظتی در خصوص حفاظت سنگ‌های تاریخی تخت جمشید بوده که در حال انجام است.
او گفت: خوشبختانه مدتی است مدیریت و کارشناسان پایگاه‌های جهانی به اهمیت و اولویت اقدامات حفاظتی نسبت به اقدامات صرفاً مرمتی واقف هستند و قبل از اینکه به مرمت آثار و بازسازی‌های گسترده فکر کنند در تلاش برای اقدامات حفاظتی مجموعه یا مجموعه‌های تحت پوشش هستند.
گفتنی است، تمامی کارشناسان و افرادی که در مرمت‌های کاخ آپادانا حضور دارند علی‌رغم دارا بودن مدرک تحصیلی وابسته مانند کارشناسی ارشد مرمت آثار تاریخی یا بناهای تاریخی، در یک و یا دو دوره مرمت تخصصی سنگ شرکت داشته و در کارگاه‌های آموزشی بین‌المللی یا کارگاه‌های آموزشی جانبی، فنون استفاده از مواد و مصالح جدید را فراگرفته‌اند. این مرمتگران طبق اصول، اقدامات تند نگاری- پاک‌سازی- اجرای ملات و مراقبت تا زمان‌گیرش نهایی را با پوشش‌های پلاستیکی یک‌بارمصرف و پوشش برزنتی انجام می‌دهند.
نکته بسیار مهم این است که چنانچه مواد آهکی پس از اجرا، بدون پوشش رها شود، مواد اجراشده به سرعت رطوبت خود را ازدست داده و یا سرد می‌شود که بسیار دردسرساز است. از این رو مرمتگران حتماً می‌بایست پوشش پلاستیکی را اجرا کنند.
نکته قابل‌توجه اینکه استفاده از ملات سیمان اقدام دشواری نیست و چنانچه مرمتگران کاخ آپادانا به‌جای مواد آهکی از سیمان استفاده می‌کردند نیازی به پوشش‌های اسفنجی- پلاستیکی و برزنتی نبود. باید دانست روش کار مرمتگران سابق که نویسنده گزارش به آن اشاره داشته در جهان منسوخ‌شده و دیگر نباید تکرار شود.
به گفته فدایی حال این سئوال مطرح است که اگر نویسنده مطلب یاد شده نگاه مغرضانه و تخریب گرانه نداشته است، باید قبل از هر چیز درباره دلیل این پوشش، از مسئول کارگاه، توضیح می‌خواست و حتی اجازه عکاسی می‌گرفت. این موضوع نشان می‌دهد که ایشان تنها با هدف جوسازی، ایجاد فضای مسموم و تخریب کارشناسان دست به این اقدام زده است.
این شخص بدون رعایت شرط ادب، مرمتگران تخت جمشید را دشمن و عدو معرفی نموده است! این در حالی است که گروه مرمتگران کاخ آپادانا در سخت‌ترین شرایط آب و هوایی و با جان و دل، علاقه و حساسیت بالا، اقدامات مرمتی را انجام می‌دهند و تاکنون چهار ته ستون آسیب‌دیده را با رعایت اصول و قواعد مورد تایید مرمتی حفاظت و مرمت کرده‌اند.
