چالش گوشت حرام در قیمه ظهر عاشورا/ فیلم‌کوتاهی که به «مادر» تقدیم شد
برنامه ویژه از فصل نهم پاتوق فیلم‌کوتاه، با اکران و بررسی فیلم‌های «مرثیه ناتمام»، «رقص آب»، «سردست»، «شمع هشتم» و «مجلس شبیه» در قالب بسته «خرده روایت‌های عاشقی» در سینما بهمن تهران برگزار شد.
به گزارش ایلنا به نقل از روابط‌‌‌‌عمومی انجمن سینمای جوانان ایران، اکران ویژه ماه محرم در نهمین فصل از پاتوق فیلم‌کوتاه، روز یکشنبه ۳۱ تیرماه ۱۴۰۳ با نمایش ۵ فیلم‌کوتاه با مضامین مرتبط با ماه محرم، در قالب بسته «خرده‌روایت‌های عاشقی» در پردیس سینمایی بهمن میزبان علاقه‌مندان بود.
در این اکران، فیلم‌های کوتاه «مرثیه ناتمام» به کارگردانی احمد حیدریان، «رقص آب» به کارگردانی فرزاد رنجبر، «سردست» به کارگردانی فاطمه‌سادات جوادی، «شمع هشتم» به کارگردانی علی جعفری و «مجلس شبیه» به کارگردانی مهدی رمضان‌زاده روی پرده رفتند و سپس محمد صابری به‌عنوان مجری کارشناس با کارگردانان و عوامل این آثار به گفت‌وگو نشست.
داریوش یاری نویسنده و کارگردان سینما مهمان ویژه این نوبت از پاتوق فیلم کوتاه بود.
ایده «سردست» و یک چالش شرعی
در بخش گفت‌وگو با سازندگان فیلم‌های به‌نمایش درآمده در بسته «خرده‌روایت‌های عاشقی»، فاطمه‌سادات جوادی کارگردان فیلم‌کوتاه «سردست» درباره این تجربه توضیح داد: «سردست» سومین فیلم جدی من در حوزه سینمای کوتاه است و نام انتخابی برای آن هم نامی است که از خود فیلمنامه بیرون آمد.
وی در پاسخ به پرسشی مبنی‌بر اینکه معمولاً چنین شائبه‌ای وجود دارد که فیلم‌هایی از این جنس به سفارش ساخته می‌شوند و آیا این فیلم هم سفارشی بوده است گفت: نه این‌چنین نیست، در شهر ما موسسه‌ای به نام «عقیق» وجود دارد که ما در همین موسسه جلسات مختلفی را برای تولید اثر داشتیم. در یکی از همین جلسه‌ها تصمیم گرفتیم فیلم‌کوتاه هم بسازیم که به به‌واسطه آن در جشنواره‌‌ها حضور داشته باشیم. این تصمیم خیلی اتفاقی با ماه محرم هم‌زمان شد و به این نتیجه رسیدیم که فیلمی محرمی بسازیم.
این کارگردان ادامه داد: بعد از چند جلسه هم ایده این فیلم مطرح شد که درباره ماجرای ذبح حیوان در آیین یهودیت و ماجراهایی است که در نذری یک هیات مذهبی ایجاد می‌شود. این فیلم نه تنها سفارشی نبود بلکه وقتی قصد داشتیم آن را به جایی بفروشیم، به‌دلیل قصه‌ای که داشت، هیچ کجا آن را از ما نمی‌خرید. فکر می‌کنم امام حسین (ع) ما را لایق دانست که این فیلم را بسازیم.
جوادی درباره ایده‌محوری فیلم «سردست» و حکم شرعی مرتبط با موقعیت داستانی آن هم تأکید کرد: درباره ایده محوری خیلی تحقیق کردیم و از دفاتر هم استفتا گرفتیم. چون این گوشت به‌واسطه ذبح غیراسلامی، گوشت مردار محسوب می‌شود، هیچ راه‌حلی وجود نداشت و باید غذا از بین می‌رفت. حکم شرعی این است که اگر ما به‌عنوان مهمان در جایی باشیم و متوجه شویم که گوشت استفاده شده در غذا ذبح اسلامی نداشته خودمان نباید از چنین گوشتی بخوریم اما نباید این موضوع را به بقیه حاضران در آن مهمانی بگوییم. در «سردست» اما ماجرا این است که صاحب مهمانی سهوا در نذر‌ی‌ای که دارد از گوشتی با ذبح یهودیت استفاده کرده، پس نمی‌تواند درباره آن بی‌تفاوت باشد و نباید چنین گوشتی را به مهمانان بدهد.
کارگردان «سردست» درباره زمان آفیش تجهیزات برای ساخت این فیلم کوتاه هم توضیح داد: ما از ساعت پنج صبح تا ۲ شب افیش داشتیم و باید فیلم را در ۲۱ ساعت می‌ساختیم. در این فیلم همه چیز خیلی با ما یار بود و به نظرم امام حسین(ع) خودش لطف داشت که همه چیز به خوبی پیش رفت.
«شمع هشتم» تقدیم به «مادر» شد
علی جعفری کارگردان فیلم‌کوتاه «شمع هشتم» هم در این نشست، درباره تجربه خود توضیح داد: این چهارمین فیلم‌کوتاه در کارنامه من است که در ابتدا نام آن «نذر» بود اما به پیشنهاد بازیگر اصلی‌مان نام آن را «شمع هشتم» گذاشتیم.
این کارگردان در ادامه ضمن تأکید بر سفارشی‌نبودن این فیلم ساخت «شمع هشتم» را حاصل پیشنهاد یک دوست دانست و در پاسخ به نقد یکی از حاضر درباره شعاری بودن فضای فیلم هم عنوان کرد: این جنس از فیلم‌ها یعنی آثار دفاع مقدسی و عاشورایی خواسته یا ناخواسته به سمت شعارزدگی می‌روند. اما این را فراموش نکنیم که سلایق مخاطبان متفاوت است. یعنی در حالی که ممکن است یک فیلم برای ما شعارزده باشد برای مخاطب دیگر شاید اینگونه نباشد البته ما سعی کردیم تا جایی که ممکن است فیلم شعارزده نشود.
جعفری با بیان اینکه گاهی کاراکتر را بر اساس ذهنیت خودمان و گاهی بر اساس موقعیت آن کاراکتر می‌سنجیم، اظهار کرد: ما در زمان ساخت «شمع هشتم» دچار مشکلات عدیده بودیم، یادم است آن زمان مستند کوتاه «مادر» ساخته نعمت‌الله سرگلزایی در فضای مجازی فراگیر شد که بعد از دیدن آن منقلب شدیم و گفتیم هر جور شده باید «شمع هشتم» را بسازیم و امروز که یکی از اولین اکرا ن‌های جدی این فیلم است خیلی دوست دارم آن را به همان مادر شهید تقدیم کنم. برخلاف تصور، نه تنها این فیلم‌کوتاه سفارشی نیست بلکه بسیاری از متولیان با ما همکاری حداقلی هم نکردند.
کارگردان «شمع هشتم» درباره بازه آفیش تجهیزات برای تولید این فیلم هم گفت: با توجه به بودجه‌ای که داشتیم ما در سه جلسه ۱۷ ساعته کار کردیم که در همین بازه هم به بدقولی‌هایی که اتفاق می‌افتاد گاهی برنامه‌ها کنسل می‌شد. مثلاً ما صحنه تکیه را به جهت همین مصائب، به جای یک روز تنها در سه ساعت آماده کردیم تا بتوانیم کار را جمع کنیم.
روایت «تنهایی» در «مجلس شبیه»
مهدی رمضان‌زاده کارگردان «مجلس شبیه» هم در این نشست درباره تجربه ساخت این فیلم‌کوتاه گفت: من به تعزیه علاقه‌مند بودم و همیشه فکر می‌کردم چگونه می‌توانیم تعزیه را به زندگی امروز گره بزنیم. «مجلس شبیه» داستان نویسنده تنهایی است که برای او مشکلاتی پیش می‌آید و همزمانی آن با عاشورا برای خودم جالب بود. از ابتدا هم نامش را «مجلس شبیه» گذاشته بودیم.
این کارگردان در پاسخ به اینکه آیا این فیلم را می‌توان یک اثر سفارشی دانست، تأکید کرد: این فیلم در انجمن سینمای جوانان ایران تهیه شده است اما سفارشی نیست. ما ایده‌ای داشتیم و آن را برای تولید به انجمن ارایه کردیم. در واقع در ذهنم خرده‌پیرنگ‌های بود که فکر می‌کردم چگونه می‌توانم آن بسازم. در ابتدا هم «مجلس شبیه» را یک فیلم بلند می‌دیدم. سرانجام خرده‌پیرنگ‌ها پشت هم قرار گرفت و «مجلس شبیه» ساخته شد.
وی با اشاره به دشواری ساخت «مجلس شبیه» مطرح کرد: موضوعات شخصیت‌محور بستر مناسبی برای ساخت فیلم‌کوتاه نیستند و توصیه‌ام به دوستان این است که سراغ ساخت چنینی فیلم‌هایی نروند چون تجربه خوشایندی برای آنها در پی نخواهد داشت. اگر بخواهم دوباره فیلم را بسازم حتما به جای پرداخت شخصیت سراغ موقعیت‌ها می‌روم و اگر بخواهم دوباره این فیلم را بسازم فقط یکی از سکانس‌های آن را تبدیل به یک فیلم‌کوتاه می‌کنم. خرده‌پیرنگ‌ها زیاد مناسب ساخت فیلم‌کوتاه نیستند.
رمضان‌زاده درباره بازه در اختیار داشتن تجهیزات برای ساخت فیلم‌کوتاه «مجلس شبیه» هم توضیح داد: فیلمبرداری این اثر ۴ روز طول کشید که به نظر خودم کم بود. اگر این امکان وجود داشت که فیلمبرداری را ۲ روز دیگر ادامه دهیم نتیجه آن بهتر می‌شد با این حال تلاش زیادی کردیم که فیلم به سرانجام برسد.
تولید «مرثیه ناتمام» در 17 ساعت
احمد حیدریان کارگردان فیلم‌کوتاه «مرثیه ناتمام» هم در این نشست درباره تجربه تولید این اثر گفت: این فیلم در واقع یک تیزر فرهنگی است که در باشگاه فیلم سوره به تولید رسید و دومین فیلم‌کوتاه جدی در کارنامه من محسوب می‌شود. قبل از این فیلم تجربه کارگردانی فیلم‌کوتاه «پیش از بهشت» را داشتم.
این کارگردان درباره سفارشی بودن «مرثیه ناتمام» تأکید کرد: ما در باشگاه فیلم سوره در مناسبت‌های مختلف سعی می‌کنیم تیزر فرهنگی بسازیم. برای کارگردانی این آثار هم معمولا از ظرفیت‌های تیم باشگاه استفاده می‌شود. در میان ایده‌های مختلفی که در گروه مطرح شده بود، قصه این فیلم‌کوتاه به‌چشمم خورد و وقتی آن را خواندم احساس کردم ذهنم را درگیر کرده است و به همین دلیل کارگردانی آن را برعهده گرفتم.
وی تأکید کرد: درست است که به نظر می‌رسد سراغ فیلم‌ها و سوژه‌های سفارشی می‌روم اما تا زمانی که یک سوژه برایم درونی نشود، قطعا سراغ کارگردانی و ساخت آن نخواهم رفت.
حیدریان درباره زمان در اختیار داشتن تجهیزات برای فیلمبرداری «مرثیه ناتمام» هم توضیح داد: ما این فیلم را در ۱۷ ساعت ساختیم. پیش تولید چندان مفصلی هم نداشتیم اما با توجه به امکانات و بودجه‌ای که در اختیارمان بود، در همان یک روز فیلمبرداری را به سرانجام رساندیم.
فیلم‌کوتاه «رقص آب» به کارگردانی فرزاد رنجبر هم دیگر اثری بود که در این نشست به آن پرداخته شد. فرزام رنجبر، برادر فرزاد رنجبر و بازیگردان این فیلم‌کوتاه در غیاب این کارگردان درباره آن توضیح داد: من و برادرم سال‌هاست با هم کار می‌کنیم قبل از این فیلم هم چند فیلم دیگر ساخته بودیم. انتخاب نام «رقص آب» کاملا بر اساس مشورت و تجسم ما از قصه‌ای بود که در فیلم داشت اتفاق می‌افتاد. ایده این فیلم انتزاعی بود اما در دنیای ما واقعی شده بود، ضمن اینکه خوشحالم که تجربه همکاری با بچه‌های این فیلم را داشتیم.
وی درباره شکل‌گیری ایده «رقص آب» عنوان کرد: ما فیلمنامه بلندی را در دست داشتیم اما بعدتر آن را به فیلمنامه کوتاه تبدیل کردیم. ایده اولیه البته متعلق به خودمان بود و فکر نمی‌کنم دیگر بخواهیم نسخه بلند آن را بسازیم.
رنجبر در پاسخ به پرسش یکی از مخاطبان پاتوق درباره حذف کاراکتر معلم از قصه «رقص آب» و ایجاد حس ناامیدی توضیح داد: در این فیلم آن معلم در یکی از دیالوگ‌ها گفت «هرکسی باید هزینه کار و اعتقاداتش را بدهد» ما در «رقص آب» رفتار زیسته معلم را دیدیم. من حس ناامیدی از حذف او نگرفتم بلکه او بابت هدفی که داشت، بها داد.
بازیگردان فیلم «رقص آب» درباره بازه زمانی در اختیار داشتن تجهیزات برای ساخت این فیلم هم مطرح کرد: فیلمبرداری ما چهار روز طول کشید ولی یکی از سختی‌های ما این بود که عوامل ما از سه شهر مختلف می‌آمدند و کمی هماهنگی‌ها دشوار بود با این حال از همکاری بچه‌ها تشکر می‌کنم چون واقعا تیم همدلی داشتیم.
در پایان این برنامه با حضور میکاییل دیانی معاون ارتباطات انجمن سینمای جوانان ایران از عوامل هر پنج فیلم‌کوتاه به نمایش درآمده، با اهدای یادبودی قدردانی شد.
