کارگردان نمایش «گزارش مفتوحه تنگ فنی» مطرح کرد؛
بازبینی حضوری از اتفاقات خوب جشنواره است/ تمرین در یک پلاتوی خصوصی روزی یک میلیون تومان هزینه دارد
فضل‌اله عمرانی می‌گوید: انتخاب آثار بر اساس رقابت‌های استانی و منطقه‌ای اتفاق بسیار خوبی است. در چند دوره گذشته این روال متاسفانه حذف شد یا به اشکال دیگری برگزار می‌شد. این رویه شور و هیجان دوباره‌ای به تئاتر شهرستان داده که ما اصطلاحا آن را تئاتر خارج از پایتخت می‌نامیم.
به گزارش خبرنگار ایلنا، چهل و دومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر کار خود را با برگزاری کارگاه‌ها چند روز زودتر از افتتااحیه‌ی آن در یکم بهمن‌ماه آغاز کرد. جشنواره امسال نیز مانند دوره‌ی چهل و یکم پیش از برگزاری رویداد اصلی، به صورت استانی و منطقه‌ای برگزار و آثار شهرهای مختلف با رقابت طی دو مرحله در مناطق مختلف کشور، به جشنواره چهل و دوم راه یافته‌اند.
آثار صحنه‌ای پذیرفته شده در بخش‌های مختلف این رویداد اجراهای خود را از روز یکشنبه (یکم بهمن‌ماه) آغاز کرده و آثار خیابانی از امروز (دوم بهمن‌ماه) اجراهای خود را در نقاط از پیش تعیین‌شده آغاز می‌کنند.
یکی دیگر از تفاوت‌های جشنواره امسال نسبت به دوره چهل و یکم اضافه شدن بخش‌های «هویت ملی»، «ویژه غزه»، «مسابقه دانشجویی ایران» و «فراگیر» به بستر جشنواره است که در میان آن‌ها بخش «فراگیر» به تئاتر معلولان هنرمند می‌پردازد. همچنین در جشنواره امسال سی و چهار اثر در بخش مسابقه تئاتر ایران به رقابت خواهند پرداخت.
نمایش «گزارش مفتوحه تنگ فنی» نوشته محمدرضا آریانفر و کارگردانی فضل‌اله عمرانی با تهیه‌کنندگی محمدمهدی مهران‌فر، یکی از آثار راه یافته به بخش مسابقه تئاتر ایران است که در روزهای اول و دوم جشنواره روی صحنه می‌رود. ناصر آویژه، سید جواد حسینی، شهروز آقای پور، امیرحسین فروتن، امید رهبر، عباس علیرضا، روح‌اله فرهنگ دوست و مهتاب وجدانی در این اثر ایفای نقش می‌کنند.
فضل‌الله عمرانی کارگردان این اثر که سابقه حضور در جشنواره‌های مختلف را دارد، زاده بندر دیر است و تا به امروز عناوین مختلفی را به عنوان بازیگر و کارگردان از جشنواره‌های مختلف کسب کرده است. گفتگو با عمرانی را در ادامه می‌خوانید.
با توجه به اسم نمایش «گزارش مفتوحه تنگ فنی» به نظر می‌رسد که این اثر داستان و روایتی مستندگونه دارد. عبارت «تنگ فنی» خواه‌ناخواه مخاطبان دهه شصت و نسل‌های قبل را به یاد جنگ تحمیلی و عملیات مرصاد و بمباران‌های بعثی‌ها می‌اندازد.
نمایشنامه «گزارش مفتوحه تنگ فنی» سال ۱۳۹۸ توسط آقای آریانفر برای جشنواره ملی نمایشنامه‌نویسی نفت نوشته شده است. داستان این اثر به قصه و روایت تلمبه‌خانه تنگ فنی می‌پردازد که در استان لرستان و شهرستان پل دختر واقع شده است. تنگ فنی و این تلمبه‌خانه در دوران جنگ ایران و عراق ۵۲ بار مورد حمله قرار می‌گیرد. در آن دوران هر بار دستوری می‌آید که کارکنان تلمبه‌خانه‌ها و اهالی روستاهای پیرامون باید آنجا را تخلیه کنند. این در حالی است که مهندسان کارکنان تلمبه‌خانه حاضر به رفتن نمی‌شوند و می‌گویند ما اینجا می‌مانیم و نمی‌گذاریم پمپاژ نفت به سمت پالایشگاه‌های کرمانشاه و اطراف و تهران متوقف شود. در ادامه آن‌ها با ایثار و جانفشانی‌شان می‌مانند و تلمبه‌خانه را نجات می‌دهند. طبق تاریخ مستندی که وجود دارد ۲۶ تیر سال ۱۳۵۹ یعنی چند ماه قبل از شروع جنگ، آنجا به طور مرتب بمباران می‌شده است.
کلیت قصه اثر درباره همین واقعه است؟
خیر همزمان با این بخش دو قصه دراماتیک هم داریم که در نمایش اتفاق می‌افتند. اتفاقی رخ می‌دهد که به مراسم «خون‌بها» یا «خین‌بس» می‌انجامد. قصه دیگر درام عاشقانه‌ای است که شکل می‌گیرد و به تصویر کشیده می‌شود. به قولی اثر به سمت شعاری بودن نمی‌رود و با درامی مواجهیم که به صورت منطقی به جنگ و اتفاقات پیرامون آن می‌پردازد.
نویسنده اثر را بر اساس مستندات واقعی پیش برده است؟
به جز قصه و روایت، حتی به تعداد توربین‌هایی که وجود داشته و تعداد وسایل هم توجه داشته‌ایم؛ حتی مقدار نفت پمپاژ شده توسط توربین‌های تلمبه‌خانه هم مستندوار نوشته شده است. از طرفی آقای آریانپور نویسنده اثر برای شکل‌گیری درام خلاقیت‌هایی به خرج داده که منجر می‌شود مخاطب کار را تا به آخر دنبال کند. ما با توجه به اینکه شیوه نمایشنامه روایی است سعی کرده‌ایم آن را در طراحی اثر، کارگردانی، دکور، نور، لباس و دیگر موارد لحاظ کنیم و در این زمینه خیلی دقیق پیش رویم.
آیا بهره‌گیری از آیین و مراسم «خون‌بس: را شما به کار اضافه کردید یا در نمایشنامه وجود داشت؟
این مراسم در نمایشنامه وجود داشت و آقای آریانفر آن را در دل اثر نوشته بود.
خودتان با نویسنده اثر محمدرضا آریانفر تعامل مستقیم داشته‌اید؟
بله این تعامل و گفتگو سال نود و هشت رخ داده است. این اثر را قبلا قرار بود برای جشنواره مقاومت کار کنیم که کار اصلاحیه خورد و به هر صورت حضور در این رویداد رخ نداد؛ که در آن مقطع ما نیز کار را برای اجرا آماده نکردیم. من همان زمان با آقای آریانپور درباره اثرصحبت‌هایی داشتم.
آیا فضای نمایش رئالیستی است؟
فضای کار هم رئالیستی و هم سورئالیستی است.
به هرحال زمانی که پای ذهنیت کاراکترها وسط باشد، خواه‌ناخواه با فضایی سورئال مواجه خواهیم شد.
بله و اینکه هرکدام از آدم‌های نمایش هرکدام قصه‌ای جداگانانه نیز دارند.
برگزاری و نحوه انتخاب آثار طبق روال گذشته؛ یعنی بر اساس رقابت‌های استانی و منطقه‌ای یکی از موضوعات مهم در رابطه با جشنواره تئاتر فجر است. نظرتان درباره این مدل انتخاب‌ها چیست؟
من سال‌ها در شهرستان‌ها تئاتر کار کرده‌ام و اخیرا به اسم تهران در جشنواره حضور یافته‌ام. اما فکر می‌کنم این اتفاق یعنی انتخاب آثار بر اساس رقابت‌های استانی و منطقه‌ای اتفاق بسیار خوبی است. در چند دوره گذشته این روال متاسفانه حذف شد یا به اشکال دیگری برگزار می‌شد. باید بگویم خوشبختانه آن روال قبلی که مورد قبول گروه‌های شهرستانی بود و برای آن تلاش می‌کردند دوباره مورد توجه برگزارکنندگان قرار گرفته است. این رویه دوباره شور و هیجان دوباره‌ای به تئاتر شهرستان داده که ما اصطلاحا آن را تئاتر خارج از پایتخت می‌نامیم.
درستش این است که بگوییم تئاتر خارج از پایتخت است که تئاتر پایتخت را مفهوم می‌بخشد؛ چون به هر حال این بچه‌های شهرستان هستند که در نهایت به تهران می‌آیند. اغلب تئاتری‌های تهران شهرستانی هستند.
همینطور است. و خب برگزاری جشنواره‌های استانی و منطقه‌ای به آن‌ها انگیزه می‌دهد تا به فعالیت ادامه دهند. اگر درست بگویم دو دوره است که این روال وجود دارد و امیدوارم در دوره‌های بعدی هم تداوم یابد. اتفاق بهتر دیگر نحوه بازبینی‌هاست که شکلی حضوری به خود گرفته است.
شرکت‌کنندگان شهرستانی در چند دوره فیلم اجرای‌شان را به دبیرخانه ارسال می‌کردند. همواره به این مدل انتخاب‌ها انتقادهایی وجود داشت.
درست است و خب در اینباره باید بگویم که تئاتر هنری بسیار زنده است. تئاتر هنری است که در لحظه اتفاق می‌افتد و حال اگر ما بخواهیم آن را با چندین دوربین، حتی با ده دوربین ضبط کنیم، خروجی خوبی نخواهیم داشت؛ چرا که تئاتر هنری زنده است و مخاطب باید آن را به صورت مستقیم تماشا کند تا به جزییات و مفاهیم آن پی ببرد. در نحوه داوری‌ها هم این مواجهه باید حضوری باشد و داوران باید به صورت حضوری آثار را ببیند و انتخاب کنند. کلا این مسئله نحوه بازبینی‌ها همیشه برای ما در شهرستان‌ها اهمیت داشت. خوشبختانه این روال دوباره برقرار شده است. اگر اشتباه نکنم سال نود و هفت بود که این اتفاق افتاد و داوران حضورا به شهرستان‌ها رفتند و آثار را ارزیابی کردند؛ هرچند در آن سال هنوز برگزاری جشنواره استانی و منطقه‌ای روال نبود اما با این حال این داوری‌های حضوری اتفاق خوشایندی بود. یادم است آن سال با نمایش «عروسی خون» به بخش مسابقه تئاتر ایران در سی و هفتمین جشنواره تئاتر فجر راه یافتم. سال نود و نه هم کار بسیار خوب و با کیفیتی داشتیم که بر اساس ضبط اثر مورد بازبینی قرار گرفت. دوربین در فاصله بسیار دور قرار داشت و چیزی مشخص نبود.
همیشه بر سر این موضوع که شهرستانی‌ها برای تولید و اجرای اثر دچار چالش‌های متعدد هستند بحث‌هایی وجود داشته است. شما که تجربه فعالیت در شهرستان و تهران را دارید دراینباره چه نظری دارید؟
شرکت کردن در جشنواره آن هم در بخش تولیدات تازه جشنواره هم از تهران و هم از شهرستان‌ها هرکدام سختی‌های خودشان را دارند. باید بگویم در شهرستان با توجه به فضا و زمانی که داشتیم بیشتر وقت می‌گذاشتیم و تمرین می‌کردیم. حداقل اینکه سه، چهار ماه بیشتر درگیر تمرین و کار کردن روی اثر بودیم. اما در تهران چنین شرایطی وجود ندارد و همواره با کمبود زمان و مکان مواجهیم. در رابطه با نمایش «گزارش مفتوحه تنگ فنی» نیز باید بگویم در میان عوامل، بازیگران و دیگر اعضای گروه فضایی حرفه‌ای‌وار حاکم است به این دلیل که بازیگران به هر حال در سریال‌ها و فیلم‌ها هم ایفای نقش می‌کنند و باید در پروژه‌های مربوطه حضور یابند. این فضا برای من شرایط متفاوتی را رقم زده بود. من که ممکن بود در شهرستان‌ها هفته‌ای هفت روز تمرین کنم، بنا به شرایط در تهران مثلا سه روز در هفته تمرین کرده‌ام. یا مثلا اینکه در شهرستان مکان تمرین ما سالن‌هایی بود که داشتیم؛ اما در تهران مجبور بودیم در اتاق‌های کوچک تمرین کنیم؛ آنهم بدون دکور یا هیچ وسیله دیگری.
با این حساب و با توجه به اینکه در سالن اجرا تمرین نمی‌کنید، در جشنواره امسال اجرای «جنرال» نخواهید داشت؟
خیر. اجرای جنرال باید یک روز قبل از اولین اجرای باشد. اجرای جنرال ما در شهرستان در سالن مورد نظر و با دکور کامل و نور بود.
قرار است نمایش «گزارش مفتوحه تنگ فنی» را کدام سالن روی صحنه ببرید و اینکه از این انتخاب رضایت دارید؟
ما قرار است در سالن استاد سمندریان اجرا برویم و به نوعی انتخاب خودم بوده است. دکور نمایش ما حجیم و بزرگ است و «سالن‌باکسی» می‌خواستیم که بزرگ باشد. سالن استاد سمندریان در تماشاخانه ایرانشهر واجد این ویژگی است. در اینجا لازم می‌دانم از دبیرخانه جشنواره هم تشکر کنم که برای انتخاب سالن اجرا با ما همکاری کردند. می‌خواهم بگویم این تعاملی که بین اعضای دبیرخانه و کارگردان‌ها شکل گرفته، اتفاق بسیار خوبی است و به اجرای بهتر آثار می‌انجامد. دوستان از طرفی کمک‌هزینه‌های گروه‌ها را را ده، پانزده روز زودتر واریز کردند. به هرحال تلاش این بوده تا کمک‌ها و حمایت‌هایی وجود داشته باشد. دوستان برگزار کننده در حد توانشان گروه‌ها را مورد حمایت‌های مالی قرار می‌دهند اما واقعیت این است که این مبالغ برای آثاری که ما تولید می‌کنیم، آن هم با هزینه‌های گزاف امروزی، بسیار کم است. به هرحال برای تمرین باید سالن و پلاتو اجاره کنیم و حضور اعضای گروه هم هزینه‌هایی دارد که پذیرایی با یک چایی و بیسکویت؛ کمترین آن است. مثلا اگر بخواهیم در یک سالن خصوصی تمرین کنیم حدود یک میلیون تومان هزینه دارد! الان اجاره پلاتو خصوصی برای تمرین تئاتر به طور میانگین از ساعتی صد و پنجاه هزارتومان شروع می‌شود و تا مبالغ بالاتر افزایش می‌یابد.
زمان اجرای نمایش «گزارش مفتوحه تنگ فنی» در جشنواره چه روزی است و چند اجرا دارید؟
ما در روزهای اول و دوم جشنواره یعنی یکم و دوم بهمن‌ماه در دو سانس ۱۸:۰۰ و ۲۱:۰۰ اجرا خواهیم داشت و همانطور که گفتم محل اجرای ما سالن استاد سمندریان واقع در تماشاخانه ایرانشهر است.
پس از جشنواره چه برنامه‌ای برای نمایش «گزارش مفتوحه تنگ فنی» خواهید داشت؟
ما برای اجرای عمومی اثرمان برنامه‌هایی خواهیم داشت. حال که خداراشکر تهیه‌کننده داریم اگر سالن دولتی مناسب بیابیم حتما اجرای عمومی خواهیم رفت. اجرای عموم بر اساس حمایت‌های دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر نیز موضوع دیگری است که در صورت چنین پیشنهادی از آن استقبال خواهیم کرد.
اگر ناگفته‌ای مانده درباره‌اش توضیح دهید.
از شما بابت توجهتان به تئاتر تهران و شهرستان ممنونم. انشالله در جشنواره امسال شاهد اجراهای خوبی باشیم و با تلاش اعضای دبیرخانه سطح کیفی این رویداد افزایش یابد.
