در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
«شین» ترسناک نیست/ فیلم‌های ترسناک ایرانی موجب خنده مخاطب می‌شوند/ اثر ظلم برای همیشه در جهان باقی می‌ماند
میثم کزازی معتقد است فیلم‌های ترسناک ایرانی به دلیل نشان دادن عامل ترس همواره در فضاسازی برای ترسناک بودن ضعیف عمل کرده‌اند و بیشتر موجب خنده مخاطب شده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، فیلم سینمایی «شین» به کارگردانی میثم کزازی و تهیه‌کنندگی شهاب حسینی این روزها در سینماهای کشور اکران شده است. این فیلم که در سی‌وهشتمین جشنواره فیلم فجر برای اولین بار نمایش داده شد، به گفته بسیاری از منتقدان اثری ترسناک است که طبیعتاً به واسطه ژانری که دارد در بین خیل آثار اجتماعی و کمدی سینمای ایران، فیلمی متفاوت به حساب می‌آید اما میثم کزازی تأکید دارد که «شین» به هیچ‌وجه فیلمی ترسناک نیست و او تنها قصه‌ای خانوادگی را روایت کرده که چاشنی ترس و دلهره را هم در برخی صحنه‌ها به آن افزوده است.
به هر شکل «شین» در سینمای ایران که محدود به فیلم‌های اجتماعی و کمدی شده است، فیلمی خارج از این جریان به حساب می‌آید و از این حیث می‌توان نگاهی جدی به آن داشت.
شهاب حسینی، علی شادمان، جمشید هاشم پور، محمود پاک‌نیت و غزاله نظر بازیگران این فیلم سینمایی هستند. با میثم کزازی درباره فیلم «شین» و سینمای ترسناک گفتگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
بسیاری از منتقدان فیلم «شین» را اثری در ژانر ترسناک می‌دانند و برخی آن را تریلری خانوادگی دانسته‌اند. شما «شین» را در چه ژانری می‌دانید؟
«شین» یک درام خانوادگی است که چاشنی‌اش با دیگر فیلم‌ها متفاوت است. این فیلم نه یک فیلم ترسناک است و نه می‌توان آن را در ژانر وحشت قرار داد. اگر اسم ژانر ترسناک را به فیلم بدهیم بیننده با ذهنیتی از پیش تعیین شده به سراغ فیلم می‌آید و اگر قرار است در بخش‌هایی از این اثر به او حس دلهره و ترس تزریق شود، آمادگی دارد و اثر آن ادویه‌ای که چاشنی فیلم است از بین می‌رود.
امروز اکثر فیلم‌های سینمایی به خیانت، اعتیاد، کلاه‌برداری و مسائلی از این دست پرداخته‌اند و در واقع آثار سینمایی به دنبال نبرد و جدال‌های شهری هستند و ما برای اینکه کمی متفاوت‌تر کار کنیم ریسک کردیم و فیلم «شین» را ساختم. متأسفانه امروز حتی فیلم‌های کمدی هم به تکرار دچار شده‌اند، بازیگران فیلم‌های کمدی‌مان همه شبیه هم شده‌اند و حتی قصه هم مشخص است و دیگر هیچ قصه تازه‌ای در سینمای کمدی نمی‌بینیم. ویژگی مهم «شین» این است که اگر مخاطب فیلم خوبی هم نبیند حداقل اثر متفاوتی شاهد خواهد بود.
فیلم‌های ترسناک در سینمای ایران معمولاً آثار ناموفقی بوده‌اند و به همین دلیل اکثر سینماگران علاقه‌ای به ساخت فیلم ترسناک ندارند. دلیل شکست این فیلم‌ها را در چه عواملی می‌بینید؟
ما مردم طنازی داریم، بزرگ‌ترین فجایعی که در جامعه تجربه می‌کنیم به سرعتی غیر قابل باور به لطیفه‌ها و سوژه‌هایی برای خنده تبدیل می‌شوند و اگر یک چیز گران شود قبل از گرانی لطیفه‌های خنده‌دارش به گوش ما می‌رسد و بعد گرانی را لمس می‌کنیم، به همین دلیل ترس و خنده با هم رابطه‌های نزدیکی دارند؛ ما هر وقت که قرار است بترسیم ابتدا می‌خندیم. از همین رو فیلم‌های ترسناک ما عمدتاً به فیلم‌های خنده‌داری تبدیل شده‌اند و کاش فیلم‌های ترسناک ما کیفیت بهتری پیدا کنند، در این شرایط من هم می‌توانم با خیال راحت به سراغ فیلم ترسناک بروم.
مدل فیلمبرداری فیلم «شین» با وجود المان‌ها و لحظاتی ترسناک کاملاً روی ریل و تراولینگ است و این در حالیست که در فیلم ترسناک در محله اول صدا قرار است مخاطب را بترساند و عنصر بعدی حرکات عجیب و غریب دوربین است. در این فیلم شما هیچ حرکت عجیبی نمی‌بینید و دوربین همیشه از نگاه دختر بچه‌ای به آرامی به این سمت و آن سمت می‌رود. من با موبایل خودم می‌توانم فیلم ترسناکتری از «شین» بسازم.
فیلم‌هایی که به مسئله روح می‌پردازند به نوعی با عقاید مردم هم ارتباط دارند. چه ملاحظاتی را برای پرداختن به این موضوع در نظر داشتید؟
فیلم «شین» بر اساس یک قصه واقعی ساخته شده و خانه‌ای که قصه واقعی در آن رخ می‌دهد هنوز خالی است و کسی حاضر به خرید یا اجاره این خانه نمی‌شود. گفته می‌شود که این اتفاق به دلیل ظلمی که به شخصیت مادر وارد شده، رخ داده است.
آنچه که باعث شد به سراغ ساخت این فیلم بروم، این موضوع بود که ما تصور می‌کنیم همیشه زمان و فرصتی برای جبران اشتباهات خود داریم. فیلم «شین» زمانی که شروع می‌شود در واقع فیلم به پایان رسیده و بیننده 100 دقیقه با فیلم همراه می‌شود تا باز هم به نقطه اول برسد.
زمان زیادی از ساخت فیلم «شین» می‌گذرد، در این سه سالی که گذشته فیلم‌های متفاوت بسیاری در ژانر و حال و هوای فیلم «شین» ساخته شده‌اند. به نظر شما با گذشت زمان امروز فیلم «شین» برای بینندگانی که آثار جدید را مشاهده کرده‌اند، کهنه نشده است؟
ممکن است ما یک مدل لباس را در زمانی به روز انتخاب کنیم و بپوشیم و دو سال بعد عکسی از خودمان ببینیم و بگوییم که چقدر لباسی که به تن داریم قدیمی است اما جالب است که عکس‌های مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها اینگونه نیست و ما آنقدر باور کرده‌ایم که آن‌ها قدیمی هستند که اصلاً هیچ چیزی از درون این عکس قدیمی می‌شود.
ما به دنبال نشانه‌های ترسناک نرفته‌ایم، اگر قرار بود به دنبال فیلمبرداری‌های عجیب و غریب باشیم و چند سال بعد با دیدن این فیلم به ما می‌خندیدند و می‌گفتند چه حرکت دوربین‌های دمده‌ای در این فیلم وجود دارد. «شین» یک فیلم روان، ساده و خانوادگی است و فقط با توجه به بستر قصه اصطلاحاً نشانه‌هایی که برای روایت قصه‌مان به کار برده‌ایم را کمی متفاوت‌تر از دیگر فیلم‌ها انتخاب کردیم تا فضا را کمی به سمت دلهره ببریم و واقعاً قصد ساخت فیلم ترسناک نداشتم.
چرا سینمای ترسناک در ایران هیچ‌گاه نتوانسته به موفقیت برسد؟
پیش از ساخت فیلم «شین» همه فیلم‌های ترسناک سینمای ایران را دیدم و به نظرم یکی از مهم‌ترین دلایل عدم موفقیت این فیلم‌ها نشان دادن عامل ترس بود. وقتی انسان عامل ترس را ببیند، ترسش کمتر می‌شود اما اگر عامل ترس را در فیلم نشان ندهیم، ذهن مخاطب خودش آنچه که در زندگی شخصی‌اش بیش از هر چیز موجب ترسش می‌شود را خلق می‌کند و میزان ترس بیشتر می‌شود. اگر اجرا هم ضعیف باشد نه تنها تلاش فیلمساز در جهت ترسناک بودن نتیجه‌بخش نیست، بلکه موجب خنده مخاطب می‌شود و در سینمای ایران معمولاً در همه موارد این اتفاق رخ داده و فیلم به جای ترسناک بودن موجب خنده مخاطب شده است.
نکته دیگر درباره سینمای ایران که یک معضل به حساب می‌آید این است که سینمای ما به شدت درگیر تکرار شده و اگر فیلمی موفق ساخته، فیلم‌های بسیاری به تقلید از آن ساخته می‌شوند. فیلم‌های کمدی که حتی بالای 40 میلیارد تومان فروش دارند هم اگر با دقت این آثار را ببینیم متوجه می‌شویم که تکراری هستند و مخاطب به شوخی‌های تکراری می‌خندد. البته در سینمای ترسناک چند نمونه فیلم خوب وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به «خوابگاه دختران» اشاره کرد. این فیلم عامل ترس را موجودی غیر انسانی نشان نمی‌داد و همین نکته‌ای بود که فیلم را بسیار ترسناک کرده بود.
با توجه به اینکه «شین» یک قصه واقعی روایت می‌کند و اتفاقات عجیبی در یک خانه قدیمی را به تصویر کشیده، آیا پیش از ساخت به آن خانه هم مراجعه کردید تا نشانه‌های مطرح شده را با چشم خودتان ببینید؟
بله من پیش از فیلمبرداری به همان خانه‌ای که قصه «شین» در واقع در آن روایت می‌شود، رفتم. نمی‌خواهم وجهه خرافی بدهم و اغراق‌آمیز صحبت کنم اما واقعاً آن خانه فضای سنگین و وهم‌آلودی داشت. حتی وراثان این خانه، آن را تخریب کرده‌اند، چاهی که در حیاط وجود دارد را پر کرده‌اند، خانه دیگری ساخته‌اند اما هنوز خانه تازه ساخته شده هم خالی است و کسی حاضر نیست این خانه را بخرد و در آن زندگی کند.
چنین موضوعی می‌تواند از منظر بسیاری از منتقدان خرافات تلقی شود. ترسی از این نداشتید که محکوم به ترویج خرافات شوید؟
ما بیشتر از اینکه به دنبال این مسئله باشیم، روایت یک ظلم انجام شده علیه یک مادر را مدنظر داشتیم. اتفاقاً می‌توانستیم به سمت خرافات برویم و قصه را بسیار ترسناک کنیم اما این کار را نکردیم و من به شخصه به دنبال روایت قصه‌ای خانوادگی بود. در واقع ما مضامینی چون کارما، ظلم و جبران مافات را دنبال کردیم. ما انسان‌ها تصور می‌کنیم که همیشه فرصتی برای جبران داریم اما اینگونه نیست و زمان برای جبران و زندگی اندک است. «شین» به ما می‌گوید که اثر ظلم در جهان باقی می‌ماند و ظالم را رها نمی‌کند.
انتخاب بازیگران برای این فیلم چطور انجام شد؟ در این فیلم اکثراً از بازیگران مطرح استفاده شده اما نقش اصلی بازیگر ناشناخته‌ای است.
انتخاب بازیگران کاملاً توسط شهاب حسینی صورت گرفت و پیشنهاد آقای حسینی درباره نقش اصلی که بازیگری ناشناخته بود را پذیرفتم. بازیگران مطرح و شناخته‌شده‌ای حاضر به ایفای نقش اصلی این فیلم بودند اما سعی ما بر این بود که بازیگری ناشناخته باشد تا بیننده تصویر ذهنی از او در نقش‌های دیگر نداشته باشد. اگر بازیگر مطرحی در این فیلم نقش اصلی را ایفا می‌کرد قطعاً ارتباط چندانی با مخاطب برقرار نمی‌کرد.
در این سال‌ها چند فیلم ترسناک ساخته شده است. نظرتان درباره این آثار چیست؟
فیلم‌های ترسناک سال‌های اخیر را غیر از فیلم «پوست» ندیده‌ام. فیلم «پوست» واقعاً اثر دیدنی و فوق‌العاده‌ای بود و اگر بخواهم فیلم ترسناک بسازم قطعاً همانند برادران ارک به روستاها می‌روم چرا که آنجا پتانسیل بیشتری برای روایت قصه‌های ترسناک وجود دارد.
پیش‌تر گفته بودید که امیدی به اکران «شین» ندارید. الان از زمان و شرایط اکران فیلم رضایت دارید؟
امروز با وجود فیلم‌های بسیار زیادی که در صف اکران هستند فیلمساز حق انتخابی برای زمان و شرایط اکران فیلمش ندارد. اگر شما میلی به اکران فیلم نداشته باشید ممکن است فیلم را کنار بگذارند و بیش از یک سال زمان از دست برود تا دوباره فرصتی برای اکران فراهم شود. البته باید بگویم فیلم‌های متفاوت همیشه با خطر ناموفق بودن در گیشه مواجه هستند و فیلم «شین» هم قطعاً در هر شرایطی با خطر ناموفق بودن در گیشه مواجه بود. امیدوارم مردم از فیلم‌های متفاوت حمایت کنند تا فیلمسازانی که سینمای متفاوتی را دنبال می‌کنند امکان ادامه حیات در این سینما را داشته باشند.
خبرنگار: علی ناصری
