جایگاه حضرت زینب (س) در روشنگری و بازنمایی حماسه عاشورا تشریح شد

به گزارش ایلنا به نقل از  روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، نشست «بازنمایی نقش زنان در مصائب محرم» با حضور  لاله افتخاری (دبیرکل اتحادیه جهانی زنان مسلمان)، سعیده باقری‌فرد (رییس اداره ارتباطات فرهنگی بین‌المللی)، سیمین حاجی‌پور ساروجی (دبیر علمی کمیته مطالعات زنان)، ام‌فروه نقوی از کشور انگلستان (مسئول مؤسسه لبیک یا زهرا سلام الله علیها) و غلام عباس رهبر (عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی) در محل اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران برگزار شد. مرضیه حاجی‌پور ساروجی دبیر اجرایی کمیته مطالعات زنان، مدیریت این نشست را به عهده داشت.

 زنان در طول تاریخ با الگو گرفتن از حضرت زینب (س) نقش فعال داشته‌اند

 لاله افتخاری دبیرکل اتحادیه جهانی زنان مسلمان و نماینده دوره‌های هفتم و هشتم و نهم مجلس شورای اسلامی بر نقش زنان در انتقال پیام عاشورا تاکید کرد و گفت: در حماسه عاشورا همه در جایگاه خود بودند و نقش زنان و مردان در تزاحم با یکدیگر نبود و این مهم نمونه‌ای است که در حکومت مهدوی پیاده خواهد شد. 

وی با اشاره به نزدیک شدن ایام اربعین حسینی گفت: در ایام اربعین فضای جامعه تغییر می‌کند و جامعه پویاتر می‌شود. زیرا حضرت زینب (س) پس از حماسه عاشورا و تا اربعین امام حسین (ع) و یاران بزرگوارشان، با اسارت ظاهری خویش دشمن را به اسارت گرفتند و با تبیین حماسه عاشورا باعث  شدند تا این حماسه ازطریق نا اهلان روایت نشود. 

نماینده ادوار پیشین مجلس شورای اسلامی ادامه داد: ضروری است بازنمایی جایگاه زن در واقعه کربلا در حال حاضر در دستور کار قرار گیرد. اما باید توجه کنیم که بازنمایی به معنای تفسیر و برداشت از واقعیت، از زوایای خاص است. اکنون رسالت تفسیری ما این است که نقش زنان در حماسه کربلا را به درستی ارائه دهیم. از نگاه عقل حسابگر جمله «ما رایتُ الّا جمیلاً» با وقایعی که اتفاق افتاد، جور در نمی‌آید، اما وقتی عشق با این وقایع درآمیزد، اتفاقاتی می‌افتد که سبب بیداری جامعه می‌شود. 

لاله افتخاری اظهار کرد: در نهضت جهاد تبیین حضرت زینب (س) قرار بود ماجرا به گونه‌ای اطلاع‌رسانی شود که جلوه‌گر پیروزی لشکر یزیدیان باشد. اما خوشبختانه با روشنگری حضرت، این جلوه‌گری به صحنه‌ای تبدیل شد که همسر یزید اولین فردی بود که مجلس عزا برپا کرد. 

وی با بیان این مطلب که جهاد تبیین حضرت زینب (س) از همان صحنه عاشورا و قتلگاه شروع شد، افزود: ایشان از قتلگاه شروع به افشاگری کرد و ندای عزاداری حضرت موجب بیداری افراد مختلف شد. حتی در مجلس یزید چنان با وقار و با صلابت صحبت کرد که تمام حربه‌های دشمن افشا شد. همچنین در تکمیل نهضت، تبیین دختران و سایر بانوان اهل بیت با رفتار خود سبب آگاهی اقشار مختلف شدند. 

دبیرکل اتحادیه جهانی زنان مسلمان تاکید کرد: در حماسه عاشورا همه در جایگاه خود بودند و نقش زنان و مردان در تزاحم با یکدیگر نبود و این مهم نمونه‌ای است که در حکومت مهدوی پیاده خواهد شد. برخلاف نگاه‌های فمینیستی یا جنسیت زده که نقش‌های زنان و مردان را در تزاحم با یکدیگر می‌دانند. در نگاه اسلامی هر دو جنس همسفر یکدیگر برای طی مسیر از خاک تا افلاک هستند. بنابراین در حماسه عاشورا تفکیک وظایف کاملاً مشخص بود تا هریک از افراد حاضر در این نهضت بتوانند با جهادِ تبیین تکمیل کننده فلسفه نهضت عاشورا باشند. 

وی یادآور شد: زنان در طول تاریخ با الگو گرفتن از حضرت زینب (س) و حضرت زهرا (س) می‌توانند در بزنگاه‌های زمان و در قالب‌های مختلف به ایفای نقش فعالانه بپردازند، به عنوان مثال در جریان نهضت انقلاب اسلامی بانوان نیز به سهم خود در توسعه و ترویج تفکر انقلابی پای کار بودند، در ادامه مادران و همسران شهدا با الگوگیری از حضرت زینب (س) توانستند در شکل‌گیری و قوام نهضت اسلامی ایفای نقش کنند. باید توجه کرد که گاهی این نقش به صورت فعالیت تبلیغی گاهی در قالب فعالیت ادبی و گاهی نیز در قالب فعالیت‌های علمی و پژوهشی ایفا می‌شود. 

حیات نهضت حسینی وامدار شجاعت زینبی است

غلام‌عباس رهبر عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در نشست «بازنمایی نقش زنان در مصائب محرم» با اشاره به این مطلب که ماهیت نهضت امام حسین (ع) تنها به حماسه عاشورا محدود نمی‌شود، گفت: نهضت عاشورا ازجمله  مسائلی است که همواره مورد توجه بوده و این اهمیت تنها به واقعه کربلا و روز عاشورا محدود نمی‌شود، بلکه بخش مهمی که تکمیل کننده این واقعه است، اتفاقات پس از عاشورا است که حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) در آن نقش بسزایی داشتند. 

وی اضافه کرد: اصل عاشورا را ما پیش از عصر نبوی نیز همواره شاهد بودیم. تقابل دو جریان حق و باطل از ابتدای زندگی بشریت وجود داشته تا امروز. 

این عضو هیئت علمی خاطرنشان کرد: تا پیش از عصر نبوی شکل مبارزات به گونه‌ای بود که بیشتر جنسیت غالب بود و جنس مبارزات بیشتر مردانه بود. اما تغییری که در عصر نبوی انجام شد، تغییر نوع نگاه به جنسیت بود و بیشتر حیات طیبه‌ای مورد نظر بود که بحث زن و مرد و تفکیک جنسیتی در آن مطرح نبود. حیات نهضت حسینی وامدار شجاعت زینبی است. 

غلام عباس رهبر درباره مهمترین شاخصه‌های وجود حضرت زینب (س) گفت: نقش کلیدی حضرت زینب (س) در انتقال آموزه‌های کربلا به آیندگان و حفظ و صیانت از این نهضت از مهمترین شاخصه‌های وجودی ایشان است. زنانی که همراه با زینب کبری و زنان اهل بیت در کاروان امام بودند، دارای ویژگی‌های برجسته متعددی بودند. ازجمله اینکه مکتب‌شناس و معرفت‌شناس بودند و نسبت به مبانی مکتب خود آگاهی کامل داشتند. 

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه سخنان خود اظهار کرد: زنان عاشورایی علاوه بر فعالیت اجتماعی و مشارکت در یک حرکت تاریخی چون هجرت از مدینه، مادرانی موفق بودند که زینب کبری با تربیت فرزندانی شجاع و دلاور نمونه بارز این مادران موفق است.   

وی تصریح کرد: بعد از واقعه جان‌سوز عاشورا این زنان بودند که اولین مرثیه سرایی را در وصف این مصیبت انجام دادند و نخستین شعر و مرثیه‌های پیرامون واقعه عاشورا را سرودند که این اشعار تا امروز نیز ادامه دارد. 

نقش حضرت زینب (س) در کربلا زمینه‌ساز حضور سیاسی اجتماعی زنان بود

در ادامه این نشست سیمین حاجی‌پور دبیر علمی کمیته مطالعات زنان انجمن علوم سیاسی ایران نقش آفرینی حضرت زینب (س) در واقعه کربلا را زمینه‌ساز حضور سیاسی اجتماعی زنان عنوان کرد و گفت: حضور ایشان در حماسه عاشورا موجب شد زن به جنبه‌های اجتماعی وارد شود. این در حالی است که پیش از حضور حضرت زینب (س) در واقعه کربلا روایتی که از زنان در وقایع مهم و جنگ‌ها ارائه می‌شد، روایت ضجه و گریه و عزاداری بود. 

وی افزود: حضور شجاعانه حضرت زینب (س) در عاشورا بسترساز جریانی شد که زنان بتوانند در عرصه‌های مختلف در ادوار متفاوت با بهره‌گیری از الگوی رفتاری ایشان به ایفای نقش بپردازند. خاستگاه تربیتی حضرت زینب (س) و سیستم آموزشی حضرت فاطمه (س) به گونه‌ای بوده که توانست پایه‌های حکومتی یزید را به لرزه درآورد و مقدمات افول آن حکومت را فراهم کند. 

حضرت زینب (س) قهرمان عرصه جهاد تبیین 

سعیده باقری فرد رئیس اداره زنان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی گفت: حضرت زینب (س) قهرمان عرصه جهاد تبیین هستند، ایشان با صبر و بردباری توانستند در صحنه کربلا و بعد از واقعه عاشورا با برخورد خود تمام دسیسه‌های دشمنان را خنثی کنند. 

وی ادامه داد: حضرت زینب (س) شخصیتی ذو ابعاد داشتند و در تمام جایگاه‌ها و نقش‌ها توانستند کنش‌گری اجتماعی اصیلی داشته باشند، هم در نقش دختری که راوی خطبه فدکیه و راوی حدیث بودند و هم ایفاگر نقش مفسری قرآن کریم و راوی جریان کربلا که همه این ویژگی‌ها نشان دهنده نقش والای ایشان است. 

رئیس اداره زنان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با اشاره به این مطلب که حضرت زینب (س) قهرمان عرصه جهاد تبیین هستند؛ گفت: ایشان می‌توانستند با بلایایی که در صحنه کربلا دیدند درهم شکسته شوند و منفعلانه رفتار کنند، اما با صبر و بردباری توانستند نهضت عاشورا را تبیین کنند. خطبه حضرت زینب (س) در مجلس یزید سبب شد تا یزید از موضع پیروز پندارانه خود پایین کشیده شود و ضمن افشاگری جنایات حکومت ظلم به تبیین حقایق و وقایع جامعه بپردازند. 

باقری‌فرد خاطرنشان کرد: در شرایطی که گروه‌های مختلف جنسیت زده، تنها راه مشارکت زنان را دین‌زدایی و معرفت‌زدایی می‌دانند، کنش‌گری حضرت زینب (س) در عالی‌ترین سطح برای همه زنان آزاده عالم الگو بوده و قابل پیاده‌سازی است. اگر کنش‌گری حضرت زینب (س) به صورت داستانی روایت شود همه وجدان‌های بیدار قطعا سر تعظیم به این عظمت فرود خواهند آورد. با نگاه بهتر به واقعه کربلا و الگوهای رفتاری نظیر حضرت زینب (س) قدر داشته‌های خود را بیشتر می‌دانیم و می‌توانیم از این ظرفیت و فضا برای ارائه الگوی جامع و مناسب برای زنان بهره ببریم. 

خطبه‌های حضرت زینب (س) عاشورا را ماندگار کرد

ام‌فروه نقوی، مسئول مؤسسه لبیک یا زهرا (سلام الله علیها) انگلستان در نشست «بازنمایی نقش زنان در مصائب محرم» پرداخت به نقش حضرت زینب (س) در واقعه کربلا را یک ضرورت دانست و گفت: برای دریافت نقش یک زن مسلمان در اجتماع و در مسیر زندگی می‌توان به نقش حضرت زینب (س) توجه کرد که امروزه همه به اهمیت نقش ایشان در ماندگاری واقعه کربلا اذعان کرده اند. 

مسئول مؤسسه لبیک یا زهرا (سلام الله علیها) در ادامه تصریح کرد: بی‌شک ولایت و امام‌شناسی حضرت زینب (س) از ویژگی‌های بارز ایشان بود که این روحیه امام‌شناسی را از مادر خود به ارث برده اند. حقیقت کربلا را وجود حضرت زینب (س) ماندگار کرد و انتقال بی‌کم و کاست و خطبه‌های تاریخی حضرت زینب بود که حقیقت کربلا را علیرغم توطئه‌ها و دروغ‌های دشمنان در دل‌ها ماندگار کرد. 

ام‌فروه نقوی اظهار کرد: آنچه که حادثه عاشورا را ماندگار کرد، وجود حضرت زینب (س) بود؛ ایشان توانستند در شرایطی که هیچ رسانه‌ای وجود نداشت، واقعه کربلا را طوری ماندگار کنند که پس از گذشت هزاران سال این واقعه همچنان روایت می‌شود. حضرت زینب (س) بودند که با نقش رسانه‌ای و روایتگری پس از واقعه عاشورا ضمن زنده نگهداشتن پیام عاشورا این پیام را به گوش جهانیان رساندند. 

لازم به توضیح است نشست «بازنمایی نقش زنان در مصائب محرم» به همت کمیته مطالعات زنان انجمن علوم سیاسی ایران، اداره کل همکاری‌های فرهنگی و امور ایرانیان خارج از کشور و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد.