معاون بهره‌برداری کشاورزی شرکت "توسعه نیشکر و صنایع جانبی استان خوزستان :
زه آب‌ها در مزارع نیشکر خوزستان مدیریت می‌شوند
شرکت توسعه نیشکر از ابتدای فعالیت خود، طرح‌های تحقیقاتی بسیار زیادی انجام داده است و طی این تحقیقات سیستم کشت را از داخل جوی به روی پشته منتقل کرده است که این خود استارت اولیه برای برداشت "سبز" بود.
به گزارش خبرنگار ایلنا؛ شرکت "توسعه نیشکر و صنایع جانبی استان خوزستان" از ابتدای فعالیت خود، با به‌کارگیری نیروهای متخصص در زمینه‌های مختلف از جمله کشاورزی، صنعتی، مدیریتی و زیست محیطی، همواره مسائل زیست محیطی را مد نظر قرار داده است. یکی از مسائل مهم زیست محیطی در فعالیت‌های شرکت، مدیریت زه آب‌هاست که از همان ابتدا از ریختن هرگونه زه‌آب به داخل رودخانه‌ها خودداری کرده است و با صرف هزینه‌های زیاد، زه‌آب‌ها را به تالاب‌ها منتقل کرد. در این زمینه قاسم آل‌کثیر، معاون بهره‌برداری کشاورزی شرکت "توسعه نیشکر و صنایع جانبی استان خوزستان" ضمن گفت‌وگو با "خبرنگار بازرگانی ایلنا" به تکذیب شایعات در خصوص زه‌آب شرکت نیشکر پاسخ داده و به خدمات چند سال اخیر این شرکت به استان خوزستان پرداخته است. متن این گفت‌وگو را در زیر بخوانید.
لطفا بفرمائید عملکرد شرکت"توسعه نیشکر و صنایع جانبی استان خوزستان" چگونه بود؟
این شرکت از ابتدای فعالیت خود، با استخدام نیروهای متخصص در زمینه‌های مختلف از جمله کشاورزی، صنعتی، مدیریتی و همچنین زیست محیطی شروع به فعالیت کرد، همواره مسائل زیست محیطی را مد نظر قرار داده است. یکی از مسائل مهم زیست محیطی که در قالب فعالیت ما قرار گرفته است، بحث زه آب‌هاست که شرکت توسعه نیشکر از همان ابتدا از ریختن هرگونه زه‌آب به داخل رودخانه‌ها خودداری کرد.
زه آب کشاورزی در واقع آبی است که بعد از آبیاری مزارع وارد زمین می‌شود و پس از نفوذ، توسط سیستم زهکشی که لوله‌های زیرزمینی دارد، وارد کانال‌های خاکی تحت عنوان زهکش می‌شود. معمولاً در تمامی بخش های کشاورزی کشور، از جمله خوزستان، زه آب‌ها وارد رودخانه‌ها می‌شوند. اما شرکت توسعه نیشکر در این زمینه اقدام بسیار مهمی برای حفاظت از کیفیت رودخانه‌ها انجام داده است.
این شرکت با صرف هزینه‌های زیاد، ایستگاه‌های پمپاژی در انتهای خطوط زهکشی طراحی کرده است و این زه آب‌ها را به تالاب‌ها منتقل کرده‌ایم. به عنوان مثال، تالاب شادگان در زمانی که بیشتر از یک متر مکعب در ثانیه، آب از رودخانه جراحی دریافت نمی‌کرد؛ با این اقدام شرکت توسعه نیشکر، تالاب نجات یافت. در غیر این صورت، ۴۰۰ هزار هکتار از زمین‌های تالاب از بین می‌رفت.
مابقی زه آب‌ها را نیز به همین شکل به تالاب‌ها و مناطق دیگر منتقل کرده‌ایم. این اقدام نشان‌دهنده تعهد شرکت به حفاظت از محیط زیست است. در هیچ فعالیت کشاورزی معمولاً چنین اقداماتی انجام نمی‌شود؛ زیرا هزینه‌بر است. اما ما با اطمینان از اهمیت این موضوع، این کار را انجام داده‌ایم.
فراموش نکنیم تمام طرح توسعه نیشکر به تنهایی یک پروژه زیست محیطی محسوب می‌شود. تصور کنید که صد هزار هکتار از این زمین‌ها قبلاً شوره‌زار بودند و به عنوان منبع ریزگرد، شهرها را تهدید می‌کردند. وقتی این زمین‌ها را تبدیل به فضای سبز می‌کنید، خود این اقدام به‌عنوان یک فعالیت زیست محیطی مهم شناخته می‌شود.
با این وصف به نظر می‌رسد که سوزاندن نی‌ها به میزان ۶۰ درصدی همچنان ادامه دارد. در حال حاضر، صحبت‌هایی می‌شود که این فرآیند باعث آزار مردم شده است و ادعا می‌شود که زمین‌های زراعی و رودخانه‌ها نیز شور شده‌اند. روستاهای پایین دست از این مسئله شکایت دارند. در صورتی که شما بیان می‌کنید که هیچ آلایندگی وجود ندارد.
این تنها یک شایعه است، در ارتباط با برداشت سبز و عدم آتش زدن مزارع، در ابتدا باید ببینیم از کجا به کجا رسیده‌ایم و چه تغییری ایجاد شده است. برای شروع کار که در اواخر دهه ۳۰ کشت نیشکر در استان خوزستان طراحی شد و عمدتاً آمریکایی‌ها به عنوان "مشاور، پیمانکار و حتی بهره‌بردار" در صنعت هفت تپه حضور داشتند، سیستم کشت نیشکر به صورتی طراحی شده بود که نیشکر در جوی‌های عمیق به عمق حدود ۴۵ سانتی‌متر کشت می‌شدند. استدلال آن‌ها این بود که زمین خوزستان شور است پس برای فرار از این شوری نیشکر باید داخل جوی کشت شود، به دلیل آنکه نمک به بالا می‌آید و روی پشته قرار می‌گیرد. معمولاً تبخیر هم صورت می‌گیرد پس نمک در آنجا باقی می‌ماند و ایجاد مشکل می‌کند. لذا در آن زمان کارشناسان اعلام کردند که نمی‌شود نیشکر را روی پشته کشت کرد و باید داخل جوی کشت شود.
وقتی نیشکر داخل جوی کشت شود، دستگاه برداشت نیشکر نمی‌تواند به‌درستی عمل کند. در این شرایط ۴۵ سانتی‌متر از نیشکر که بهترین کیفیت را هم دارد، باید روی زمین بماند و باید دستی برداشت شود. وقتی به صورت دستی برداشت می‌شود، امکان برداشت سبز نیست و ۱۰۰% سوخته است.
شرکت توسعه نیشکر از ابتدای فعالیت خود، طرح‌های تحقیقاتی بسیار زیادی انجام داد و طی این تحقیقات سیستم کشت را از داخل جوی به روی پشته منتقل کرد که این خود استارت اولیه برای برداشت سبز بود. ما در این مدت توانستیم این کار اصلی و مهم را انجام دهیم. به همین جهت حدود ۴۵ درصد برداشت ما به صورت سبز صورت می‌گیرد. همچنین طرح‌هایی داریم که ان‌شاءالله به سمت برداشت سبز صد در صدی پیش برویم. این روند کار بسیار مهم است. ما توانستیم وضعیت را تغییر دهیم و بهبود ببخشیم.
پس شما انتقاد بومیانی که می‌گویند قبل از برداشت، این نی‌ها را می‌سوزانند و با ایجاد دود غلیظ پرکلاغی باعث سرطان ریه و ناراحتی‌های ریوی محلی‌ها می‌شوند را تکذیب می‌کنید؟
خیر، البته وقتی ما آتش می‌زنیم، CO2 تولید می‌شود. CO2 جزء عناصر سمی و آلوده‌کننده نیست. وقتی می‌گویند که شهرها آلوده هستند، CO2 جزء آن‌ها نیست. CO2 فقط از منظر گرمایش جهانی مهم است؛ چون به لایه‌ای در جو می‌رود. غلظت CO2 قبلاً حول و حوش ۳۰۰ ppm بود و الان در کل جهان به حدود ۴۲۰ ppm رسیده است. این لایه، اثرات گلخانه‌ای ایجاد می‌کند؛ یعنی نور آفتاب وارد می‌شود اما گرما نمی‌تواند از آن خارج شود و این در قالب گرمایش جهانی مهم است.
هر کشوری که دودی ایجاد می‌کند به اندازه‌ی درصد مساحتش از کل جهان تحت تأثیر قرار می‌گیرد و بقیه جهان نیز همین‌طور؛ به عبارتی ایران که حدود یک درصد مساحت جهان و تقریباً یک درصد جمعیت جهان را دارد، در این شرایط هر دود و CO2 که تولید می‌کند، یک درصد سهم ما می‌شود و ۹۹ درصد در کل جهان پخش می‌شود. به همین دلیل کشورهای بزرگی مثل آمریکا و به ویژه چین، که اخیراً وارد این حوزه شده‌اند و پیشرفت کرده‌اند، هیچ وقت زیر این بار نمی‌روند.
تولید سرانه CO2 برای ما، شاید یک چهارم آمریکا و بیش از یک ششم یا یک هفتم میزان CO2 که چین تولید می‌کند باشد. لذا اگر CO2 تولید می‌شود، از منظر منطقه‌ای آن‌قدر مشکلی ایجاد نمی‌کند. ما خودمان در هفت تپه زندگی می‌کردیم و فاصله‌مان با مزارع ۱۰۰ متر بود. من ۶۰ سال سن دارم و هیچ بیماری و یا مشکلی برایم پیش نیامده است.
چه برنامه‌‌هایی در این خصوص دارید؟
متاسفانه ما صاحب تکنولوژی نیستیم و از صفر شروع کرده‌ایم چون در بحث نیشکر فقط بحث برداشت نیست که عنوان می‌شود بلکه بحث سبز پس از برداشت خود بسیار مشکل است که چطور این همه توده عظیم را جمع کنیم و چه کار بکنیم، این‌ها همه مسئله هستند.
پس با این وصف امکان شور شدن زمین را هم رد می‌کنید؟
بله، ما وارد زمین‌هایی شده‌ایم که به جهت شوری هیچ محصولی در آن سبز نمی‌شد. شرکت ما این زمین را شیرین کرد و ما این ادعا را رد می‌کنیم. اگر این زمین شور است چگونه می‌توانیم ۱۰۰ تن نیشکر از آن برداشت کنیم؟
این مطالب را از مراجع ذی‌صلاح مثل سازمان تحقیقات کشاورزی باید پیگیری کرد. دیتاها کاملا گواه ماجرا است. به عنوان مثال، EC برابر با ۷۰ تا ۸۰ داشته‌ایم و این میزان را به ۱ و ۲ کاهش دادیم! ما نمی‌توانیم آن را شور کنیم. باید پرسید که قبلاً چرا این زمین شور شده بود؟ چون سیستم زهکشی وجود نداشت و وقتی به زمین آب می‌دادیم، این آب به سطح آب زیرزمینی می‌رفت و شوره را به بالا می‌آورد و بعد وقتی تبخیر می‌شد، به زمین منتقل می‌شد. ما الان سیستمی برقرار کرده‌ایم که اصلاً زمین‌ها شور نمی‌شود؛ بلکه شسته می‌شود و سال به سال بهتر هم می‌شود. این‌ها مسائلی هستند که باید به آن پرداخت.
ولی روستاهای اطراف می‌گویند که آب رودخانه‌شان شور شده است آیا این موضوع را تایید می‌کنید؟
شک نکنید اگر این صد هزار هکتار زمین، غیر از کشت نیشکر بود، مطمئن باشید تمام زه آب آن وارد رودخانه می‌شد. شوری رودخانه بستگی به دبی آن دارد. به عبارتی، زمانی که دبی بالاست و زمانی که دبی پایین است، نوسان شوری هم داریم و دائمی نیست. به همین دلیل، هیچ زه‌آبی وارد رودخانه نمی‌کنیم. لذا این ادعا که ما رودخانه را شور کرده‌ایم درست نیست. اگر کسی بخواهد بشنود، با حداقل تفکر و بررسی متوجه می‌شود که این نکته، موضوع درستی نیست.
وضعیت پساب‌های شرکت چطور است؟
ما به تازگی پساب‌ها را شیرین کرده‌ایم و آن‌ها را با EC 5 متر به تالاب‌ها منتقل می‌کنیم که این خود باعث نجات تالاب‌ها شده است.
انتقال آب به تالاب‌ها چه تاثیری داشته است؟
شما گاهی اوقات آب شیرین در اختیار دارید که می‌توانید به تالاب منتقل کنید که بسیار خوب است. اما زمانی که آب در اختیار ندارید و تالاب از بین می‌رود، آیا بهتر نیست که از EC 5 بهره برد از خشکی تالاب جلوگیری کرد؟ الان تالاب شادگان سرسبز است و شما می‌توانید در آنجا گردش کنید و سبزی گیاهان را ببینید.
ما حتی زه‌آب خود را به خلیج فارس منتقل کرده‌ایم و این کار را طراحی کرده‌ایم که به خلیج فارس بریزد. هم خود محیط زیست و هم مردم تقاضای این کار را داشتند تا این تالاب‌ها از بین نروند. این اقدامات به نوعی باعث نجات تالاب‌ها شده‌اند.
آیا همچنان مازوت‌سوزی دارید یا استفاده از مازوت به طور کامل متوقف شده است؟
بله، بیش از ۱۰ سال است که این کار را قطع کرده‌ایم. ما زمانی که گاز در اختیار داریم، دیگر به ما سهمیه مازوت نمی‌دهند، اصلا نیازی به مازوت نداریم.
در مورد فضاسازی محیط زیست، آیا توانسته‌اید در حوزه‌های خود توسعه‌ای انجام دهید؟
بله، ما در این زمینه کارهای زیادی انجام داده‌ایم. به عنوان نمونه در بحث فضای سبز توسعه اکالیپتوس نقش بزرگی داشته‌ایم. در حال حاضر به‌طور کلی ما در بحث فضای سبز حدود ۱۰۰ هزار هکتار فضای سبز ایجاد کرده‌ایم.
گاهی اوقات یک منبع آلوده کننده صنعتی وجود دارد که به مدت ۱۲ ماه و ۲۴ ساعته مواد مضر تولید می‌کند. این یک بحث مهم است. اما در مقابل، شما مزرعه‌ای در اختیار دارید که در تمام طول سال ۲۴ ساعته سبز است و گاز کربنیک جذب می‌کند و اکسیژن رها می‌سازد. حالا این مزارع گاهی اوقات یک ربع تا نیم ساعت هم آتش به خود می‌بینند! بقیه روزها، جز منفعت، هیچ موضوع دیگری را سراغ نداریم.
شرکت توسعه نیشکر در جذب دودی که سایر صنایع ایجاد می‌کنند بسیار موثر است. در سال حدود ۶ میلیون تن CO2 جذب می‌کنیم؛ درست از همان صنایعی آلودگی تولید می‌کنند.
پس شما مدعی هستید که برداشت شما یک برداشت "سبز" است؟
دقیقا همین‌طور است.
در حال‌حاضر، ۴۵ درصد برداشت ما "سبز" است و با برنامه‌ها و تحقیقاتی که انجام می‌دهیم، می‌توانیم سالی حدود ۱۰ درصد به آن اضافه کنیم. امیدواریم به جایی برسیم که تمام برداشت‌ها "سبز" باشد. از نظر مسائل زیست محیطی و از جمله جذب CO2 و آزادسازی اکسیژن، ما خاک بیمار و شور را تبدیل به خاک درجه یک کرده‌ایم. معیشت مردم نیز به واسطه فعالیت این شرکت بهبود یافته است. شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی آن از بهترین طرح‌ها و خدمات نظام جمهوری اسلامی برای منطقه بوده و تاثیرات مثبت زیادی روی زندگی مردم بخصوص مردم شریف استان گذاشته است و به اعتقاد بنده اشتغال و خدماتی که شرکت توسعه نیشکر ارائه می‌دهد، قابل بررسی و تحسین است.
