جهان در سال ۱۴۰۳/ پرونده دهم: شبه‌قاره
رمضانی بونش: عدم موفقیت طالبان در به رسمیت شناخته شدن توسط جامعه بین‌الملل/ حاشیه‌نشینی عمران خان و تقابل کابل - اسلام‌آباد/رشد قدرت سیاسی و اقتصادی هند
پژوهشگر ارشد مسائل منطقه گفت: مهمترین تهدیدی که در شبه قاره وجود دارد، تنش‌های ناشی از تحرک گروه‌های تروریستی و جدایی‌طلب است که به شکل اختلافات بین بازیگران و کشورها در یک سال گذشته شاهد آن بوده‌ایم.
فرزاد رمضانی بونش، پژوهشگر ارشد مسائل منطقه در تشریح مهمترین تحولات شبه قاره در سال ۱۴۰۳ در گفت‌وگو با ایلنا اظهار کرد: در مورد افغانستان باید در نظر داشته باشیم که در حوزه‌های امنیتی، سیاسی، اقتصادی، دیپلماتیک و سایر حوزه‌ها، تحول عمده و نقطه عطفی در این کشور اتفاق نیفتاد. در واقع، در روابط با افغانستان، بیشتر شاهد تداوم روند سال‌های گذشته هستیم. پس از حضور طالبان در قدرت، آن‌ها تلاش کردند با رویکردهای گوناگون سیاسی، اقتصادی و امنیتی، شناسایی بین‌المللی خود را در سطح منطقه و نظام بین‌الملل ارتقا دهند، اما همچنان با چالش‌های گسترده‌ای روبه‌رو هستند. با وجود پیشرفت‌هایی در گشایش و فرستادن برخی نمایندگان سیاسی به کشورهای مختلف مانند هند، ایران و همسایگان، و همچنین تداوم مذاکرات با آمریکا و تحولات اخیر در روابط آمریکا با طالبان که به نوعی یک نقطه عطف مهم محسوب می‌شود، عملاً هنوز شاهد شناسایی سیاسی بین‌المللی طالبان به عنوان یک قدرت مشهود در افغانستان نیستیم. در بعد دیگر، تداوم وضعیت امنیتی و حضور جبهه‌هایی مانند جبهه مقاومت ملی به رهبری احمد مسعود، نشان‌دهنده تداوم مخالفت‌های نظامی و سیاسی در داخل افغانستان، به‌ویژه در مناطق غرب، شمال و شمال شرق است. در کنار این نیز، همچنان شاهد بحران‌های انسانی، سوءتغذیه، مشکلات مالی و فرهنگی و تداوم بحران مهاجرت و فرار مردم چه در داخل افغانستان و چه به کشورهای همسایه هستیم.
وی ادامه داد: در بعد کلان‌تر، یکی از مسائل مهمی که در افغانستان در سال گذشته تداوم داشته، درگیری‌های مرزی و اختلافات بین طالبان و دولت پاکستان است. نقش حضور تحریک طالبان پاکستان (TTP) در روابط این کشور، اختلافات گسترده و رو به رشد طالبان و دولت پاکستان را نشان می‌دهد. علاوه بر این، در حوزه اقتصادی، افغانستان همچنان به کمک‌های بین‌المللی و ارسال کمک‌ها توسط بازیگرانی مانند ایالات متحده آمریکا وابسته است. همین امر سبب شده که آمریکا ابزارهایی را برای اعمال فشار بیشتر و منعطف کردن طالبان در جهت دادن امتیازات در حوزه‌های مختلف داشته باشد. همچنین یکی از بحث‌هایی که در سال گذشته در حوزه داخلی افغانستان مطرح بوده، اختلاف دو جناح اصلی تندرو در داخل طالبان بوده است. همچنان بر سر مباحث اصلی مانند روابط بین‌الملل، به‌ویژه حقوق زنان و گشایش مدارس دخترانه، اختلافات مختلفی وجود دارد و ما شاهد تداوم این اختلافات در این کشور هستیم.
رمضانی بونش گفت: اگر بخواهیم تحولات یک سال گذشته پاکستان را ارزیابی کنیم، باید نقطه عطف این مسئله را حضور دولت شهباز شریف پس از انتخابات فوری در پاکستان بدانیم. در واقع، در مارس ۲۰۲۴، شاهد حضور شهباز شریف به عنوان بیست و چهارمین نخست وزیر پاکستان بودیم. با وجود اختلافات و تداوم برخی اعتراض‌ها در شهرهای مختلف پاکستان، حزب عمران خان نتوانسته تاکنون مطالبات خود را در صحنه سیاسی پاکستان به دست بیاورد. در این بین، به نظر می‌رسد که با وجود وضعیت موجود در پاکستان، همچنان چالش‌های اقتصادی این کشور را شاهد هستیم و با وجود برخی چشم‌اندازهای مثبت، چالش‌های اصلی در حوزه‌های اقتصادی این کشور وجود دارد. یکی از موارد اصلی دیگری که پاکستان در یک سال گذشته با آن درگیر بوده، تداوم اختلافات با هند است. با وجود برخی چشم‌اندازهای اعلام شده یا گمانه‌زنی‌ها برای کاهش تنش بین پاکستان و هند، همچنان شاهد بروز و ظهور برخی درگیری‌ها و اتهامات دوجانبه از سوی مقامات پاکستان و هند بوده‌ایم و عملاً شاهد کاهش تنش‌ها و دسترسی به یک سازوکار نوین در روابط پاکستان و هند نیستیم. این روند در مورد افغانستان نیز صادق بوده و عملاً شاهد تداوم درگیری‌های رو به رشد و مقطعی و نوسان این مسئله در روابط دولت پاکستان با طالبان بوده‌ایم که خطر بروز و ظهور بیشتر گروه‌های تندرو و تروریستی را در مناطق مختلف این کشور افزایش داده است.
وی افزود: یکی از مسائل دیگری که در حوزه پاکستان و برخی مناطق دیگر مطرح بوده، گسترش دامنه درگیری دولت پاکستان و ارتش این کشور با جدایی‌طلبان بوده است که در یک سال گذشته فجایع گسترده‌ای را رقم زده و سبب شده که این مسئله به عنوان یک موضوع مهم در صحنه سیاسی پاکستان بار دیگر مطرح شود. در مورد هند نیز اگر بخواهیم یک نگاه کلی داشته باشیم، انتخابات اخیر در هند یک نقطه عطف در صحنه سیاسی این کشور بود. با اینکه به نظر می‌رسید میزان قدرت حزب حاکم کم شده، عملاً شاهد پیروزی دوباره این حزب در انتخابات بودیم و بار دیگر دولت ملی‌گرای به مرکزیت حزب بهاراتیا جاناتا توانست اکثریت کرسی‌ها را به دست آورده و در انتخابات پیروز شود. در نگاه کلان اقتصادی، سیاسی، امنیتی، ژئوپلیتیک و بین‌الملل، شاهد تداوم روند کلی تجارت خارجی، راهبرد اقتصادی، سیاسی و امنیتی هند در حوزه‌های گوناگون در سال گذشته بوده‌ایم. هند تلاش کرده که در ابعاد مختلف، جایگاه اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیک خود را در جنوب آسیا و به صورت کلی منطقه آسیا افزایش دهد. افزایش روابط با بازیگران عمده منطقه‌ای و نوع بازیگری در بحران‌های جهانی مانند درگیری‌های غزه و اوکراین، سبب شده که همچنان چشم‌انداز گسترش رو به رشد قدرت هند در حوزه ژئوپلیتیک به عنوان یک بحث مهم مطرح باشد.
رمضانی بونش در پایان خاطرنشان کرد: در مورد هند، تحولات متعددی از جمله سفر مودی و انتخابات برگزار شد. بسیاری معتقد بودند که حزب حاکم در این انتخابات نتوانست عرض اندام کند، ولی به هر ترتیب باز هم مودی نخست وزیر شد. در کل باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که با توجه به وضعیت نظام بین‌الملل، در سال گذشته همچنان شاهد صعود قدرت اقتصادی هند و در گام دوم، قدرت ژئوپلیتیک و چندبعدی هند در منطقه و نظام بین‌الملل هستیم. در کنار این نیز، شاهد افزایش نقش هند در بحران‌های منطقه و بین‌المللی و افزایش دامنه تأثیرگذاری‌اش در حوزه‌های مختلف، چه در حوزه‌های دوجانبه و چه چندجانبه مانند بریکس و ائتلاف‌های چندجانبه‌تر در حوزه آسیا هستیم. در مورد شبه‌قاره در ۱۴۰۴، مهمترین تهدیدی که در این حوزه وجود دارد، تنش‌های ناشی از گروه‌های تروریستی و جدایی‌طلب است که به شکل اختلافات بین بازیگران و کشورها در یک سال گذشته شاهد آن بوده‌ایم. درگیری‌ها، به‌ویژه بین طالبان و دولت پاکستان، همچنان به عنوان یک تهدید عمده وجود دارد و ممکن است رو به افزایش باشد. در حوزه استراتژیک، همچنان شاهد روند رو به رشد و افزایش قدرت هند در حوزه منطقه و بین‌الملل هستیم. در حوزه اقتصادی، با وجود چالش‌های انسانی و توسعه، همچنان شاهد بحران‌های عمده انسانی، بشری و مهاجرتی از سوی افغانستان به سمت سایر کشورهای منطقه خواهیم بود.
