صفر تا صد چاپ کتاب و مجوزهای آن با "سلطان چاپ"

منظور از فیپا و شابک برای چاپ کتاب چیست؟

هنگامی که شما قصد داشته باشید به چاپ کتاب بپردازید باید در وهله اول یک سری مراحل قانونی مختلف را جهت کسب مجوز ارشاد طی نمایید دو مرحله اساسی و مهم برای چاپ کتاب دریافت فیپا و شابک می باشد ما در این مقاله قصد داریم به طور کامل مفهوم شابک و فیپا را برای شما توضیح دهیم.

به طور معمول تمامی کسانی که به خواندن کتاب می پردازند و یا این که در زمینه نشر و چاپ کتاب فعالیت می کنند، به گونه ای با شابک و فیپا ارتباط دارند. اما سوال این جاست که فیپا و شابک با یک دیگر چه تفاوتی دارند؟ هر یک از آن ها برای چاپ کتاب چه اهمیتی دارند؟ چرا برای چاپ کتاب به شابک و فیپا نیاز است؟  جهت پاسخ به این سوالات در ادامه مقاله همراه ما باشید.

شابک و فیپا چیست؟

در واقع هر کتابی که در کشور ایران منتشر شود، باید حتما دارای مجوز باشد. چاپ کتاب جهت کسب مجوز و انتشار به دریافت فیپا و شابک اختصاصی احتیاج دارد. از اطلاعات فیپا و شابک جهت شناسایی کتاف در سراسر دنیا و همچنین دسته بندی آن در کتاب خانه ها استفاده می گردد. با وجود این که شابک و فیپا دارای دو مفهوم و تعریف متفاوت هستند، اما به دلیل این که برای چاپ کتاب باید این دو مرحله را با فاصله مدت زمان کمی طی کرد، بیشتر افراد به خوبی با کاربرد این دو و تفاوت هایی که میان آن ها وجود دارد، آشنایی زیادی ندارند. در ادامه متن به بررسی هر یک از این دو مورد خواهیم پرداخت.

شابک چیست؟

همانطور که گفته شد، شابک یکی از مراحل فرآیند چاپ کتاب است. کلمه شابک یا ISBN  مخفف عبارت شماره استاندارد بین المللی کتاب به حساب می آید. این شماره برای هر کتابی متفاوت می باشد. شابک در سال ۱۹۶۶ در کشور انگلیس به وسیله صنف کتابداران تاسیس شد. تا چندین سال پیش این شماره کدی ۱۰ رقمی بود اما امروزه شابک شامل کد ۱۳ رقمی شده است.استفاده از ISBN  و یا همان شابک جهت کنترل انبار و فروش کتاب ها توسط ناشران، کتاب فروشان، کتابخانه ها و دیگر افراد، الزامی است. در واقع وجود این شماره برای کتاب ها به شما کمک خواهد کرد که بتوانید کتابی را از میان چندین کتاب، بدون نیاز به این که به دنبال نویسنده، ناشر، و یا اسم کتاب بگردید، پیدا کنید‌. توسط شماره شابک می توان به راحتی کتابی را جست و جو کرده و بازیابی کرد‌.

هریک از عددهای شابک، مفهوم و موضوع مشخصی را نشان می دهند‌. هر یک از گروه اعداد چهار و یا سه رقمی ناشر، زبان کتاب و موقعیت جغرافیایی می باشند. تعدادی دیگر از اعداد نیز به شکل تصادفی در میان این رقم ها قرار خواهند گرفت تا یک ۱۳ رقمی خاص تشکیل شود. هر کتاب در هر جلد و اندازه ای همانند جلد گالینگور و یا شومیز، یک کد شابک مخصوص دارند که در قسمت پشتی آن ها چاپ شده است‌.

کاربرد شابک

همانطور که بیان شد، شابک سیستمی جهت شماره گذاری کتاب است که باید قبل از چاپ کتاب حتما انجام شود. این شماره اختصاصی به شما کمک خواهد کرد که بتوانید در کم ترین زمان ممکن اطلاعات یک کتاب را دریافت کنید‌. علاوه بر این ها می توان با استفاده از این کد ۱۳ رقمی کتابی را در کتابخانه ملی ثبت کرد. از سوی دیگر توسط شابک می توان موجودی انبار کتب را به شکل اتوماتیک کنترل نمود. در آخر می توان گفت این کد اختصاصی که به عنوان شناسه کتاب نیز هست، می تواند نشان دهنده حقوق معنوی و مادی اثر برای ناشر و نویسنده باشد.

فیپا چیست؟

پس از توضیح مفهوم شابک، نوبت به توضیح فیپا می رسد‌.

فیپا نیز جزو مراحل بسیار اساسی فرآیند چاپ کتاب است. این کلمه مخفف عبارت فهرست نویسی پیش از انتشار کتاب است‌. فیپا برای اولین بار به وسیله دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۳ پایه گذاری شده و مورد استفاده قرار گرفت‌. امروزه این فهرست نویسی جزو موارد کاملا الزامی برای چاپ کتاب در کشور ایران به شمار می رود.پس از باز کردن یک کتاب شما فهرستی را که شامل اطلاعاتی همچون تاریخ انتشار کتاب، نوع کتاب، ناشر، نویسنده  تعداد تیراژ و... می شود با یک سری کد هاشی اختصاصی یا همان شابک خواهید دید. که به تمامی این موارد فیپا گفته می شود. به همین خاطر فیپا تحت عنوان شناسنامه یک کتاب محسوب می شود.

برای چاپ کتاب درست مثل شابک فرقی نمی کند که کتابی در چه نوعی و چه سبکی باشد. در واقع بدون اخذ فیپا امکان چاپ هیچ کتابی وجود ندارد. امروزه اطلاعاتی که به فیپا مربوط می شود، فقط به وسیله کتابخانه ملی و سازمان اسناد جمهوری اسلامی ایران در اختیار نویسندگان و انتشارات قرار می گیرد.

نحوه دریافت شابک و فیپا برای چاپ کتاب چگونه است؟

تا این بخش از مقاله با دو مرحله مهم برای چاپ کتاب و تفاوت های میان آن ها به طور کامل آشنا شدید. اما ممکن است این سوال برای شما پیش بی آید که چگونه می توان شابک و فیپا گرفت؟ ما در این مطلب توضیح دادین که شابک و فیپا دو قسمت اصلی برای چاپ یک کتاب هستند. هنگامی که شما قصد چاپ کتابی را دارید، باید پس از گذراندن مراحل پیش از چاپ جهت دریافت ISBN  به خانه کتاب مراجعه نمایید. لازم به ذکر است که ناشرین می توانند این کار را به نمایندگی از نویسندگان انجام بدهند. معمولا ناشرات از قبل چندین شابک را دریافت کرده اند تا روند کار سرعت بیشتری داشته باشد.

پس از دریافت شابک برای یک کتاب، نوبت به اخذ فیپا و ثبت کتاب در کتابخانه ملی و سازمان اسناد می رسد. اصلی ترین مرجع صدور فیپا کتاب، اداره کل پردازش، کتابخانه ملی و سازمان اسناد می باشد. این موسسه آخرین فایل کتاب را به همراه طراحی جلد و صفحه آرایی و دیگر مشخصات مانند سال چاپ، ناشر، نویسنده، تعداد صفحات و..‌ را مورد استفاده قرار داده و شابک را دریافت می کند، سپس فیپا را برای چاپ کتاب تایید خواهد کرد‌.