عضو هیئت مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی:
قیمت‌گذاری کالاها در پلتفرم‌ها بر اساس قیمت واقعی یا قیمت عرف تعیین می‌شود
پلتفرم‌های انتشار آگهی، بدون انتشار قیمت، از جدی‌ترین کارکرد خود دور می‌مانند.
در واقع، پلتفرم‌ها به عنوان بازوان اجرایی و عملیاتی بازار، فرآیند معاملات را تسهیل می‌کنند. مهم‌ترین رکن یک معامله، خرید و فروش کالا یا خدمات است اما در این فرآیند، هم خریدار و هم فروشنده باید بدانند که ارزش موضوع معامله چقدر است و بازار نسبت به قیمت موضوع معامله چه واکنشی نشان می‌دهد؛ گران است؟ نمی‌خرد؛ ارزان است؟ حتما می‌خرد. پلتفرم‌ها مهم‌ترین رکن یک معامله، قیمت موضوع معامله را، بدون دردسر و زحمت به کاربران اعلام می‌کنند.
رضا الفت نسب، عضو هیات مدیره اتحادیه کسب و کارهای مجازی، در گفتگو با تابناک با تاکید بر ضرورت درج قیمت در پلتفرم‌های آنلاین، به این موضوع اشاره می‌کند که پلتفرم‌های آنلاین بر ایجاد تلاطم قیمتی در بازار تاثیری ندارند و ممنوعیت درج قیمت در این پلتفرم‌ها، راهکار کنترل قیمت یا ایجاد آرامش در بازار نیست. او درج قیمت در پلتفرم‌ها را موضوعی اساسی می‌داند و می‌گوید پلتفرم‌ها به شفافیت قیمتی کمک می‌کنند به همین دلیل باید در قوانین مربوط به کسب و کارهای آنلاین بازنگری صورت بگیرد.
سال گذشته درج قیمت مسکن و خودرو در سایت‌های فروش آنلاین از سوی مقامات قضایی ممنوع شد. اما بعد از مدتی قیمت‌گذاری دوباره به این سایت‌ها بازگشت. هدف از منع قیمت‌گذاری چه بود؟ چرا این دستور بعد از چند ماه لغو شد؟
سال گذشته کسب‌وکارهای اینترنتی حوزه آگهی فروش، ۸ ماه از قیمت‌گذاری منع شدند، بعد از آنکه آمارها نشان داد این ممنوعیت تاثیری در کاهش قیمت‌ها نداشته و حتی در آن مدت قیمت افزایشی بود، منع قیمت‌گذاری رفع شد. اما پلتفرم‌های فروش یا آگهی فروش آنلاین همچنان مشکلاتی دارند. این ممنوعیت نشان داد درج قیمت در آگهی فروش تاثیر چندانی بر کنترل بازار ندارد و فقط معاملات از فضای رسمی‌به فضای غیررسمی‌منتقل می‌شود که نظارتی بر آن نیست و شفافیت در آن کم است.
احتمال بازگشت ممنوعیت دوباره قیمت‌گذاری در پلتفرم‌های فروش آنلاین وجود دارد؟
به نظر نمی‌رسد با توجه به نتایجی که از این اقدام حاصل شد، دوباره شاهد منع قیمت‌گذاری باشیم. اما پلتفرم‌ها همیشه با تهدیدهای مختلفی مواجهند. مثلا ممکن است کاربری که آگهی فروش دارد، تخلفاتی داشته باشد و تخلفات او مربوط به آگهی مذکور نباشد. اما متاسفانه مسئولان سایت‌ها در این موارد مجرم تشخیص داده می‌شوند. در حالی‌که پلتفرم‌ها فقط واسطه میان فروشنده و خریدار هستند و مسئولان این سایت‌ها به پشت پرده تخلفات دیگر آگهی‌دهنده‌ها دسترسی ندارند.
این مشکل ناشی از نقص قوانین حمایتی در مورد پلتفرم‌ها است؟
متاسفانه مدیران اجرایی، سیاست‌گذاران یا ضابطین قضایی اطلاعات دقیقی از کسب وکارهای اینترنتی ندارند، هر بخشی تفسیر خودش را از این نوع کسب‌وکار دارد و همین موجب شده بستر فعالیت کسب‌وکار پلتفرم‌ها همواره با تهدید مواجه باشد. در برخی پلتفرم‌ها برای مثال در روز ۶۰۰ هزار آگهی درج می‌شود که معاملات را برای مشتریان تسهیل می‌کند. ممکن است در میان این ۶۰۰ هزار آگهی، یکی از آگهی‌دهنده‌ها تخلفی مرتکب شود، اما باید ببینیم بدون اینکه مدل کسب و کار را به هم بزنیم، چه ابزارهایی داریم تا بتوانیم از مشتریان احراز هویت واقعی انجام دهیم. ضمن اینکه در مواقعی حتی با احراز هویت، برخی افراد تخلف می‌کنند. مثلا در آگهی که منتشر می‌شود هیچ اثری از تخلف، فساد یا موارد مشکوک دیده نمی‌شود، اما قوه قضائیه اعلام می‌کند که آن فرد یا شرکت تخلفاتی دارد. با توجه به تخلف پنهان، مسئولیت آن فرد متخلف با پلتفرم انتشار دهنده آگهی نیست. این به آن معنی نیست که پلتفرم‌ها هیچ مسئولیتی ندارند. آنها بر اساس قانون مسئولیت‌هایی در قبال کسب‌وکار خود دارند اما در برابر تخلفات دیگر مشتریان، مسئولیت تشخیص آن با پلتفرم نیست. ما همیشه این بحث را مطرح کرده‌ایم که ناظران، ضابطین قضایی و مسئولان دیگر باید در مورد کسب‌وکارهای آنلاین و اینترنتی آموزش لازم را ببینند. حتی ما آماده ارائه این آموزش‌ها هستیم. این قدم مهمی‌است. ما می‌خواهیم حمایت‌ها از کسب و کار پلتفرم‌ها از چارچوب کلامی‌خارج شود و قوانین روشن و شفافی وضع شود تا با هر مشکلی پلتفرم را مقصر ندانیم. برای کسب‌وکارهای اینترنتی و پلتفرم‌ها قوانین و دستورالعملهای جدیدی نیاز است.
توصیه ما این است که در دستورالعملهای قضایی در کسب‌وکار آنلاین، تجدیدنظر شود. نگاه به این کسب‌وکارها باید نگاهی جدید باشد و جرم‌انگاری در مورد تخلفات کسب‌وکارهای آنلاین باید با توجه به واقعیات و مسئولیت آنها وضع شود .نمی‌شود جرم‌انگاری فراتر از زمینه مسئولیت و فعالیت پلتفرم‌ها باشد. مثلا به پلتفرم‌ها الزام شده مشتریان را احراز هویت کنند اما ابزار این احراز هویت در اختیار کسب و کارها نیست. سازمانهای مختلف باید مسئولیت خود را در برابر کسب‌وکارهای آنلاین انجام دهند.
یکی از نگرانی‌ها رویکردهای جدید و سیاست‌گذاری‌هایی است که با تغییر دولت‌ها رخ می‌دهند و با تغییر یک مدیر تمام سیاست‌های موجود عوض می‌شود. ما خواهان قانونی محکم هستیم که تغییرات مدیران باعث تغییر آن نباشد.
الزام به احراز هویت کاربران چگونه می‌تواند مشکلات پلتفرم‌ها کاهش دهد؟
برای احراز هویت کاربران سامانه "امتا" (احراز مشتریان تجارت الکترونیکی) معرفی شد. در واقع پلتفرم‌های فعال در حوزه نیازمندی خودرو و مسکن موظف شدند تا کاربران خود را از طریق سامانه امتا احراز هویت کنند. اما سامانه ایرادهای مختلفی دارد و امکان احراز هویت در آن نیست، به همین دلیل بخش خصوصی از آن استقبال نکرد. چند پلتفرمی‌که به احراز هویت کاربران خود در این سامانه اقدام کرده اند از آن حتی رضایت نسبی هم ندارند. شرکت‌های آگهی دهنده می‌گویند این اقدام کسب‌وکار آنها را به خطر می‌اندازد.
راهکار شما برای کاهش تخلف قیمتی در پلتفرم‌ها چیست؟
برای شفافیت در قیمت‌گذاری پلتفرم‌های نیازمندی، اقداماتی را انجام شده و قیمت میانگین و واقعی کف بازار را مثلا برای خودرو، هر روز مشخص می‌کنند، اگر کاربری بخواهد قیمتی بالاتر از آن قیمت مشخص را برای آگهی خود تعیین کند، آگهی آن نمایش داده نمی‌شود. این اقدام بسیار موثری است. اما این روش برای پلتفرم‌ها هزینه زیادی دارد و بهتر بود قیمت روزانه را مثلا اتحادیه صنفی مربوط به آن کالا اعلام می‌کرد. دو نوع قیمت در بازار کالا داریم. یکی قیمت رسمی‌است که اصطلاحا به آن قیمت ۱۲۴ می‌گوییم یعنی قیمت‌هایی که در سامانه ۱۲۴ درج شده است. خوب تکلیف قیمت این کالاها در پلتفرم‌های انتشاردهنده آگهی فروش مشخص است. اما قیمت برخی محصولات بر اساس عرف و بازار تعیین می‌شود. اگر فردی از کسب‌وکاری که قیمت محصول را بالا عرضه می‌کند، شکایت کند اتحادیه شکایت را بررسی می‌کند و اگر حق با خریدار باشد، کسب‌وکار متخلف به تعزیرات معرفی می‌شود. اما در بازار مسکن مشکل قیمت‌گذاری داریم. مشکل ما در بخش مسکن این است که قیمت مسکن در هر منطقه مشخص نیست و نرخ مشخصی در مناطق مختلف نداریم. مشکل بازار مسکن این است و افزایش قیمت مسکن، ربطی به پلتفرم‌ها ندارد. هر مالکی قیمت ملک را به دلخواه تعیین می‌کند و معیاری برای آن وجود ندارد. پلتفرم هم نمایش بخشی از افکار جامعه است. اگر کمینه قیمت ملک در هر منطقه مشخص باشد، پلتفرم نمی‌تواند قیمت بالاتری را ارائه کند.
با توجه به افزایش خریدهای اینترنتی در زمان کرونا، ممنوعیت قیمت‌گذاری یا تهدیدهایی از این دست چه تاثیری بر توسعه کسب‌وکارهای آنلاین دارد؟ برای حمایت از مشتریان چه برنامه‌ای دارید؟
در ایام کرونا، سهم خرده‌فروشی کسب‌وکارهای آنلاین از ۲ درصد به ۳.۲ درصد رسیده است. این نشان می‌دهد افزایش فروش در خرده‌فروشی در این ۲ سال، ۶۰ درصد افزایش داشته است. اقدامات بیشتری هم می‌توانستیم انجام دهیم اما دستگاه اجرایی همکاری نکرد؛ مثلا در موضوع توزیع مرغ، بارها پیگیری کردیم که بخشی از توزیع مرغ را به شرکت‌های آنلاین واگذار کنند اما موافقت نشد. در حالی که توزیع آنلاین بیشترین شفافیت را در میزان توزیع و قیمت آن دارد. فروشگاه‌های آنلاین بر اساس کدپستی و کدملی مرغ را توزیع می‌کنند. ما همین الان هم اعلام آمادگی کرده‌ایم تا ثبت سفارش و توزیع کالاهای اساسی را بر عهده بگیریم که توزیع عادلانه انجام شود مردم اثر این نوع توزیع را ببینند. دولت هم دیگر دغدغه توزیع را نخواهد داشت .توزیع اینترنتی کالاهای اساسی موجب تثبیت قیمت‌ها خواهد شد. با توجه به گسترش خریدهای اینترنتی، نمی‌توانیم محدودیت‌های بیشتری برای این کسب‌وکارهای ایجاد کنیم. کسب‌وکارهای فروش اینترنتی در همه بخش‌ها و در پلتفرم‌های درج قیمت در حال افزایش است. مثلا در حال حاضر شاهد راه‌اندازی پاساژهای اینترنتی هستیم. با توجه به اینکه از زمان کرونا پاساژها محدودیت‌هایی دارند این مارکت‌ها با استقبال روبرو شده است. با توجه به این موضوعات می‌توانیم بگوییم بجای محدودیت باید زمینه را برای توسعه کسب‌وکارهای اینترنتی فراهم کنیم. مثلا وقتی قیمت‌گذاری از فضای رسمی به فضای غیررسمی‌منتقل می‌شود، ابهامات زیادی ایجاد می‌شود اما جلوگیری از درج آگهی قیمت چاره کار نیست. با این اقدام فقط زحمت مردم برای دانستن قیمت‌ها بیشتر می‌شود.
