وعده‌هایی برای تشنه ماندن زاینده‌رود
یک کارشناس حوزه آب گفت: در خوزستان نیز همچون دیگر استان‌های کشور، حقآبه محیط‌زیستی رودخانه‌ها رهاسازی نمی‌شود و طرح‌های آبرسانی به روستاها به سرانجام نمی‌رسد درحالی که میلیاردها مترمکعب آب پشت سدها وجود دارد.
منیره کرباسچی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، با اشاره به اعتراضات کشاورزان اصفهان نسبت به موضوع کم‌آبی اظهار داشت: کشاورزان اصفهان معتقدند آورد طبیعی زاینده‌رود و تونل اول کوهرنگ حقآبه محیط‌زیست و حقآبه‌داران است و قوانین و مصوبات شورای عالی آب نیز این حق را تایید کرده و به رسمیت شناخته است. ولی سال‌ها به دلیل تخصیص‌ها و انتقال‌های بی‌رویه از زاینده‌رود این حقآبه تامین نشده و نه تنها این رود بیشتر اوقات سال خشکانده و تالاب گاوخونی از حقآبه خویش محروم می‌شود، بلکه کشاورزان نیز در سال‌های با بارندگی کمتر از نرمال و حتی نرمال، بخشی از حقآبه خویش را دریافت نمی‌کنند.
تداوم بارگذاری‌های جدید به بهانه کوهرنگ و بهشت‌آباد
وی افزود: دو دهه است که با وعده اجرای کوهرنگ 3 و بهشت‌آباد، بارگذاری‌ها و تخصیص‌های فراوانی از زاینده‌رود به بخش‌های مختلف در سه استان یزد و چهارمحال‌وبختیاری و اصفهان داده شده است، اما نه تنها کوهرنگ 3 و بهشت‌آباد برای جبران تخصیص‌ها از زاینده‌رود اجرایی نشده بلکه هنوز هم طرح‌های بارگذاری و انتقال جدید از زاینده‌رود به خارج از حوضه در دو استان چهارمحال و بختیاری و اصفهان در حال اجرا هستند و در حقیقت همه این بارگذاری‌ها به‌نام کوهرنگ 3 و بهشت‌آباد، ولی از آب‌هایی که حق محیط زیست رودخانه و تالاب گاوخونی و حقآبه کشاورزان سنتی است؛ رخ داده است. این در حالی است که طبق مصوبات شورای عالی آب، از دیماه 92 هرنوع بارگذاری جدید بر زاینده‌رود ممنوع اعلام شده است.
کشاورزان همچنان نگرانند
این فعال محیط زیست در ادامه گفت: با این رویکرد و این شیوه مدیریت، متاسفانه نه تنها شاهد بهبود اوضاع در حوضه زاینده‌رود نخواهیم بود بلکه روز به روز اوضاع بدتر و بحران‌ها شدیدتر خواهد شد. اگرچه به خاطر بارش‌های مناسب در دوسال اخیر، کشاورزان حقآبه خویش را دریافت کردند؛ ولی نسبت به آینده نگران هستند.
تحمیل خشکی به بهانه توسعه
وی تصریح کرد: وضعیت کنونی آب اصفهان معلول معضلات متعددی است که عمده آن به نحوه مدیریت بر مهم‌ترین منبع آب فلات مرکزی ایران برمی‌گردد. مصارف روزافزونی که به دلیل افزایش جمعیت و توسعه بی‌رویه کشاورزی و باغداری به خصوص در بالادست رودخانه در هر دو استان بر زاینده‌رود تحمیل شده و می‌شود بسیار فراتر از توان آن است و راهکارها نیز برای راضی نگهداشتن کشاورزان، در ابتدا مجوز حفر هزاران چاه و برداشت از حقآبه محیط‌زیست با خشکاندن غیرقانونی زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی بوده و اکنون نیز وعده کوهرنگ 3 و بهشت آباد داده شده است.
راهکارهایی برای نابودی نقش‌جهان
کرباسچی تاکید کرد: نتیجه این راهکارها افت سطح آب‌های زیرزمینی و تخلیه آبخوان‌های اصفهان و فاجعه فرونشست زمین بوده که مدتهاست توسط کارشناسان هشدار داده می‌شود و حتی این فرونشست می‌تواند میدان نقش جهان و سایر آثار تاریخی اصفهان را در معرض آسیب جدی قرار دهد.
بارندگی خوب بود، اما گاوخونی و زاینده‌رود همچنان خشک ماندند
وی ادامه داد: مشکل دیگری که در این دو سال پربارش، بیش از هر زمانی نمایان شد، عدم اعتقاد به حقآبه محیط‌زیست است. علیرغم این که قانون بر اولویت حقآبه محیط زیست بعد از شرب تاکید کرده است؛ در سالی که با بارش‌های بسیار مناسب، حتی بیش از آورد کوهرنگ 3 و بهشت‌آباد، آب به ذخیره سد زاینده‌رود اضافه شد، باز هم زاینده‌رود در فواصل کشت کشاورزان حتی با حداقل مورد نیاز برای حفظ اکوسیستم رودخانه اجازه جریان نیافت. در نتیجه در دو سال اخیر که بارش‌های مناسبی اتفاق افتاد؛ محیط‌زیست رودخانه و تالاب گاوخونی حقآبه‌ای دریافت نکردند.
انتقال آب هم چاره کار زاینده‌رود نیست
این کارشناس حوزه آب در ادامه به موضوع انتقال آب برای حل مشکل آب استان پرداخت و گفت: اگرچه انتقال آب، به تنهایی و بخصوص با این نحوه مدیریت، معضلات حوضه زاینده‌رود را برطرف نخواهد کرد و اگر موجب توسعه جمعیت و صنعت و کشاورزی در دو استان اصفهان و چهارمحال وبختیاری شود، بحران کمبود آب را شدت خواهد بخشید.
ریشه جوسازی‌های انتقال آب کجاست؟
وی درباره انتقال تنش به حوضه مبدا با انتقال آب توضیح داد: اگر مبدا را استان چهارمحال وبختیاری بدانیم، حساسیت مردم و فعالان واقعی محیط زیست چهارمحال وبختیاری نسبت به این موضوع قابل درک است و لازم است قبل از اجرای طرح‌های انتقال آب مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی با دقت انجام شود که آسیبی به محیط زیست مبدا وارد نشود. اگر چه متاسفانه برخی بیشتر به دنبال جوسازی و غوغاسالاری در خصوص طرح‌های انتقال آب هستند و به نظر می‌رسد مسئله برخی از آنان انتقال آب نیست، ولی اگر مبدا را استان خوزستان بدانیم، این نظریه چندان مورد قبول نیست، زیرا هم‌اکنون حدود 12 هزار میلیون مترمکعب آب پشت سدهای خوزستان ذخیره شده است و ذخیره کنونی تنها سد زاینده‌رود، 170 میلیون مترمکعب است.
انباشت میلیاردها متر مکعب آب در خوزستان و بهانه‌هایی نپذیرفتنی
کرباسچی افزود: عمده مشکلات زیست محیطی خوزستان نیز بخاطر انباشت و ذخیره میلیاردها مترمکعب آبی است که از 5 الی 6 استان کشور به خوزستان سرازیر سدهای استان می‌شود. در گذشته این آب‌ها وارد رودخانه‌ها و تالاب‌ها می‌شد و معضلات زیست محیطی کنونی وجود نداشته ولی با مهار آب‌ها توسط سدها، این آب‌ها صرف توسعه کشاورزی و صنعت در خوزستان شده است. در این استان نیز همچون دیگر استان‌های کشور، حقآبه محیط‌زیستی رودخانه‌ها رهاسازی نمی‌شود و طرح‌های آبرسانی به روستاها به سرانجام نمی‌رسد درحالی که میلیاردها مترمکعب آب پشت سدها وجود دارد.
وی خاطرنشان کرد: در حالی در خوزستان حقآبه محیط‌زیست رهاسازی نشده و با انتقال آب مخالفت می‌شود که شاهد احداث سدهای جدید در استان و توسعه 550 هزار هکتاری کشاورزی هستیم. این طرح به تنهایی سالانه به 6 هزار میلیون متر مکعب آب نیاز دارد درحالی که تخصیص بهشت‌آباد تنها 250 میلیون متر مکعب است، بنابراین مخالفت‌ها در خوزستان به بهانه کمبود آب پذیرفتنی نیست.
مخفی‌کاری در پسِ واژه‌ای به نام انتقال آب
این کارشناس محیط زیست یادآور شد: اگر انتقال آب، دستکاری در طبیعت و موجب تخریب محیط‌زیست است، پس سدسازی‌های بی‌رویه در خوزستان و انباشت ده‌ها میلیارد مترمکعب و توسعه بی‌رویه کشاورزی و صنعت در خوزستان نیز مخرب محیط‌زیست است. البته بیان این حقایق به منظور توجیهی برای اجرای طرح‌های انتقال آب نیست. بلکه افشای این واقعیت است که عده‌ای در پس واژه‌ای تحت عنوان انتقال آب تمامی سوءمدیریت و ناکارآمدی خویش را مخفی می‌کنند.
اصفهان نیازی به انتقال آب ندارد، اگر.....
وی درباره راهکارهای حل موضوع آب در اصفهان گفت: تنها راهکار این است که دولت بارگذاری‌هایی که به بهانه اجرای بهشت‌آباد و کوهرنگ 3 بر زاینده‌رود صورت گرفته است را ملغی و یا جایگزین کند. اگر بارگذاری‌هایی که به بهانه انتقال آب بر زاینده‌رود صورت گرفته حذف شود، اصفهان نیازی به انتقال آب ندارد. ولی متاسفانه چنین اراده‌ای وجودندارد که اگر داشت حداقل بارگذاری جدیدی بر زاینده‌رود صورت نمی‌گرفت. به عنوان مثال بیش از 90 درصد مساحت و جمعیت استان چهارمحال وبختیاری در حوضه پرآب کارون و دز واقع شده و 90 درصد آب خروجی از این استان وارد کارون و دز می‌شود، اما عمده فشار توسعه آن استان بر زاینده‌رود بحرانی که پرتنش‌ترین حوضه کشور است، وارد می‌شود، حتی برای تامین نیاز آب حوضه کارون، به دنبال انتقال از زاینده‌رود بحرانی تحت عنوان طرح بن_بروجن هستند، درحالی‌که تنها 2 درصد جمعیت حوضه زاینده‌رود در استان چهارمحال‌وبختیاری ساکن هستند و منابع آبی غنی فراوانی در حوضه کارون در این استان وجود دارد که می‌توانند نیاز این استان را برآورده کنند. البته بارگذاری جدید در استان اصفهان نیز وجود دارد که با مخالفت کشاورزان و فعالان محیط زیست مواجه شده است.
فقط قانون مشکل آب را حل می‌کند
کرباسچی تاکید کرد: مهم‌ترین راهکار، اجرای قانون است. در قانون تاکید شده هرگونه انتقال آب بین حوضه‌ای در هر مقیاس نیازمند ارزیابی اثرات زیست‌محیطی است. حقابه محیط زیست رودخانه‌ها و تالاب‌ها در حوضه مبدا باید تامین و توسعه پایدار مبدا متناسب با پتانسیل‌های منطقه و الزامات آمایش سرزمین در نظر گرفته شود. در حوضه مقصد نیز اگر انتقال آب منجر به توسعه بیشتر شده و به بهینه‌سازی مصرف مخصوصاً در بخش کشاورزی توجه نشود در دراز مدت به افزایش بحران‌ها منجر خواهد شد.
