تشکیل بازار بدهی امکان استفاده از عملیات بازار باز را فراهم کرد/ اصلاحات پولی و مالی بر حذف صفرها اولویت دارد/ احتمالا تومان واحد رسمی پول شود

کامران ندری در گفت‌وگو با ایلنا در مورد اجرای عملیات بازار باز گفت: عملیات بازار باز سابقه طولانی در دنیا دارد، در زمانی که بانک‌های مرکزی راجع به کل‌ها‌ی پول مانند رشد پایه پولی و رشد نقدینگی هدف‌گذاری می‌کردند تا فراتر از یک مقدار معین نروند و از طریق خرید و فروش اوراق کوتاه مدت در بازار سعی می‌شد تا رشد کل‌های پول در یک محدوده خاص نگهداری شوند از این ابزار استفاده می‌شد.

وی افزود: همچنین در زمانی که تغییر پارادایم صورت گرفت یعنی هدف‌گذاری بانک مرکزی از  کنترل کل‌های پولی به سمت کنترل نرخ بهره کوتاه مدت تغییر کرد دوباره در این شرایط نیز از عملیات بازار باز استفاده شد یعنی برای هدایت نرخ بهره کوتاه‌مدت در بازار یک کریدور درست می‌کنند، نرخ بهره را در یک سقف و کف قرار می‌دهند و با استفاده از این عملیات بازار باز آن را به سمت نرخ بهره سیاستی سوق می‌دهند.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اما ما در استفاده از عملیات بازار باز تاخیر طولانی داریم و دلیل آن این است که اوراق بدهی مناسب برای  انجام عملیات بازار باز در اقتصاد ما وجود نداشت. در دهه‌های گذشته زمانی‌ که  دولت‌ها با کسری بودجه یعنی اختلاف درآمدهای مالیاتی و هزینه‌های دولت مواجه می‌شدند از طریق درآمد ارزی تلاش می‌کردند آن را تامین کنند به همین خاطر دولت‌ها هیچ اوراقی را منتشر نمی‌کردند.

ندری تصریح کرد: دولت بیشتر سعی می‌کرد از طریق فروش نفت یا ایجاد تعهدات از طریق انعقاد قرارداد هزینه ها را جبران کند اما از زمانی که دکتر همتی سکان بانک مرکزی را دست گرفت، سعی می‌کند از عملیات بازار باز برای رسیدن به اهداف سیاست پولی استفاده کند چون که در چند سال اخیر دولت تلاش کرد بدهی‌های خود به پیمانکاران را به صورت اوراق دربیاورد از همین روی یک بازار بدهی با حجم تقریبا 50 یا 60 هزار میلیارد تومان تشکیل شده است.

این کارشناس بانکداری متذکر شد: بازار بدهی به لحاظ تنوع اوراق بدهی عمق کافی ندارد اما با این وجود بانک مرکزی می‌تواند از طریق خریدوفروش اوراق به اهداف خود برسد، اینکه بانک مرکزی می‌خواهد مانند گذشته کل‌های پولی را هدف‌گذاری کرده یا آنها را به سمت نرخ بهره کوتاه مدت تغییر دهد هنوز مشخص نیست.  استفاد بانک مرکزی از عملیات بازار باز نشان می‌دهد که که از فرصت ایجاد شده در سال‌های اخیر و تشکیل بازار بدهی می‌خواهد بیشترین استفاده را داشته باشد.

ندری در مورد رعایت جوانب شرعی در بهره‌گیری از اوراق گفت: وقتی بازار بدهی بوجود آمده است یعنی اینکه مورد تایید شورای فقهی بورس قرار گرفته است چون هیچ ابزاری بدون تایید این شورا نمی‌تواند عملیاتی و اجرایی شود و در این مورد نیز حتما ملاحظات شرعی لحاظ شده است. در کل بانکداری اسلامی در حوزه‌ی سیاست‌گذاری پولی با چالش جدی در استفاده از ابزارهای مناسب برخوردار است.

وی ادامه داد: البته نقدها و ایرادات کلاسیک و اکادمیک همیشه به این اوراق بوده و خواهد بود و در داخل و خارج نیز این ایرادات وجود دارد مبنی بر اینکه این اقدام اسلامی کردن ابزارهای متعارف دنیا است. در مجموع حداکثر پیشرفت انطباق اوراق با شریعت صورت گرفته است البته نمی‌توان ادعا کرد که بدون ایراد و اشکال است اما در حال حاضر جایگزین مناسبی برای این اوراق وجود ندارد.

این کارشناس بانکی و پولی در مورد برنامه بانک مرکزی در حذف چهار صفر از پول ملی گفت: البته برخی از کشورها مانند برزیل و مکزیک چندبار اقدام به این کار کرده‌اند اما تفاوت ما با این کشورها در این است که این کشورها نرخ تورم شدیدی داشته‌اند و استفاده از پول رایج شان بسیار سخت و دشوار شده بود. مثلا در ترکیه برای یک کار کوچک یک میلیون لیر باید پرداخت می‌شد.

وی افزود: کشورهای که تورم بسیار بالا دارند، معمولا نمی‌توانند منتظر اصلاحات اقتصادی باشند چون کار با ارقام بزرگ بسیار سخت است. به همین خاطر ملاحظه می شود که مثلا کشور ونزوئلا قبل از انجام اصلاحات اقدام به حذف صفر از پول ملی خود می‌کند چون چاره‌ای ندارد. خوشبختانه کشور ما به این مرحله نرسیده است.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به واحد رسمی پول کشور گفت: واحدهای رسمی پول که در قانون تعریف شده‌اند عملا کارایی خود را از دست داده‌اند. در قانون پولی و بانکی واحد رسمی پول ریال و واحد خرد دینار است. در حالی‌که دینار از همان ابتدا مورد استفاده قرار نمی‌گرفت و الان هم کسی این موضوع را نمی‌داند، ریال هم که تقریبا بجز در صورت‌های رسمی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و مردم بیشتر از تومان استفاده می‌کنند.

ندری ادامه داد: ترجیح کارشناسی بنده این است که در حال حاضر اصلاحات پولی و بانکی ضرورت دارد که آخرین مرحله این اصلاحات حذف صفر از پول ملی است. حذف صفرها و اصلاح واحد پول بگونه‌ای باشد که واحد خرد پول یک صدم واحد رسمی باشد چون اگر اینگونه نباشد در موقع گرد کردن، قیمت‌ها به سمت بالا حرکت خواهد کرد. مثلا اگر کرایه تاکسی 1350 تومان باشد به دلیل نبود 150 تومان کرایه عملا 1500 تومان است که به نوعی تورم‌زا است و موجب افزایش قیمت‌ها می شود. از همین روی حتی حذف چهار صفر هم کم است و می‌توان بیشتر از آن را حذف کرد تا واحد خرد معنی‌دار شود.

این کارشناس بانکداری تصریح کرد: پس بهتر است کمی تحمل شود تا اولا کشور از شرایط تحریمی و رکود خارج شود؛ ثانیا  اصلاحات اقتصادی پولی و مالی انجام و ثالثا با دقت بیشتر تعداد صفرها  حذف شود. البته براساس شنیده‌ها قرار است تومان واحد رسمی و ریال واحد خرد باشد که هر تومان ده ریال است در حالی‌که معمولا واحد خرد یک صدم واحد رسمی است.