سردرگمی بزرگترین تولیدکننده نفت جهان در یک بازی مغلوبه / ندانم کاری‌های سیاسی، سعودی‌ها را به بن‌بست رساند

عبدالصمد رحمتی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره چشم انداز صنعت و بازار فروش نفت ایران در پی تحریم‌های نفتی آمریکا گفت: معافیت‌‌هایی واشنگتن به کشورهای ایتالیا، تایوان، ترکیه، ژاپن، چین، کره جنوبی، هند و یونان داده و مقرر شد این کشورها به مدت 180 روز بر اساس شروطی به خرید نفت از ایران ادامه دهند. از مهم‌ترین دلایل این معافیت‌ها بالا رفتن قیمت جهانی نفت، کاهش رشد اقتصادی جهانی بود.

وی ادامه داد: در این میان برخی از کشورها واردات نفت از ایران را از قبل کاهش داده بودند و حتی توقف خرید داشتند، همانند کره جنوبی (علیرغم اینکه نیروگاه‌های آن به شدت به میعانات ایران وابسته است) و ژاپن که از هم پیمانان اصلی ایالات متحده به شمار می‌رود اما برخی دیگر از کشورها همانند چین و هند در ماه‌هایی حتی افزایش خرید نیز داشتند.

رحمتی اظهار داشت: موضوع مهم در خصوص کشورهای آسیایی خریدار نفت ایران این است که صنایع انرژی‌بر آنها به نفت ایران وابستگی زیادی داشته و موضوع تحریم‌ها روند کاری آنها را با مشکل مواجه خواهد کرد و اصرار خریداران عمده مبنی بر ادامه خرید به دلیل تحت تاثیر قرار گرفتن صنایع انرژی‌بر آنها بوده است.

وی گفت: از طرف دیگر با توجه به گران بودن نفت و میعانات سایر کشورها در خاورمیانه، کشورهای خریدار می‌بایست به دنبال یافتن جایگزین در کشورهای آفریقایی و حتی آمریکایی باشند. همچنین ژاپن و کره جنوبی ادامه خرید خود را منوط به مذاکرات آتی با واشنگتن کردند، اما برخی دیگر اعلام داشته‌اند به تحریم‌ها توجهی نخواهند کرد و به خرید نفت ایران همچون دور اول تحریم‌ها ادامه خواهند داد همانند کشورهای چین، هند و ترکیه که از مهم‌ترین خریداران نفت ایران هستند و پیش از این گفته‌اند که قادر به توقف کامل واردات نفت از ایران نیستند.

رحمتی ادامه داد: برخی دیگر نیز استدلال کرده‌اند شرط خرید تا پیش از منقضی شدن پوشش بیمه‌ای در این بازه 6 ماهه خواهد بود.

وی اظهار داشت: به نظر می‌رسد فعلاً حداکثر خرید این هشت کشور به بیش از 1.5 میلیون بشکه در روز نرسد در حالی که پیش از آن میزان صادارت نفت ایران طی ماه‌های گذشته حدود 1.7 میلیون بشکه بوده است.

این کارشناس ارشد حوزه انرژی در ادامه به از سرگیری صادرات از میدان نفتی کرکوک اشاره و تصریح کرد:  این میدان یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین میادین نفتی در خاورمیانه است که تخمین کارشناسان برداشت حدود 8.5 میلیارد بشکه نفت از این میدان است. از آنجا که کشور عراق در میان هشت کشور معاف شده از تحریم‌ها علیه ایران قرار نداشت، آمریکا سعی داشت میدان نفتی کرکوک را به عنوان گزینه‌ای برای کمک به جبران کمبود جهانی تولید نفت به خاطر تحریم‌های ایران قرار دهد.

رحمتی ادامه داد: بر این اساس واشنگتن بغداد را مجبور کرد تمام محموله‌های نفتی به ایران را معلق کند و جریان انتقال نفت از کرکوک به ترکیه را برقرار کند. در نتیجه اگر ترکیه نفت بیشتری از عراق بگیرد، توجیهش برای دریافت معافیت از تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران دشوارتر خواهد شد.

وی یادآور شد: هر چند مناسبات سیاسی کشورها تا حد زیادی وابسته به منافع اقتصادی آنهاست اما به توجه به وابستگی زیاد اقتصاد عراق به ویژه در بخش برق (برای بخش مسکونی) و گاز (برای بخش نیروگاها) که به راحتی نخواهد نتوانست آنها را جایگزین نماید فعلاً به واردات از ایران حتی در حجم های بالاتر ادامه خواهد داد و موضوع از سرگیری صادرات حدود ۳۰ هزار بشکه در روز نفت کرکوک از آن جهت است.

رحمتی در ادامه به بازی سیاسی عربستان بر سر موضوع اوپک پرداخت و اذعان کرد: از یک طرف قول همکاری به آمریکا می‌دهد که تولید را افزایش دهد و از طرف دیگر به محض اینکه در قضیه خاشقچی به مشکل بر می‌خورد عرضه خود را کاهش می‌دهد تا قیمت‌های نفت بالا بروند و این علیرغم خواست آمریکاست.

وی گفت: پس از خروج آمریکا از برجام و شروع تحریم‌ها، ایالات متحده با توییت‌های ترامپ سعی در نفوذ بین کشورهای تحت سلطه خود در اوپک داشت که عربستان سعودی و امارات متحده عربی از آن جمله بودند، اما با عدم توانایی این کشورها در پوشش نیازهای سیاسی و اقتصادی ایالات متحده سرانجام آمریکا از شعار به صفر رسانیدن صادرات نفت ایران به معافیت 6 ماهه تن داد که این موضوع به سرعت قیمت نفت را به دلیل مازاد عرضه کاهش داد.

رحمتی ادامه داد: در این حد فاصل عربستان سعودی سعی داشت با نزدیکی خود به مواضع آمریکا اعمال نفوذ بیشتری روی تصمیمات اوپک داشته باشد، همانطور که می دانید هدف اصلی سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، هماهنگی و یکپارچه‌سازی سیاست‌های نفتی کشورهای عضو و تعیین بهترین راهکار برای تامین منافع اعضا با کنترل بازار و قیمت جهانی نفت است. بنابراین پر واضح است شکاف بین اعضای اوپک از تصمیمات و سیاسی کاری گاه و بیگاه عربستان سرچشمه می‌گیرد اما با معافیت گرفتن 8 خریدار نفت، خشم این کشور برانگیخته شد و در یک چرخش بزرگ اعلام کرد قصد دارد طی ماه‌های آینده برای افزایش قیمت نفت حدود نیم میلیون بشکه از تولید خود را بکاهد و همچنین طرحی برای کاهش 1.4 میلیون بشکه‌ای اوپک را تدارک دید.

این کارشناس نفتی بیان کرد: بعد دیگر این موضوع تبعات قتل خاشقچی است که شکافی عمیق بین تصمیمات ریاض و آمریکا انداخت بطوری که عربستان به صورت غیر رسمی اعلام کرد در صورت تشدید فشارها، قیمت نفت را افزایش خواهد داد و با این کار سعی در استتار جنایات خود داشت.

رحمتی گفت: بنا بر آمار بین المللی، میزان صادرات نفت عربستان به آمریکا نیز طی ماه‌های اخیر کاهش یافته است. حاکمان سعودی خوب می‌دانند با پیروزی دمکرات‌ها در انتخابات مجلس نمایندگان و تشدید فشارها بر رئیس جمهور آمریکا، قطعاً پرونده خاشقچی برای این کشور دردسر ساز خواهد شد چرا که دمکرات‌ها بر سر موضوع خاشقچی واهمه بزرگی را در دل حاکمان سعودی انداخته‌اند.

این کارشناس نفتی همچنین در خصوص بازی جدید عربستان برای خروج یا ماندن در اوپک گفت: موضوع خروج عربستان از اوپک نیز در مرکز مطالعات نفتی ملک عبدالله که یک مرکز تحقیقاتی است در حال واکاوی بوده و پیامدهای احتمالی این خروج را بر بازارهای نفتی جهان از سازمانی که حدود 60 سال سن دارد بررسی می‌کند.

رحمتی ادامه داد: از طرف دیگر تولید نفت آمریکا پس از یک رکود، منجر به انقلاب شیل شده و موجب شد آمریکا را به سمت تبدیل شدن به بزرگترین تولید کننده نفت جهان سوق دهد. از طرفی نزدیکی عربستان و سرمایه گذاری در پروژه‌های بخش انرژی روسیه و افزایش فشارهای سیاسی بر ریاض در پی قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول، عربستان را به بازبینی جایگاه خود در تولید نفت جهان و حتی خروج از سازمان اوپک واداشته است.

این کارشناس نفتی گفت: طرح انحلال اوپک که در گذشته نیز از جانب عربستان مطرح شده بود باید تمام سناریوهای باقی ماندن و خروج از اوپک و حتی تبعات سیاسی آن را بررسی کنند که به نظر بنده با در نظر گرفتن تمام جوانب در حال حاضر این موضوع امکان پذیر نیست.