سال 2022 زمان مناسب ورود ایران به بازار ال.ان.جی است

یکی از کارشناس موسسه مطالعات انرژی، بازار آسیا را بازار بالقوه و مناسب برای صادرات احتمالی ال ان جی ایران می داند و پیش بینی می کند با توجه به سطوح نسبتا پایین قیمت های ال ان جی در بازار اروپا در مقایسه با بازار آسیا، بازار بالقوه و مناسب برای صادرات احتمالی ال ان جی ایران، بازار آسیا است البته در شرایط حاضر بازار ال ان جی با مازاد عرضه مواجه است و بازه زمانی مناسب جهت ورود به بازار ال ان جی در محدوده 2022-2025 خواهد بود.

ایران به عنوان یکی از کشورهای دارنده ذخایرعظیم گاز طبیعی به میزان 34 تریلیون متر مکعب که 18 درصد ذخایر گاز جهان را تشکیل می دهد، می تواند نقش موثری در بازار جهانی گاز ایفا کند. توسعه صادرات گاز طبیعی، علاوه بر کمک به توسعه پایدار کشور، موجب وابستگی کشورهای نیازمند به گاز به کشورمان خواهد شد.

ایران هم اکنون بیش از 13 میدان گازی مستقل در خشکی و میدان های دریایی پارس جنوبی، پارس شمالی، سلمان، لاوان و کیش دارد که با توسعه این میدان ها میزان تولید گاز طبیعی کشور از میزان مصرف داخلی پیشی می گیرد و به طور حتم باید بخشی از این گاز طبیعی به کشورهای نیازمند صادر شود.

واژه ال ان جی‌ به معنای گاز طبیعی مایع شده است، برای تولید ال ان جی‌، گاز طبیعی را در فشار اتمسفر تا دمای منفی ۱۶۱ درجه سانتی گراد سرد می‌کنند. در این حالت گاز به مایعی بی بو، شفاف و غیرسمی با چگالی حدود ۴۵۰ کیلوگرم بر مترمکعب تبدیل می‌شود. با میعان گاز، حجم آن به یک شصتم واحد کاهش می‌یابد که حمل و نقل گاز طبیعی را اقتصادی می‌کند، در صورت نشت، ال ان جی‌ به سرعت تبخیر و پخش می‌شود و به شکل ابر بخار نمایان می‌شود، به همین دلیل اشتعال پذیری ال ان جی نسبت به سایر مواد هیدروکربوری مانند ال پی جی و گاز طبیعی کمتر و احتمال انفجار آن به علت سرد بودن آن و پایین بودن سرعت سوختن، بسیار ضعیف است. به دلیل خصوصیات مثبت شیمیایی ال ان جی، و عدم وابستگی آن به خطوط لوله برای صادرات، توانست سهم خوبی از بازار گاز طبیعی را از آن خود کند.

بررسی بازارهای گاز طبیعی در جهان نشان می دهد که امروزه حجم تجارت گاز طبیعی با خط لوله بیش از تجارت آن یه صورت ال ان جی است؛ گرچه پیش بینی می شود در آینده سهم ال ان جی در این بازار از تجارت با خط لوله پیشی بگیرد.

بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان در گذشته درباره سیاست ایران برای صادرات گاز به بازارهای دوردست تاکید کرده است:" سیاست ما در حال حاضر، صادرات از طریق ال ان جی است؛ چون صادرات گاز از طریق خط لوله مشکلات فراوانی دارد و علاوه بر مسیرهای طولانی، هزینه زیادی نیز صرف ترانزیت می شود. ایران با ال ان جی‌ سریعتر می تواند به بازارهای صادراتی راه پیدا کند."

در سال 2016 میزان تجارت جهانی ال ان جی با 13.1 میلیون تن افزایش نسبت به سال 2015 در سطح 258 میلیون تن قرار گرفت. این میزان بیشترین رقم تجارت ال ان جی از زمان فاجعه فوکوشیما در سال 2011 به شمار می رود. تعداد کشورهای صادر کننده ال ان جی نیز در سال 2016 با بازگشت مجدد آنگولا و مصر به جمع تولید گنندگان به 18 کشور افزایش یافت.

هزینه تمام شده و وضعیت عرضه و تقاضای بازار از مولفه‌های اصلی سیاست‌گذاری عرضه‌کنندگان ال ان جی در جهان است و برای بررسی وضعیت این بازار درحال حاضر و پیش بینی آن در آینده، باید این 3 مولفه را بررسی کرد.

در سال 2016 منطقه آسیا پاسفیک برای اولین بار از منطقه خاورمیانه پیشی گرفت و سهم آن از تجارت جهانی ال ان جی به بیش از 38.6 درصد رسید. تا سال 2015 برای پنج سال متوالی منطقه خاورمیانه با 38 درصد جایگاه نخست صادرات ال ان جی را به خود اختصاص داده بود؛ ولی در سال 2016 سهم بازار منطقه خاورمیانه به دلیل مشکلات پیش آمده در تاسیسات ال ان جی یمن، 35.3 درصد کاهش یافت. با بهره برداری از تاسیسات جدید تولید ال ان جی در استرالیا و سایر کشورهای منطقه آسیا پاسفیک، این منطقه توانست مقام نخست صادرات را از آن خود کند. میزان صادرات ال ان جی آمریکا نیز با بهره برداری از تاسیسات Sabine Pass در خلیج مکزیک، به بیش از 2.9 میلیون تن در سال 2016 رسیده است.

بازار منطقه آسیا و آسیا پاسفیک هنوز هم بزرگ ترین وارد کننده ال ان جی جهان به شمار می رود و سهم آن با اندکی افزایش در سال 2016 نسبت به سال 2015، از حدود 71.7 درصد به بیش از 72.4 درصد افزایش یافت.  واردات  ال ان جی اروپا نیز برای دومین سال متوالی در سال 2016 روند صعودی داشته و در حدود 0.6 میلیون تن افزایش یافته است.

در سال 2016 کشور قطر با صادرات بیش از 77.2 میلیون تن همچنان برای بیش از یک دهه به عنوان بزرگ ترین صادر کننده ال ان جی جهان مطرح شد. البته با توجه به تثبیت تولید قطر و افزایش تولید سایر کشورها، سهم صادرات ال ان جی قطر از کل صادرات جهانی در سال 2016 به حدود 30 درصد کاهش یافت. استرالیا با 17.2 درصد مقام دومین صادر کننده بزرگ ال ان جی‌ دنیا را به دست آورد و کشورهای مالزی، نیجریه و اندونزی به ترتیب در سومین و چهارمین و پنجمین جایگاه قرار گرفتند. البته انتظار می رود روند افزایش صادرات کشور استرالیا در سال های آتی ادامه یابد.

در سال 2017 یکی از عوامل اصلی تضعیف تقاضای ال ان جی کاهش تقاضا از جانب وارد کنندگان اصلی و سنتی این حامل انرژی یعنی کره جنوبی و ژاپن به دلیل وارد مدار شدن نیروگاه های هسته ای در این کشورها بوده است. از سوی دیگر تداوم افزایش تقاضا در بازارهای رو به رشد چین و هند از عوامل تقویت تقاضا در سال 2017 به شمار می روند که می توانند ظرفیت های جدید تولید ال ان جی در منطقه آسیا پاسفیک را جذب نمایند. در بازار اروپا در مناطقی که زیرساخت های خطوط لوله به خوبی توسعه یافته اند تقاضای ال ان جی در رقابت تگاتنگ با واردات گاز از طریق خط لوله از روسیه و نروژ خواهد بود. تولید برق از گاز طبیعی در کشورهای اسپانیا، یونان و ایتالیا از عوامل تقویت کننده تقاضای گاز طبیعی و ال ان جی در منطقه اروپا به شمار می روند.

در بین سال های 1964 تا 1990 ظرفیت مایع سازی دنیا در حدود 100 میلیون تن در سال بوده و از سال 1990 تا 2000 نیز تغییرات چندانی نداشته و به 140 میلیون تن در سال افزایش یافته بود. اما از سال 2000 به بعد شاهد رشد چشمگیری در تعداد واحدها و ظرفیت مایع سازی در دنیا بوده ایم؛ به طوری که در طی سال های 2000 تا 2012 ظرفیت مایع سازی در دنیا بیش از دو برابر شده و بیش تر این افزایش مربوط به قطر و استرالیا است.

غلامعلی رحیمی، کارشناس موسسه مطالعات بین المللی انرژی، صنعت ال ان جی در 5 دهه گذشته را شاهد سه موج متفاوت از عرضه کنندگان دانست و گفت:" گروه اول: شامل اندونزی، مالزی و الجزایر است. این گروه بیش از 60 درصد ال ان جی مورد نیاز در دنیا را عرضه کرده اند اما پیش بینی می شود که میزان عرضه ال ان جی از سوی آن ها کاهش یابد و تا سال 2020 به 20 درصد از کل ال ان جی تقاضا شده در دنیا برسد.

گروه دوم شامل استرالیا و قطر است که رشد ناگهانی در تولید ال ان جی از سال 2000 داشته اند و پیش بینی شده است که سهم آن ها از بازار جهانی از 20 درصد در سال 2000 به 50 درصد در سال 2020 برسد.

گروه سوم نیز شامل 25 کشور است. کشورهایی که در حال حاضر ظرفیت بسیار اندکی دارند و یا اصلا تولیدی ندارند ولی پیش بینی شده است که این کشورها تا سال 2020 ظرفیت تولید خود را افزایش دهند و حدود 30 درصد از نیاز دنیا به ال ان جی را تامین کنند."

براساس گزارش سال 2017 اتحادیه بین المللی گاز، ظرفیت تولید ال ان جی جهان در پایان سال 2016 به بیش از 339.7 میلیون تن رسید. پیش بینی می شود ظرفیت های مایع سازی دارای روند توسعه قابل توجهی در سال های آتی باشد چرا که در مورد حدود 114.6 میلیون تن ظرفیت، تصمیم گیری نهایی جهت سرمایه گذاری اتخاذ شده (شامل ظرفیت 10.8 میلیون تنی مایع سازی ایران نیست) و در حدود 879 میلیون تن ظرفیت نیز هدف گذاری شده است که برخی از آن ها در مراحل تصمیم گیری جهت سرمایه گذاری هستند.

پس از سال 2016 انتظار می رود استرالیا با بهره برداری از واحدهای جدید مایع سازی جایگاه بزرگ ترین منبع تامین ال ان جی جهان را به جای قطر به خود اختصاص دهد و کشور آمریکا نیز برنامه دارد تا با افزایش سالانه حجم تولید ال ان جی خود، در سال 2020 به دومین صادر کننده دنیا تبدیل شود. در این میان افزایش ظرفیت آمریکا که هیچ مقصد مشخصی وابستگی ندارد، نقش مهمی در افزایش نقدینگی و انعطاف پذیری تجارت ال ان جی خواهد گذاشت.

این ظرفیت های جدید درحالی به بازار اضافه می شود که به نظر می رسد تقاضا در بعضی از کشورهایی که به طور سنتی از وارد کنندگان اصلی ال ان جی هستند (مانند ژاپن)، کاهش می یابد.

بازار آسیا تاثیرگذارترین بازار در تحولات بازار جهانی ال ان جی خواهد بود. با توجه به مطالعه ای که توسط موسسه انرژی آکسفورد در سال 2017 انجام شده، دو سناریو برای تقاضای ال ان جی آسیا در نظر گرفته شده و براساس آن میزان مازاد عرضه و یا کسری در بازار ال ان جی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. براساس مطالعه مذکور پیش بینی شده است که تقاضای جهانی ال ان جی از حدود 329 میلیارد متر مکعب در سال 2014 به بیش از 511 میلیارد متر مکعب در سال 2020 افزایش خواهد یاقت. براساس سناریوی پایین تقاضا در منطقه آسیا، تقاضای ال ان جی در این منطقه از حدود 245 میلیارد متر مکعب به بیش از 303 میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت. میزان تقاضای آمریکای جنوبی و  خاورمیانه نیز در سال 2021 به ترتیب در حدود 20 میلیارد متر مکعب و 16 میلیارد متر مکعب خواهد بود. لذا میزان ال ان جی در دسترس جهت پاسخگویی به تقاضای ال ان جی اروپا در حدود 153 میلیارد متر مکعب در سال 2021 خواهد بود. در حالی که با توجه به پیش بینی سطوح مربوط به تولید داخلی گاز در منطقه اروپا، تغییرات ذخایر، واردات خط لوله از روسیه و سایر واردات از طریق خط لوله، میزان ال ان جی‌مورد نیاز این منطقه در حدود 116 میلیار متر مکعب خواهد بود. براساس این تجزیه و تحلیل، در صورتی که تقاضای ال ان جی در بازار آسیا ضعیف باشد، بازار ال ان جی طی دوره 2018-2021 با مازاد عرضه ای معدل 20-58 میلیارد متر مکعبی مواجه خواهد شد.

براساس سناریوی بالای تقاضا در منطقه آسیا، تقاضای ال ان جی در این منطقه از حدود 245 میلیارد متر مکعب به بیش از 358 میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت. میزان تقصاضای آمریکای جنوبی و خاورمیانه نیز در سال 2021 به ترتیب در حدود 20 میلیارد متر مکعب و 16 میلیارد متر مکعب خواهد بود. لذا میزان ال ان جی در دسترس جهت پاسخگویی به تقاضای ال ان جی اروپا در حدود 98 میلیارد متر مکعب در سال 2021 خواهد بود. در حالی که با توجه به پیش بینی سطوح مربوط به تولید داخلی گاز در منطقه اروپا، تغییرات ذخایر، واردات خط لوله از روسیه و سایر واردات از طریق خط لوله، میزان ال ان جی مورد نیاز در این منطقه در حدود 98 میلیارد متر مکعب خواهد بود. براساس تجزیه و تحلیل مذکور در صورتی که تقاضای ال ان جی در بازار آسیا قوی باشد، بازار ال ان جی طی دوره 2018-2021 با مازاد عرضه ای مواجه نخواهد بود و فقط در سال های 2019-2020 با مازاد عرضه ای معادل 21 و 10 میلیارد متر مکعبی همراه خواهد بود.

صندوق بین المللی پول و واحد اطلاعات اکونومیست با توجه به شرایط موجود بازار گاز و ال ان جی پیش بینی خود از روند بلند مدت قیمت ها را منتشر کرده اند. براساس پیش بینی صندوق بین المللی پول ، قیمت های گاز در بازار آسیا در بلند مدت در حدود 11.2 دلار در هر میلیون بی تی یو خواهد بود. براساس پیش بینی واحد اطلاعات اکونومیست قیمت های گاز در بازار آسیا در بلند مدت در محدوده 12 الی 13 دلار در هر میلیون بی تی یو خواهد بود.

یادداشت از مینا کرمی