نماینده اقلیم کردستان در گفت‌وگو با ایلنا:
بسته شدن مرزهای ایران و ترکیه بحران اقتصادی ایجاد می‌کند/ اقلیم کردستان با ترکیه قرارداد استراتژیک فروش نفت دارد/ احتمال برگزاری همه‌پرسی ۵۰-۵۰ است
ناظم دباغ گفت: کالاهای بسیاری از ایران وارد اقلیم کردستان می‌شود و از طریق اقلیم به بغداد و سوریه ارسال می‌شود. در نتیجه وقتی مرز بسته می‌شود قطعا مشکلات زیادی ایجاد می‌شود و ما منکر مشکلات نیستیم. در ماه‌های اخیر هم شاهد بودیم که وقتی ۴ کشور عربی مرزها را بستند مشکلات زیادی برای قطر ایجاد شد. قطعا اگر مرزها بسته شوند به لحاظ اقتصادی بحران جدی به وجود می‌آید.
با توجه به احتمال برگزاری همه‌پرسی جدایی در اقلیم کردستان عراق در خصوص پیامدهای اقتصادی این اقدام با ناظم دباغ، نماینده دولت اقلیم کردستان عراق در تهران به گفت‌وگو نشستیم.
در ادامه این مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:
** در یک دهه گذشته چه مسیری طی شد که اقلیم کردستان عراق تصمیم به برگزاری رفراندوم جدایی از عراق گرفت؟
بهتر بود از من می‌پرسیدید که چرا تصمیم به برگزاری رفراندوم را این قدر عقب انداخته‌اید؟ بعد از سرنگونی صدام حسین که در چارچوب یک ائتلاف انجام شد ما کردها تلاش کردیم که بتوانیم با تمام عراقی‌ها، عراق را حفظ کنیم، حکومت جدید عراق را تشکیل بدهیم، قانون اساسی عراق تدوین بشود و خودمان هم طرف اساسی بودیم، چه برای آماده‌سازی و تدوین قانون اساسی عراق و چه برای تشکیل دولت جدید عراق.
تا این که شاهد بودیم در چارچوب قانون اساسی جدید عراق، رئیس جمهور عراق سهم کردها شد. وقتی ما می‌پذیریم که رییس جمهور عراق یک کرد باشد او به عنوان یک کرد قسم می‌خورد که حفظ وحدت عراق را تضمین کند.
چه دلیلی وجود دارد که امروز کردها می‌خواهند همه‌پرسی جدایی از عراق برگزار کنند؟ معنی این کار این است که دیگر کسی در عراق پایبند به اجرای قانون اساسی نیست. در یک دهه گذشته همیشه به دلیل مشکلات امنیتی در عراق اجرای بخش‌های مهمی از قانون اساسی عراق به عقب افتاده است. اگر ریشه‌یابی کنیم، می‌بینیم اتفاقا به دلیل عدم اجرای درست قانون اساسی عراق بود که داعش توانست بر بخش‌هایی از عراق تسلط پیدا کند. که همین موضوع داعش هم باعث شد باز هم اجرای قانون اساسی عراق به عقب بیفتد.
حتی در مبارزه با داعش هم ما هرگز احساس نکردیم که بغداد فکر می‌کند کردها و نیروهای پیشمرگه کرد در عراق شریک به شمار می‌آیند و نیروهای پیشمرگه جزو منظومه دفاعی عراق هستند. اگر نیروهای پیشمرگه بخشی از نیروهای امنیتی و دفاعی عراق هستند دولت عراق باید تسلیحات و حقوق نیروهای پیشمرگه را پرداخت کند.
از این دست معضلات فراوان وجود دارد. برای همین رهبری کردستان عراق در مرحله اول تصمیم به برگزاری همه‌پرسی برای جدایی گرفت. در مرحله دوم و برای اجرای نتیجه همه پرسی باید با عراق و کشورهای همسایه وارد مذاکره بشویم. در صورتی که مردم در همه‌پرسی به جدایی رای بدهند ما فورا اعلام استقلال نمی‌کنیم.
در ضمن هیئت مذاکره کننده اقلیم کردستان برای مذاکره به بغداد رفته است تا قبل از همه‌پرسی آخرین مذاکرات صورت بگیرد.
**یعنی محتمل می‌دانید که همه پرسی برگزار نشود؟
احتمال برگزاری همه‌پرسی پنجاه- پنجاه است. ما قطعا تصمیم گرفتیم همه پرسی برگزار بشود اما زمان آن می‌تواند به تعویق بیفتد. رهبری اقلیم کردستان تاکید کرده است که اگر راه‌حل جایگزین بهتری ارائه بشود می‌توان زمان برگزاری همه پرسی را به عقب انداخت. بستگی به پیشنهاداتی دارد که ارائه می‌شود. پیشنهاداتی که از طرف کشورهای منطقه، ایران و قدرت‌های جهانی ارائه می‌شود پیشنهادات خوبی است اما مشکل این است که ضمانت اجرایی ندارد. ما نسبت به عدم اجرای قول و قرارها تجربه تلخی داریم.
خیلی از کشورها به ما می‌گویند با برگزاری همه پرسی موافق هستند اما الان وقتش نیست. سوال این است که وقتش کی فرا می‌رسد؟ دوستان شیعه عراق می‌گویند بگذاریم کرد جدا بشود ولی بدون کرکوک. ما با جدا شدن بدون کرکوک مخالفیم اما برای همین هم حاضریم مذاکره کنیم.
** به نظر می‌رسد یکی از عوامل اختلاف میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق مسائل اقتصادی مربوط به بودجه عراق و پرداخت سهم اقلیم است. دولت اقلیم کردستان همیشه گفته سهم 17 درصدی مورد توافق از بودجه به اقلیم پرداخت نشده است. این در حالی است که در تمام سال‌های گذشته دولت اقلیم کردستان به صورت مستقل نفت فروخته است. این مشکل و اختلاف چرا تا کنون حل نشده است؟
زیرا قانون اساسی عراق اجرا نمی‌شود و حقوق کرد در نظر گرفته نمی‌شود. کردها باید شریک سیاسی قدرت در بغداد باشند اما الان همه تصمیمات در بغداد در غیاب کردها گرفته می‌شود و وزرای کرد دولت عراق عملا در تصمیم‌گیری‌ها در بازی نیستند.
دولت عراق به توافقات اقتصادی هم پایبند نیست و اقلیم کردستان را مضیقه و فشار اقتصادی قرار داده‌اند. قرار بود سهم ما از بودجه و فروش نفت 17 درصد باشد اما برای پرداخت آن هر سال یک مشکل ایجاد می‌کردند. یکبار می‌گفتند کرد 17 درصد جمعیت عراق نیست بلکه کمتر است و باید پول کمتری بدهیم. هر سال بهانه‌هایی از این دست آورده می‌شد.
** عمده نفت اقلیم در کجاست؟ کرکوک یا سایر مناطق؟
در مورد فروش نفت باید بگویم عمده نفت اقلیم کردستان اصلا در کرکوک نیست و در سایر مناطق است. ما الان روزانه 650 هزار بشکه نفت صادر می‌کنیم اما حدود 150 هزار بشکه آن از کرکوک است.
** شما از ضرورت دریافت سهم 17 درصدی از فروش نفت عراق سخن می‌گویید در حالی که اقلیم خودش به صورت جدا نفت می‌فروشد. آیا شما پول نفتی که می‌فروشید را به خزانه عراق واریز می کنید؟
خیر. به خزانه واریز نمی‌کنیم. چرا باید به بغداد بدهیم؟ ما با مشکلات زیادی در فروش نفت مواجه هستیم. قیمت نفت افت کرده است. از سوی دیگر جلوی فروش نفت اقلیم را گرفته‌اند و چون به دریا راه نداریم ناچار شدیم به کمک ترکیه از راه‌های مختلف نفت را بفروشیم که از این لحاظ باید نفت را با هزینه بالاتر و قیمت کمتر بفروشیم که سود ما را کاهش می‌دهد.
در ضمن توجه داشته باشید که قانون مربوط به پیشمرگه‌ها اجرا نشده است. مسئله این است که آیا پیشمرگه‌ها بخشی از منظومه دفاعی عراق هستند یا بخشی از منظومه امنیتی عراق؟ جزو هر کدام که باشند پیشمرگه‌ها نیاز به بودجه، لجستیک و حقوق ماهانه دارند. اما بغداد به پیشمرگه‌ها چون کرد هستند نه مهمات و لجستیک می‌دهد و نه حقوق ماهانه. تمام این هزینه‌ها را باید دولت اقلیم خودش بپردازد. اما شاهد هستیم بودجه، سلاح و حقوق حشد الشعبی را فورا تصویب و پرداخت کردند.
طبق قانون پیشمرگه‌ها هم بخشی از مجموعه امنیتی و دفاعی عراق هستند. این تبعیض و تفاوت قائل شدن در بودجه و پرداخت حقوق ماهانه میان پیشمرگه‌ها و حشد الشعبی چرا وجود دارد؟ به شهدا و جانبازان حشد الشعبی حقوق ماهانه شهدا و جانبازی پرداخت می‌شود. پیشمرگه‌ها در جنگ با داعش دو هزار شهید داده‌اند. 15 هزار جانباز داریم. 105 نفر مفقود داریم. از طرف دولت مرکزی عراق هیچ حقوقی به آنها پرداخت نمی‌شود.
این مسائل این حس را در کردها ایجاد می‌کند که ما در عراق شریک نیستیم. بغداد به ما به چشم دیگری نگاه می‌کند.
** به نظر شما اگر جدایی اتفاق بیفتند شرایط اقتصادی اقلیم بهتر می‌شود یا بدتر؟
وضع اقتصادی ممکن است بدتر شود اما همه چیز اقتصاد نیست. گاهی لازم است که برای کسب استقلال هزینه پرداخت شود و مردم اقلیم کردستان به نسبت به مشکلات پیش رو آگاه هستند و با علم به مشکلات در همه‌پرسی رای می‌دهند. باید توجه داشته باشیم نحوه رفتار دولت مرکزی عراق به نحوی نیست که ما توان برنامه‌ریزی اقتصادی داشته باشیم. الان بغداد سه سال است که هیچ پولی به اقلیم پرداخت نمی‌کند و ما خودمان از محل فروش نفت هزینه‌ها را تامین می‌کنیم.
** استدلال‌شان برای عدم پرداخت پول به اقلیم چیست؟
می‌گویند خودتان از محل فروش نفت هزینه‌های خودتان را تامین کنید. در حالی که با توجه به شرایط اقلیم ما نمی‌توانیم نفت را آزادانه و در یک شرایط آزاد و طبق قیمت‌های جهانی بفروشیم. ناچار هستیم با یک شرایط خاص و زیر قیمت‌های روز نفت بفروشیم. طبق توافقاتی که با ترکیه داریم راهی برای فروش نفت پیدا کرده‌ایم.
** با توجه به این که ایران و ترکیه اعلام کرده‌اند در صورت جدایی اقلیم کردستان، مرزها با اقلیم را می‌بندند آیا مشکلات اقتصادی اقلیم تشدید نمی‌شود؟
قطعا اگر مرزها بسته شوند وضعیت بسیار سختی برای اقلیم ایجاد می‌شود. ترکیه با اقلیم کردستان یک توافق استراتژیک 50 ساله دارد که بر اساس آن نفت و گاز اقلیم از طریق ترکیه صادر شود. ترکیه اول نیازمندی‌های خود را بر اساس قیمت توافقی بر می‌دارد و مابقی صادر می‌شود.
برای ایران هم همین طور است. هم ترانزیت نفت ایران از طریق اقلیم را داریم و هم ترانزیت بازرگانی را داریم. کالاهای بسیاری از ایران وارد اقلیم کردستان می‌شود و از طریق اقلیم به بغداد و سوریه ارسال می‌شود. در نتیجه وقتی مرز بسته می‌شود قطعا مشکلات زیادی ایجاد می‌شود و ما منکر مشکلات نیستیم. در ماه‌های اخیر هم شاهد بودیم که وقتی 4 کشور عربی مرزها را بستند مشکلات زیادی برای قطر ایجاد شد. قطعا اگر مرزها بسته شوند به لحاظ اقتصادی بحران جدی به وجود می‌آید.
گفت‌وگو از مهدی الیاسی ، محمد نوحی
