دستاوردهای برجامی دولت پس از تمدید ISA / درخواست مشترک دلواپسان و اپوزیسیون از ترامپ

ایلنا، محمد نوحی، مهدی الیاسی: قانون تحریم ایران ( Iran Sanction Act ) موسوم به ISA ، قانونی است که در سال 1996 توسط سناتور آلفونسو داماتو با هدف تحریم  ایران در سنای آمریکا به تصویب رسید. این قانون در ابتدا ILSA  ( Iran and Libya Sanctions Act) نام داشت اما در سال 2006 با حذف نام لیبی از این تحریم‌ها به ISA تغییر نام پیدا کرد. ISA در ایران به نام پیشنهاد دهنده آن (داماتو) شناخته می‌شود و تمدید آن در آذر ماه امسال، طیف گسترده‌ای از موضع گیری‌ها را در پی داشت.

 خواست مشترک دلواپسان و اپوزیسیون از ترامپ

مقامات ارشد جمهوری اسلامی به درستی تمدید ISA در سنای آمریکا را نقض برجام دانستند و نسبت به اجرای صحیح و کامل برجام به طرف آمریکایی هشدار دادند. اما در کنار واکنش و هشدار به موقع مقامات کشور، مخالفان دولت به جای افزایش همدلی ملی برای ایجاد کارزاری موثر علیه ناقضان برجام، حمله و هجمه پر سر و صدا علیه دولت روحانی و برجام را در دستور کار قرار دادند. دلواپسان با تیترهایی همچون میخ آخر بر تابوت برجام، از تمدید  ISA استقبال کردند و حتی از ترامپ خواستند به وعده انتخاباتی‌اش مبنی بر پاره کردن برجام، جامه عمل بپوشاند. اصولگرایان در حالی نامه 30 فعال سیاسی خارج کشور به رئیس جمهور جدید آمریکا و تقاضای آنان از ترامپ برای پاره کردن برجام را رذیلانه نامیدند که سرمقاله‌نویس یکی از روزنامه‌های اصولگرای معروف صبح تهران در مصاحبه‌ای تاکید کرد: عاقلانه‌ترین کار «ترامپ دیوانه» ، پاره کردن برجام است.

دستاورد‌های برجامی پس از تمدید ISA

دلواپسان  پس از تمدید قانون داماتو از پایان عمر برجام سخن می‌گویند. حال آن که دقیقا از زمان تمدید این قانون ( در یازدهم آذر ماه امسال) تاکنون، بخش‌های گوناگون اقتصاد ایران در خروج از تور تحریم‌ها و تخریب ساختار آن، دستاوردهای سترگی داشته و گام‌های بزرگی به جلو برداشته است. دستاوردهایی که بصیرت در فهم ماهیت آن، استفاده از تعابیری مانند کوبیده شدن میخ آخر بر تابوت برجام را بی‌معنا می‌کند.

تحریم‌های نفتی دود شد و به هوا رفت

تحریم‌های نفتی تقریبا از ابتدای سال 1391 با پیگیری دقیق وزارت خارجه آمریکا محقق شد. اساسا تحریم‌های نفتی، اصلی‌ترین بخش تحریم‌های هسته‌ای بود و تحریم‌ها زمانی بر اقتصاد ایران اثر گذاشت و نتیجه داد که به تحریم‌ فروش نفت منتج شد.

کاهش صادرات نفت ایران از بیش از 2 میلیون و 200 هزار بشکه در سال 1390 به 700 هزار بشکه در سال 1392 فشاری بسیار موثر بر اقتصاد ایران وارد کرد.  قصد و اراده آمریکا و متحدانش بر این بود که با تدوام آن روند، میزان فروش نفت ایران در نهایت به صفر برسد. فارغ از برخی ادعاها و شعارها، وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی، انکار ناپذیر است. منابع درآمدی دولت برای تامین هزینه‌های جاری و عمرانی، منابع ارزی برای تامین مصارف ارزی کشور  و حتی بودجه بسیاری از نهادهایی که تامین امنیت کشور به فعالیت آنها بستگی دارد به درآمدهای  نفتی وابسته است و لااقل در کوتاه مدت و میان مدت قابل حذف شدن نیست. 

در خصوص اثرگذاری نظام تحریم‌ها، شاهد بودیم که اگر چه در ابتدا تحریم‌های نفتی توسط رئیس دولت قبل به سخره گرفته می‌شد اما اجرای آن، اقتصاد ایران را به رکود تورمی عمیق فرو برد. از این رو باید اذعان کرد که  لغو تحریم‌های نفتی و اجازه فروش آزادانه نفت، یکی از اصلی‌ترین دستاوردهای برجام است که در نشست یکصد و هفتاد و یکم اوپک و دقیقا هم زمان با تمدید قانون ISA  به گویاترین شکل ممکن اجرایی و محقق شد. 

در نشست یکصد و هفتاد و یکم اوپک در یازدهم آذر ماه امسال،  اعضای سازمان کشورهای صادر کننده نفت برای اولین بار از سال 2008 به این سو، توافق کردند برای افزایش قیمت نفت، تولید نفت خود را کاهش دهند. در این توافق مقرر شد عربستان تولید روزانه خود را 486 هزار بشکه در روز کاهش دهد. عراق و امارات هم به ترتیب کاهش 210 و 139 هزار بشکه‌ در روز را پذیرفتند. روسیه نیز به‌ عنوان تولیدکننده غیر‌اوپکی نفت، ضمن استقبال از این توافق، اعلام کرد، تولید نفت را به‌صورت تدریجی تا 300 هزار بشکه در روز کاهش خواهد داد تا به طرح کاهش تولید نفت اوپکی‌ها بپیوندند.

نکته مهم اینجاست که در توافق اوپک از یک سو افزایش تولید نفت ایران در فاصله پاییز سال 1392 تا پاییز 1395 به رسمیت شناخته شد و از سوی دیگر علی‌رغم تعهد بازیگران اصلی اوپک و غیراوپک برای کاهش تولید، ایران به عنوان یکی از موارد استثنا اجازه یافت 90 هزار بشکه دیگر به تولید خود اضافه کند. به این ترتیب دقیقا همزمان با تمدید مجدد قانون داماتو، تولید 3 میلیون و 975 هزار بشکه‌ای نفت ایران تثبیت شد و رسمیت پیدا کرد.

فراموش نکنیم در ابتدای تابستان سال 1392  صادرات نفت ایران به 700 بشکه در روز رسید و با روندی نزولی در حال حرکت به سمت صفر بود.

پاسخ انگلیسی‌ها به تمدید ISA  / امضای تفاهنامه با رویال داچ شل

در هفدهم آذر ماه امسال و درست یک هفته پس از تمدید ISA تفاهم‌نامه همکاری بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت رویال داچ شل انگلستان برای مطالعه توسعه میادین آزادگان جنوبی ، یادآوران و میدان گازی کیش به امضا رسید.

امضای تفاهم نامه بین شرکت ملی نفت ایران و رویال داچ شل با حضور علی کاردر مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران ، غلامرضا منوچهری معاون مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران ، شهنازی‌زاده مدیر عامل شرکت متن، سفیر انگلستان در ایران، معاون سفیر هلند در ایران و همچنین ریاست شرکت شل در ایران انجام شد.

تفاهم همکاری با رویال داچ شل در حالی یک هفته بعد از تمدید ISA در تهران به امضا رسید که ایجاد محدودیت برای سرمایه‌گذاری در بخش نفت و گاز ایران یکی از اهداف اصلی  ISA به شمار می‌رود.

امضای تفاهمنامه با شل اگر چه مهم بود اما پیش از آن تفاهمنامه دیگری نیز در تهران با شرکت توتال برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی به امضا رسیده بود.

امضای قرارداد با بوئینگ در تهران

قانون داماتو در یازدهم آذر ماه امسال در سنای آمریکا به تصویب رسید. درست 10 روز پس از این مصوبه سنا، معاون منطقه‌ای غول هواپیماسازی آمریکا (بویینگ) به تهران آمد تا در حضور وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل ایران‌ایر، قرارداد فروش 80 فروند هواپیمای بوئینگ به ایران امضا شود. قراردادی به ارزش 16 میلیارد و 600 میلیون دلار که شامل 50 فروند هواپیمای بوئینگ MAX-737، پانزده فروند هواپیمای بوئینگ 300-777 و 15 فروند هواپیمای بوئینگ 777X تحویل می‌شود.

علی‌رغم فضای به شدت منفی که برخی رسانه‌های مخالف دولت در خصوص نتیجه بخش نبودن توافق برجام در زمینه خرید هواپیما از ایرباس و بویینگ ایجاد کرده بودند، قرارداد خرید هواپیماهای «نو» از بویینگ بین ایران ایر و کمپانی بویینگ به امضا رسید.

فراموش نکنیم قرارداد بویینگ و ایران ایر در حالی منعقد شد که بسیاری از رسانه‌های مخالف دولت مدعی بودند؛ برجام نمی تواند کارکردی برای خرید هواپیماهای نو داشته باشد و با  بر سر کارآمدن ترامپ به عنوان رییس جمهوری جدید دولت آمریکا و تمدید قانون داماتو، خرید هواپیما از آمریکا را منتفی می‌دانستند.

این قرارداد 16 میلیارد و 600 میلیون دلاری که 10 روز پس از تمدید ISA در تهران به امضا رسید خشم گروه‌های لابی یهودی در آمریکا را برانگیخت. «وای نت نیوز»، گزارش داد یک گروه از وکلای اسرائیلی مدعی شدند که دولت ایران قبل از پرداخت 16.6 میلیارد دلار هزینه توافق ایران ایر و بویینگ باید خسارات وارده بر جان بسیاری از خانواده‌ها که توسط ایران  کشته و زخمی شده‌اند را بپردازد!

ورود اولین هواپیمای ایرباس به تهران

در حالی که اصولگرایان مخالف دولت، قرارداد با بویینگ و ایرباس را موضوعی صرفا بر روی کاغذ می‌دانستند و از پرواز هواپیماهای کاغذی بر آسمان انتخابات سخن می‌گفتند، نخستین هواپیمای برجامی در تاریخ 23 دی ماه در فرودگاه مهرآباد بر زمین نشست. این هواپیمای 321 ایرباس،  20 روز پس از عقد قرارداد با ایرباس و 40 روز پس تمدید قانون ISA در پاریس به ایران‌ایر تحویل داده شد و سپس به سوی ایران پرواز کرد.

به گفته اصغر فخریه کاشان، قائم مقام وزیر راه و شهرسازی، تا پایان سال 2017 حداقل 10 فروند هواپیمای ایرباس جدید وارد ناوگان ایران ایر خواهد شد.

همکاری ایرباس با ایران علی‌رغم تهدید UANI

لازم به ذکر است ایرباس در حالی حاضر امضای قرارداد با ایران‌ایر و تحویل هواپیما به کشورمان شد که از سوی گروه‌های لابی ضد برجام در اروپا و آمریکا به شدت تحت فشار قرار داشت. یکی از قدرتمندترین لابی‌های جنگ طلب ِ ضد برجام، گروهی موسوم به اتحاد علیه ایران اتمی ( UANI ) است. مارک والاس ( سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل )، برخی مقامات پیشین CIA  و عده‌ای از کارشناس امنیتی خاورمیانه عضو ایران گروه هستند. این افراد، پایه‌ریزان اصلی فعالیت علیه ایران بودند و روابط نزدیکی نیز با یکدیگر داشتند. این سازمان در واقع با پیوند لابی یهودیان آمریکا و سیستم اطلاعاتی آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی‌ ایجاد شد.

گروه اتحاد علیه ایران اتمی پس از توافق برجام نامه‌نگاری‌ها و تهدید شرکت‌هایی که قصد سرمایه‌گذاری در ایران دارند را به صورت عریان‌ و آشکار در دستور کار قرار داد. مثلا در فرانسه نامه‌هایی که به ایرباس، توتال، رنو، پژو ستروئن، انژی، ونسی، بانک بی ان پی، بانک سوسیه جنرال و غیره ارسال کرده‌ و به این شرکت‌ها نسبت به خطرات همکاری با ایران و عواقب آن به شدت هشدار دادند.

ایرباس علی‌رغم همه تهدیدهای گروه‌های لابی نیرومند ضد برجام، علی‌رغم  پیروزی ترامپ و علی‌رغم تمدید قانون ISA توسط سنای آمریکا ، حاضر به عقد قرارداد و تحویل هواپیما به ایران شده است و این مسیری است که باید با هوشیاری برای لغو همه تحریم‌های اقتصادی پیموده شود.