برای کم آبی تهران چه باید کرد؟

داریوش مختاری در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره راهکار عبور از اوضاع کم‌آبی در تهران اظهار داشت: ماهیت پدیده های محیط زیستی، اقلیمی و زمین شناختی، تدریجی است و اوج بحران، یکباره خودنمایی می‌کند. با اینکه کم آبی سدهای تهران خارج از تصور و غیرمنتظره است، پیش از هرگونه نگرانی، می‌توان به بارندگی‌های فروردین ۱۴۰۴ نیز امیدوار  بود که بخشی از کم‌آبی، برطرف خواهد شد. با این حال وضعیت سدهای خالی و کم‌آب تهران و کرج نشان می‌دهند که برای برقراری تعادل عرضه و تقاضای آب شهری تهران و کرج در سال ۱۴۰۴، به میزان حداقل ۴۰ تا ۵۰ درصد مصرف موجود، کاهش مصرف آب مورد نیاز است. 

وی افزود: معمای بزرگ این است که چگونه و به یکباره و بدون هرگونه تمرینی از پیش، می‌توان به کاهش مصرف ۵۰ درصدی دست یافت. آن هم در شرایطی که ساخت چند صد هزار واحد مسکونی و تجاری اضافی در تهران و پیرامون آن هم اکنون در دستور اقدام است و با دشواری می‌توان مانع از توسعه بی‌رویه کلانشهر تهران شد. 

این کارشناس حوزه آب گفت: در هر حال همیشه در متن تهدیدها، فرصت‌های بزرگ و پنهان وجود دارد. برای حل معمای بزرگ کم‌آبی خارج از تصور تهران، لازم است این فرصت‌های پنهان را کشف، بازشناسی و بی‌درنگ اجرا کرد. باید یادآوری کرد، اجرای همه فرصت‌ها به یک میزان آسان و قابل اجرا نیست. برای اجرای برخی فرصت‌ها به زمان بیشتری نیاز است. به طور معمول در شرایط تنگنای زمانی، ابزار قانونی به تحکم و الزام بیشتری نیاز دارد. 

وی ادامه داد: اولین فرصت پنهان و بزرگ، ابزار تعرفه بالا و جریمه و قطع انشعاب، برای مشترکان پرمصرف است. با توجه به دسترسی به اطلاعات کنتور مشترکان و برخورداری شرکت آب و فاضلاب از میزان مصرف متناسب با نیاز ساکنان هر ساختمان، می‌توان این ابزار را اجرا کرد.

مختاری بیان کرد: دومین فرصت، امکان کاهش حدود ۳۰ درصدی مصرف آب توسط مشترکان است که با اعمال آموزش و اطلاع‌رسانی و ایجاد انگیزش‌های لازم می‌توان به بخشی از آن دست یافت. گاهی با نصب یک سایبان ساده برای کولرهای آبی و یا بستن شیر آب برای مسواک زدن و یا دوش گرفتن، می‌توان به بخشی از کاهش مصرف دست یافت. اجرای این راهکارها بیشتر به توسعه روحیه هم‌افزایی ملی نیاز دارد و پدیدآوری دغدغه‌مندی در یکایک شهروندان نیازمند آموزش و اطلاع‌رسانی کافی است. تفاوت این راهکار با راهکار پیشین وجه انتخابی و غیر قهری (الزام قانونی) آن است. 

وی گفت: فرصت پنهان سوم، کاهش تردد خودروها در سطح شهرهاست. حجم ترافیک کلانشهرهای تهران و کرج، حدود ۱۰ برابر استاندارد جهانی است. به آسانی و فقط با کمک اجرای کامل و جدی طرح ترافیک، می‌توان از تردد لااقل بخشی از خودروهای تک‌سرنشین جلوگیری کرد. با این اقدام به همان میزان که از حجم ترافیک کاسته می‌شود، از آسیب‌های جزایر گرمایی شهری و همچنین مصارف بهداشتی و فضای سبز برای آب کاسته می‌شود.   

این کارشناس حوزه آب با بیان اینکه فرصت‌های دیگر ماهیت بلندمدت دارند و نمی‌توان به آسانی و در یک بازه یکساله آنها را اجرایی کرد، افزود: برای نمونه تعویض و نصب شیرآلات کاهنده مصرف آب، نیازمند زنجیره‌ای از اقدامات سیاستی و پشتیبانی است که در طرف زمانی کوتاه‌مدت قابل دستیابی نیستند. نمونه دیگر کاهش هدررفت آب در شبکه توزیع آب است که دستیابی به آن سالانه به چند هزاران میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. همچنین کاهش بارگذاری‌ها به ویژه جلوگیری از تراکم ساخت چند میلیون واحد  مسکونی و تجاری اضافی، معمای دیگری است که بخشی از کم‌آبی کلانشهر تهران را برطرف می‌کند. 

به گفته وی؛ راهی که شهرسازی نادرست و سلیقه‌ای در تهران تاکنون پیموده است، سرانجامی جز در تله افتادن در گلوگاه‌های خطرناک کم‌آبی، فرونشست، زلزله و همانند آن ندارد. به طور بنیادین سرفصل‌های دروس تخصص‌های شهرسازی و طراحی شهری که به طور عمده ماهیت عمران و ساخت و سازه دارد به یک بازنگری جدی در حوزه آموزش عالی نیاز دارد. شهری که امروز به طور بی‌رویه و دست‌کم ۱۰ برابر توان بوم‌شناختی دشت تهران توسعه داده شده است، محصول سیاستگذاری‌های نادرست است که شهرسازان نیز در آن نقش‌آفرینی داشته‌اند. طرح‌های جامع و تفصیلی شهرهای کشور به شدت دارای اشکال فنی و ناقص هستند و لازم است شورای عالی معماری و شهرسازی، بازنگری جدی در مصوبات خود داشته باشد.