ایران چطور با قاچاق سوخت مبارزه می‌کند؟
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران عملکرد این مجموعه در سه سال فعالیت دولت سیزدهم را تشریح کرد.
به گزارش ایلنا از وزارت نفت، جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، موضوع عملکرد صنعت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی را بررسی کرد.
یکی از مهم‌ترین موضوع‌هایی که شاید مطرح شود این است که طی سه سال گذشته در حوزه پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی چه اقدام‌هایی انجام شد، چه راهبردهایی تدبیر کردید و اکنون وضعیت در این حوزه چگونه است؟
زمانی که ما وارد مجموعه شدیم، با شیوع ویروس کرونا روبه‌رو بودیم، مصرف سوخت کشور بسیار پایین بود، از سوی دیگر دولت گذشته تعهداتی ایجاد کرده بود، شاید نزدیک ۱۱ میلیون بشکه بنزین تعهد ایجاد شده بود. مبالغ بخشی از تعهدها را هم گرفته و در خزانه هزینه شده بود.
برای صادرات؟
برای صادرات، یعنی تعهد شده بود با قیمت ثابتی بدون اینکه محموله تحویل شود، بخشی از محموله هم صادر شده بود، اما منابع آن وصول نشده بود، هنوز هم این مشکل است؛ نزدیک ۳۸۵ میلیون دلار منابع وصول نشده بود و به اشخاص واسطه صادر شده بود، این افراد مراجعه می‌کردند و نزدیک ۲۴ تا ۲۵ شرکت بودند، اینها را باید تعیین‌تکلیف و رفع تعهد می‌کردیم. قیمت‌ها هم خیلی نازل بود شاید بشکه‌ای ۸ تا ۲۸ دلار صادر شده بود، اما باید بشکه‌ای ۵۵ تا ۶۰ دلار این تعهدها را می‌دادیم، چون این مبالغ را دریافت کرده بودند. مبالغ هم به حساب‌های شرکت نبود، اینها به خزانه واریز و مصرف شده بود.
شرایط به‌گونه‌ای بود که بخشی هم از مخازن مصرف شده بود. ما هم با ایام زمستان روبه‌رو بودیم، بی‌شک باید بخش ذخیره‌سازی را یک مقدار توسعه می‌دادیم، از آن سو با خرابکاری علیه سامانه سوخت روبه‌رو شدیم، در ابتدای ورود به مجموعه، مشکل هک سامانه سوخت بود، چون به پشتیبانی سامانه توجه نشده بود؛ قشر زیادی از مردم مشکل کارت سوخت داشتند که نزدیک یک تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر را شامل می‌شدند.
به صورت رسمی معمولاً کارت کنار گذاشته شده بود؟
یکسری افراد تقاضا داشتند که عملاً متقاضی بودند صدور کارت‌شان انجام نشده بود، وقتی مراجعه کردیم به خزانه، دیدیم نزدیک ۹ هزار و ۲۰۰ کارت بیشتر موجودی نداریم و از یک طرف یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر متقاضی هستند.
ما نزدیک ۱۵ میلیون کارت را در سه نوبت تأمین کردیم. زمان تحویل کارت به مردم، یکی از پرسش‌های مردم و درخواست‌ها بود. با اقدام‌هایی که انجام شد، زمان را کوتاه کردیم، حتی یک سامانه درخواست را گذاشتیم که نیازی به مراجعه به پلیس ۱۰+ نباشد که زمان یک ماهه شد. اکنون نیر در بازه یک هفته کارت سوخت را به مردم تحویل می‌دهیم. همسو با این موضوع، یکی از تکالیفی در مجموعه، بحث تمرکز حساب‌ها و شفاف‌سازی بود. ما نزدیک ۸۰۰ حساب یک طرفه و دو طرفه داشتیم. اینها از سال ۱۳۹۷ تکلیف شده بود ولی کسی اقدام نکرده بود، این حساب‌ها را حساب واحد خزانه و همه را متمرکز کردیم.
یعنی اکنون یک واحد حساب خزانه داریم؟
بله، در واحد خزانه است؛ مستقیم بانک مرکزی است. ما حسابی غیر از حساب خزانه دیگر نداریم، یعنی همه حساب‌ها و فروش‌های را شامل می‌شد، ما ۳۷ تا ۳۸ منطقه و ۲۳۲ ناحیه داریم، اینها فروش را در همه مناطق انجام می‌شد، نیاز بود بیاید حساب متمرکز شود؛ یک چالشی حوزه نرم‌افزاری مجموعه بانک مرکزی داشت، با هماهنگی‌هایی که انجام شد، همکاران ما در بخش آی‌تی کمک کردند این حساب‌ها در یک بازه زمانی شش ماهه که از سال ۹۷ مانده بود، متمرکز کردند و شفاف‌سازی در این بخش انجام شد. یکی از موضوع‌های دیگر؛ در بخش و حوزه تأمین کالا مشکل داشتیم. اکثر کارت‌خوان‌ها دچار مشکل بودند و خرابی کارت‌خوان‌ها بالا بود.
شرکت‌های پشتیبان فعال و کارت‌خوان‌ها عملاً با توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان بومی شدند، اکنون یک سامانه جی‌تی‌اس هم گذاشتیم که مرتب پایش می‌شود. خرابی‌ها از ۴۵درصد به زیر ۵درصد آمد. این اقدام‌ها که در این بخش در آن زمان انجام شد. همچنین تلاش کردیم که مشکل خاموشی را حل کنیم، در آن زمستان ۱۸ میلیارد سوخت برای نیروگاه‌ها دادیم، رشد مصارف یکدفعه صعودی شد؛ روزانه ۷۵ میلیون لیتر مصرف سوخت بود که این عدد به ۹۴ میلیون لیتر و سال بعد به ۱۰۵ میلیون لیتر و حتی به ۱۱۸ میلیون لیتر رسید یعنی افزایش تصاعدی با همان زیرساخت‌های پیشین، یک اتفاقاتی هم افتاده بود که هرگونه توسعه را ممنوع کرده بودند، یعنی در بخش ایجاد ذخیره، مخازن و غیره. ما آن مصوبه‌ها را اصلاح کردیم، عملاً طرح‌های توسعه را در مجموعه‌ها شکل دادیم.
این افزایش مصرف یا سیر صعودی ناشی از پایان شیوع ویروس کرونا نبود؟
بی‌شک در ۶ ماه نخست نزدیک به ۷۴ تا ۷۵ میلیون لیتر پیشرفت داشتیم، یک دفعه این عدد در ۶ ماه دوم که بحث کرونا حل شد، به ۸۴ و به ۹۴ میلیون لیتر رسید، یعنی تدریجاً. از یک طرف دیگر هم حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار خودرو به کشور اضافه می‌کردیم، این عملاً پنج تا شش میلیون لیتر افزایش مصرف روزانه سوخت در سطح کشور بود.
شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اکنون با آن شرایطی که در کشور است، تنها در بخش حمل و نقل روزانه حدود ۲۲۰ میلیون لیتر بنزین و گازوئیل را جابه‌جا می‌کند، یعنی نزدیک به ۱۲۷ تا ۱۲۸ میلیون لیتر بنزین در حوزه حمل و نقل مصرف می‌شود یا ۸۴ تا ۸۵ میلیون لیتر در حوزه نفت‌گاز مصرف می‌کنیم. حدود ۲۰ میلیون لیتر هم سی‌ان‌جی مصرف می‌شود.
یکی از موضوع‌های اولیه بحث انضباط مالی بود، بحث عمل به تعهداتی که پیش‌فروش شده بود، بعد شما باید در این دولت آنها را پرداخت می‌کردید و صادرات می‌کردید، یکی از بحث‌هایی که فرمودید، مربوط به ناوگانی که حمل و نقل است، الان وضعیت آن چطور است؟
در بخش ناوگان هم نیاز بود ترمیم انجام دهیم، در آن شرایط ما ۱۵۰۰ ناوگان را اضافه کردیم، همچنین سیاست الگوی حمل و نقل را عوض کردیم. نگاه‌مان این بود که ما ۱۰درصد الگوی حمل را از مجموع حوزه نفت‌کش و جاده‌پیما به خط لوله منتقل کنیم. اکنون نزدیک ۱۴ هزار کیلومتر خط لوله داریم، حدود ۴۶۰ کیلومتر هم آماده بهره‌برداری است. حدوداً ۱۰۳ میلیارد لیتر سوخت با الگوی حمل جاده‌ای استفاده می‌کنیم، این عدد خیلی بالاست، بنابراین یک شعاع ۱۲۰ تا ۱۳۰ کیلومتری در حال جابه‌جایی این حجم سوخت هستند. ضرورت داشت این شعاع را کوتاه کنیم. از یک طرف برای این که دسترسی مردم به حوزه حمل و نقل باشد.
ایران کشور پهناوری از شمال تا جنوب، از شرق تا غرب است، می‌توانیم‌با برخی از کشورهای همسایه که این توانمندی را دارند، به صورت تهاتر سوآپ کنیم؟
ما در گذشته این برنامه را داشتیم. برای سوآپ یک ظرفیتی در نکا داریم، آنجا ظرفیت ۵۰۰ هزار بشکه‌ای وجود دارد. در گام نخست ۳۰۰ هزار بشکه در آنجا ظرفیت انتقال است، از طرف دیگر نزدیک ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه ظرفیت ذخیره‌سازی در گذشته انجام شده، یک زمانی ما هم از حوزه ترکمنستان استفاده می‌کردیم؛ الان هم برنامه داریم. حوزه ماخاچکالا باز حمل دریایی را داشتیم و یک مقدار روابط گذشته، چون روی دیپلماسی‌ها خیلی با کشورهای همجوار مناسب نبوده، این شرایط به هم خورد، این دولت به‌تازگی اقدام‌هایی انجام داد؛ به‌ویژه توجهی که به همسایگان کرد، ما توانستیم این روابط را ترمیم کنیم و بتوانیم در حوزه جابه‌جایی سوخت، به نوعی سوآپ از بالا و تحویل در جنوب را انجام دهیم.
در همین شرایط هم بود که ما زیرساخت‌هایی در شمال کشور ایجاد می‌کنیم، از یک طرف دیگر حوزه شمال ما مثلاً انبار چالوس، مجموعه رشت ما خطوط لوله دارند که بتوانیم از حمل دریایی مسیر انتقال را انجام دهیم. در شرایطی که ترددها در حوزه شمال بالاست، عملاً بتوانیم این تسهیل و سوخت‌رسانی را انجام دهیم.
یکی از موضوعاتی که همواره محل مناقشه است؛ حجم مصرف بنزین در داخل کشور است که برخی برآوردها نشان می‌دهد که به‌طور تقریبی نسبت به آن حد نصابی که دنیا مصرف می‌شود، دو تا سه برابر است، این ناشی از چیست؟ چرا مصرف سوخت کشور ما این قدر زیاد است؟
چند نکته در این بخش وجود دارد، مصرف بنزین در سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۳۷.۷ میلیارد لیتر بود، ۱۴۰۱ این عدد به ۳۸.۳ میلیارد لیتر و در ۱۴۰۲ به ۴۲.۳ میلیارد لیتر رسید. برای امسال پیش‌بینی ما حدود ۴۶ میلیارد لیتر است، یعنی تفاوت اینها یک عدد ۳۹ میلیون لیتری است و اگر ما نفت‌گاز و دیگر فرآورده‌ها را هم اضافه کنیم، یعنی ۴۱ میلیون لیتر در این بازه زمانی افزایش داشتیم. چه اتفاقی افتاده؟ تعداد ناوگان حمل‌ونقل کشور در حوزه سواری سبک بخش بنزینی و دیزلی؛ حدود ۳۱ میلیون لیتر است( با مجموعه موتورسیکلت‌ها که نگاه کنیم و غیره). پس نشان می‌دهد که خودروها فرسوده هستند و نیاز به نوسازی ناوگان را انجام دهیم. اسقاط خودروها؛ همان طور کع در سال ۸۶ انجام می‌دادیم، اتفاق بیفتد.
مصرف بنزین اکنون در بسیاری کشورها ۱۰۰ به چهار است اما ما ، ۱۴- ۱۰۰، ۱۵ – ۱۰۰ مصرف می‌کنیم، هر سال که یک میلیون خودرو را به کشور اضافه می‌کنیم، خودرویی هم از چرخه خارج نمی‌کنیم.
با این حال حدود پنج تا شش میلیون لیتر به مصرف بنزین کشور اضافه کردن؛ یعنی همین پالایشگاه تهران که کنار ماست؛ روزانه ۶ میلیون لیتر بنزین تولید می‌کند، یعنی اگر پالایشگاهی در قد و قواره تهران بسازیم، نزدیک سه تا چهار میلیارد دلار باید سرمایه‌گذاری شود، آن هم در یک بازه زمانی سه تا چهار ساله که بتواند نیاز یک سال کشور را تأمین کند. پس نیاز است که حوزه بهینه‌سازی و مدیریت مصرف را توجه ویژه‌ای داشته باشیم و از طرف دیگر هم روی ناوگان، هم اسقاط خودرو توجه شود و هم سبد سوخت را توسعه دهیم. نباید همیشه توجه به بنزین و خودروهای بنزینی باشد. بالأخره تکلیف قانون است، امسال در قانون بودجه آمده، بحث خودروهای هیبریدی، پایه برقی، حوزه سی‌ان‌جی که یک زمانی توجه کردیم؛ نزدیک چهار میلیون دستگاه به ناوگان اضافه شد؛ اینها کمک کرد.
فرایند دوگانه‌سوزی اتفاق افتاد که هم تبدیل کارخانه‌ای، هم تولید کارگاهی کمک کرد به این قضیه، نیاز است در این بخش‌ها اقدام شود. ما در حوزه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، بخش مدیریت مصرف سوخت را جدی گرفتیم؛ هم در سیاست غیرقیمتی هم هست. اقدام‌هایی هم به‌تازگی انجام می‌دهیم، بالأخره شکاف قیمتی در داخل کشور با کشورهای همجوار بسیار بالاست.
ما گازوئیل داریم ۳۰۰ تومان، این شکاف قیمتی، خودش زمینه‌ای برای قاچاق است؛ بنابراین در بخش حمل و نقل، باوجود اینکه تکلیفی از قانون ۹۳ و ۹۷ بوده، سامانه سپهتن و سیپاد، اجرا نشده بود، ما اکنون سامانه پیمایش برخط خودمان آمدیم طرح مپینگ را گذاشتیم، براساس این دیگر از ماه آینده هم در حوزه خودروهای سنگین اجرا می‌کنیم که در عمل خودرویی که فعالیت دارد، عملکرد دارد، بتواند سهمیه سوخت خود را دریافت کند و امیدواریم با همین اقدام‌ها هم بتوانیم بخشی از حوزه مدیریت مصرف را انجام دهیم.
افزون بر توسعه ناوگان حمل و نقل، دیگر چه طرح‌هایی را در دستور کار داشتید؟
همان طور که گفتم نزدیک روزانه حدود ۲۲۰ میلیون لیتر مصرف در بخش حمل و نقل است. یک بخش در حوزه صنعت است که ۱۶ دستگاه متولی هستند. ما آن جا پایش می‌کنیم، انحراف دستگاه متولی را تعیین‌تکلیف می‌کنیم، بخشی از آن را هم به تولید ربط می‌دهیم، یعنی کسی که پروانه بهره‌برداری دارد اما عملکرد ندارد، عملاً باید متناسب با تولید سوخت دریافت کند، حالا در حوزه صنعت یا بخش‌های دیگر است، همه این بخش‌ها را در این ساماندهی که انجام می‌شود و یک کاهش مصرف هم در این بخش عملاً اتفاق افتاده که در این حوزه‌ها انجام می‌دهیم. یک بخش دیگر هم حوزه نیروگاهی است.
روزانه نزدیک ۴۴ تا ۴۵ میلیون لیتر سوخت در نیروگاه‌ها به صورت میانگین مصرف می‌شود. این عدد قابل توجهی است. به نیروگاه‌ها در حوزه بازده توجه کردیم که بالأخره اینها باید در بخش بازدهی که تکلیفی در برنامه ششم بوده؛ به تناسب باید به بازده نیروگاه افزوده شود.
گاهی اوقات زمستان‌ها دچار مشکل می‌شوند؟
اینکه بازده نیروگاه‌ها افزایش یابند، یعنی ما سی‌اچ‌پی‌ها را باید در این حوزه گسترش دهیم. به این معنا که سالانه ۱۸ میلیارد بیتر مصرف سوخت مایع در بخش نیروگاهی است و نزدیک به ۸۵ تا ۸۶ میلیارد مترمکعب سوخت گاز که عدد ۹۵ تا ۹۶ میلیاردی و قابل توجه است که تنها در حوزه نیروگاهی مصرف کنیم. بنابراین باید در حوزه نیروگاهی به سوخت‌های تجدیدپذیر توجه شود، همچنین در بخش سی‌اچ‌پی‌ها و افزایش بازده نیروگاه‌ها که یک بخشی هم مدیریت مصرفی است که باید به وسیله مردم اتفاق بیفتد. یعنی اکنون باید همه سرمایه کشور را می‌سوزانیم.
حساب کنید ۱۰ تا ۲۰درصد این سهم را کاهش دهیم، بررسی کردیم دیدیم اگر این اتفاق‌ها بیفتد، ۵۰درصد صرفه‌جویی داریم. برای نمونه، ۱۱۸ تا ۱۲۰ میلیون لیتر مصرف سوخت به ۶۰ میلیون برسد، یعنی ۶۰ میلیون سوخت به مجموع سوخت کشور افزوده می‌شود که هم صادرات دارد و هم خوراک پتروشیمی‌ها می‌شود.
اکنون ظرفیتی برای صادرات سوخت مایع نداریم؟
بی‌شک با این شرایط و این روندی که در مصرف کشور است؛ لجستیک مجموعه هم جواب نمی‌دهد زیرا باید از جنوب کشور حجم زیادی سوخت را به مرکز کشور منتقل کنیم، زیرا قطب تولید به‌طور عمده در جنوب است، قطب‌های مصرف ما از مرکز به شمال تهران را ببینید؛ روزانه حدود ۲۰ تا ۲۱ میلیون لیتر تنها مصرف بنزین تهران است اما مگر ناوگان تهران چه تعداد است؟ این نشان می‌دهد که ما در حوزه مدیریت مصرف؛ بدمصرفی داریم و درست عمل نمی‌کنیم. در همین تهران، همین ترافیک‌ها را ببینید. حجم مصرف قابل توجه است و در این ایام هم یک مقدار رشد مصرف اضافه شد.
ما باید از چند مرکز سوخت را به تهران بیاوریم و ذخیره کنیم که بتوانیم روزانه این ۳۴۰ تا ۳۵۰ جایگاه را تأمین کنیم. آن هم فصط در بخش حمل و نقل. حالا بخش‌های سنگین، صنعت، نیروگاهی و ... در کنار این قضیه است. به همین دلیل نیاز است که به حوزه مدیریت مصرف، توجه ویژه‌ای شود.
باید خودروی فرسوده را از مدار خارج کنیم که بتوانیم بخشی از این سوخت کشور را ببریم در چرخه و در زنجیره تولید، در تأمین خوراک صنایع و پتروشیمی‌ها تا برای کشور ارزش افزوده ایجاد شود.
اجرای طرح جامع کیفی‌سازی فرآورده‌های نفتی به کجا رسید؟
زمانی که ما وارد مجموعه شدیم، چند اتفاق افتاده بود، برای نمونه پالایشگاه لاوان را یادم است از سال ۹۰ و ۹۱ که وارد بنزین‌سازی شد، تکمیل کرده بودیم، به خاطر یک کاتالیست این فعالیت متوقف بود تا در سال ۱۴۰۱ با اقدامی، کاتالیست را داخل کشور تولید کردیم، از دانشجویان بومی بهره بردیم سرانجام یک میلیون لیتر به تولید بنزین کشور افزوده شد.
به همین ترتیب در ۲۹ اسفند ۱۴۰۱ اتفاق افتاد که روزانه ۲۱۰ هزار بشکه به ظرفیت پالایشگاه آبادان در روز ملی شدن صنعت نفت افزوده شد. در پالایشگاه اصفهان به همین ترتیب؛ ما نزدیک به ۱۸ میلیون لیتر به منابع یورو برای کشور اضافه کردیم.
پالایشگاه شیراز هم تکمیل شده و آماده بهره‌برداری است. واحدهای دوم آبادان نیز تکمیل شده و به بهره‌برداری رسیده است. یکی از مسائلی که به آن توجه نشده بود، بخش نفت‌کوره بود؛ که ظرفیت نفت کوره پالایشگاه‌ها باید کیفی‌سازی شود، ما برای این موضوع، از دانشجوی فنی داخلی استفاده کردیم. اکنون همه طرح‌ها، یک تکلیفی در قانون گذاشتیم، بند «ر» بود که در برنامه هفتم هم دوباره تکلیف شد که شرکت‌ها همه؛ ۴۰درصد سود پالایشی خود را می‌آورند در پروژه‌ها و این سرمایه برای اجرای پروژه‌هاست. همه این موارد یک طرح جامع دارند و این طرح جامع در حال پایش است و آغاز آن از سال ۱۴۰۲ اتفاق افتاد، بعضی‌ها پیشرفت‌های ۵۰ تا ۵۵درصدی دارند، بعضی‌ها در مرحله آغاز عملیات هستند، چون اینها دانش فنی بومی استفاده کردند و مراحل آزمایشگاهش باید انجام می‌شد، امیدواریم تدریجی و سال به سال؛ یعنی در سال آینده یک بخش انجام شود.
همین طور در پروژه و پالایشگاه تازه احداث‌شده بوده است که یک سری معضلات و مشکلاتی داشتند، بخشی از اینها در دولت گذشته که طرح موضوع شده، پتروپالایشگاه نبودند، پالایشگاه هم نبودند، محصول کیفی تولید نمی‌کردند، اینها آمد الحاق و الگویشان اصلاح شد که بتوانند فرآورده‌های اصلی را تولید کنند. اکنون بعضی نزدیک به ۶۰ تا ۶۵درصد پیشرفت فیزیکی دارند که امیدواریم در سال آینده به بهره‌برداری برسند.
یکی از موضوع‌های مهمی که حتی بازتاب جهانی داشت، کمکی بود که جمهوری اسلامی ایران به ونزوئلا کمک فنی کرد تا پالایشگاه‌های خود را سرپا کنند، چون آمریکایی‌ها تحریم سنگین کرده بودند و دولت ونزوئلا در حال سقوط بود. ما از لحاظ تجهیزات فنی و بحث خودکفایی در چه مرحله‌ای قرار داریم؟
همین اتفاقی که در ونزوئلا افتاد؛ نخستین بار بود که شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران رفت در حوزه فراسرزمینی، باوجود اینکه شرکت‌های پالایشی ما واگذار شده بود به بخش خصوصی، اما محوریت و مدیریت را انجام دادیم و از ظرفیت همین شرکت‌ها و نیروهای متخصص استفاده شد، آن یک پالایشگاهی بود که هم زبان اسپانیولی بود، هم تجهیزات؛ استانداردهای آمریکای لاتین بود. تجهیزات به‌طور عمده پایه آمریکایی داشت و باید تجهیز ایرانی را میقبولاندیم به آن شرکت‌ها که بسیار سخت بود پس دفاتری را در داخل ایران شکل دادیم، کارشناسان اینجا حضور پیدا کردند، شرکت‌های تأمین‌کننده تجهیزات، سازندگان داخل آوردیم، از نزدیک توانمندی‌های ایران را دیدند و باور کردند و نمونه‌های آن را از نزدیک آزمودند. این بود که خیلی از موارد آن هم مهندس معکوس شد، یعنی شرکت‌های فناور ما به آنجا رفتند و آن قطعات را از نزدیک حتی فاقد نقشه بودند، نقشه آن را تعیین کردند و براساس آن ساخت انجام شد و نتیجه آن هم این بود که حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار قلم کالا را منتقل کردیم، در شرایط خاص، می‌دانید یک فاصله‌ای سه چهار ماهه روی دریا، بخواهد این تجهیز برود آنجا، منتقل شود اما بحمدالله هم لطف خدا بود، حمایتی که رئیس جمهوری شهید داشتند بر این قضیه و توجهی که در حوزه دیپلماسی بود، گام نخست انجام شد و این کار محقق شد. ما حتی کاتالیست را به ونزوئلا منتقل کردیم، یعنی زمانی که بنزین صادر شده بود، ما کاتالیست را آنجا بردیم و تبدیل به بنزین شد و توانستیم بنزین را تولید کنیم.
اکنون در حوزه کاتالیست وضع کشور چطور است، چون به نظر می‌رسد به برخی از کشورها صادر می‌کنیم؟
ما در حوزه پالایشگاهی نزدیک به ۹۰درصد کاتالیست‌ها را در داخل کشور تولید می‌کنیم. در شازند تجهیز شد، واحدهای شکست مولکولی تأمین شدند، کاتالیست داخلی استفاده کردیم.
برنامه این است که بتوانیم به صورت مشترک با یک شرکت دانش‌بنیان داخلی، بعضی از کاتالیست‌های پایه‌ای مانند زیرکونیان را داخل کشور بسازیم که همین دو هفته پیش توافق و قرارداد آن مبادله شد و در همین بخش هم ما یک بخشی از کاتالیست‌ها در حوزه پتروشیمی‌ها به روسیه صادر شد و زمینه خوبی برای خدمات است پس نخستین کار انجام شد و در همین راستا ما دو مجموعه دیگر را هم در برنامه داشتیم، یعنی تیم کارشناسی رفته و پالایشگاه‌های دیگر را بررسی کرده است و آنها هم زمینه‌اش را برای امضای قرارداد و صدور خدمات فنی و مهندسی آماده کردند که بتوانیم در آن بخش هم کار را دنبال کنیم.
وزارت نفت چند سال پیش نمایشگاهی را در حوزه تجهیزاتی که به صورت بومی ساخته شده، برپا کرد، از کشف تا پالایش و فرآوری‌سازی، اکنون وضع ایران در این حوزه‌ها چطور است؟
وزارت نفت اکنون با ۴ هزار و ۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان توافق و قرارداد دارد. این رقم شاید یک رقم چند برابری نسبت به گذشته و عدد قابل توجهی است.
اکنون در یکی از پالایشگاه‌های ما سامانه مثلاً دی‌سی‌اس را برای نخستین بار داریم، یکی از واحدهایشان که دراختیار هانی‌ول بوده، در داخل کشور بومی سازی شده است که در نمایشگاه بین‌المللی صنعت نفت هم ملاحظه کردید، اکنون نیز در یکی از پروژه‌هاست که دو سه ماه دیگر به بهره‌برداری می‌رسد.
آیا ما برای صادرات خدمات فنی بازاریابی داریم یا خیر، یک زمانی شما بنزین صادر می‌کنید، این یک بحث است، بحث دوم اینکه شما خدمات فنی صادر می‌کنید مثل آن چیزی که در ونزوئلا اتفاق افتاد، پالایشگاه فراسرزمینی را یا طراحی یا بازسازی یا نوسازی کردید؟
یکی از تکالیفی که در برنامه هفتم توسعه هم آمده این است که ما برویم در قطب مصرف بتوانیم کار فناور آن را انجام دهیم. یعنی شما به جای اینکه نفت خام را بفروشید، نفت خام را با مشارکت در پالایشگاه برون‌مرزی ببرید و تبدیل به فرآورده کنید و آن فرآورده را در بازار آنجا مصرف کنید و توسعه دهید. این می‌شود که ما سبد فروش‌مان را برای یک وابستگی خاص، توسعه می‌دهیم. نکته بعدی اینکه ما نفت خام را خودمان اینجا فرآوری می‌کنیم با این هدف که ما کار تعمیرات و بازسازی و احداث را در برنامه داریم که بتوانیم نفت خام کشور آنجا تصفیه شود. ضمن اینکه در این فرایند بازسازی هم از ظرفیت پیمانکاران داخلی، از سازندگان داخلی و تجهیزات داخلی آنجا استفاده شود. این بوده است که به‌عنوان نمونه آنجا شکل گرفت که استقبال خوبی شد، موارد دیگری هم وجود دارد که در برنامه است که ما بتوانیم کالا و تجهیزات را به‌طور عمده ببریم و این کالا بتواند برند جهانی پیدا کند. یکی از روش‌هایی که ما می‌توانیم همین تشکیل و زنجیره تولید و برندسازی و بومی‌سازی را در داخل کشور انجام دهیم.
برنامه‌ای برای رفع ناترازی سوخت وجود دارد؟
بله، هم در قانونی بودجه سنواتی ۱۴۰۳ پیش‌بینی شده و آمده و هم در برنامه هفتم توسعه به این موضوع توجه ویژه‌ای شده است. ازجمله موضوعی که ما در این حوزه ساماندهی کردیم، بحث گاز مایع را بود. استحضار دارید زمانی کل گاز مایع در داخل کشور مصرف می‌شد، مقدار کمی به صورت زمینی هم صادر می‌شد. این اختیار به شرکت‌های پالایشی داده شد با سامانه‌ای که ایجاد کردیم برای مصرف‌کنندگانی که به شبکه گاز طبیعی متصل نبودند، تنها گاز طبیعی که همان کیلویی ۲۳۰ تومان داریم توزیع می‌کنیم، مازاد بر این نزدیک به هزار و ۵۰۰ تن صرفه‌جویی اتفاق افتاد و صادرات گاز مایع در عرصه دریایی شکل گرفت و ما توانستیم صادرات دریایی را محقق کنیم که یک اتفاقی بود که اکنون شرکت‌های پالایشی به صورت زمینی و دریایی وارد حوزه صادرات گاز مایع در بازارهای منطقه، شده‌اند.
یکی از دغدغه‌هایی که در همه حوزه‌ها وجود دارد، بحث قاچاق است، یکی از دلایل آن هم این است که قیمت‌ها در ایران نسبت به دیگر کشورهای همسایه پایین است، به ویژه در حوزه انرژی، حالا هم به صورت مشخص بنزین. چه باید کرد که با این قاچاق مبارزه اصولی انجام شود؟ شما چه تدبیری اندیشیده‌اید؟
هماهنگی‌هایی با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز انجام شده و مصوبه‌هایی نیز که در این بخش داده شده است، ما در همه حوزه‌ها سیاست‌ها و برنامه‌ریزی انجام دادیم. یک بخش، حمل و نقل بوده است که سامانه برخط می‌خواهد اجرا شود که پایش در مسیر انجام می‌شود. یعنی یک خودرویی با بارنامه‌های جعلی حذف می‌شود، یعنی بارنامه‌ها برخط می‌شوند. خودرویی که از تهران به مقصد بندرعباس می‌رود، تنها در این مسیر می‌تواند سوخت‌گیری کند. اگر این خودرو در مسیر دیگر بود، با کارت سوخت‌اش امکان سوخت گیری ندارد. پس با این امکان جانمایی مجاری عرصه که در نقشه جامع کشور شکل گرفته و آن مبادی که در نقل و انتقال آن مسیرهاست. این طرح اکنون به‌صورت آزمایشی اجرا شده و در ماه آینده به صورت عملیاتی انجام می‌شود.
پیش‌بینی ما این است که نزدیک به ۵ میلیون لیتر مصرف را کاهش می‌دهد. از سویی به دلیل اینکه سیاست دولت بر این بوده که ما سیاست‌های غیرقیمتی بگذاریم. در بخش درون‌شهری هم اقدام‌هایی با مجموعه وزارت کشور انجام می‌شود که بتوانیم حوزه حمل و نقل درون شهری را ساماندهی و مدیریت کنیم، یک غربالگری در حوزه کارت‌ها انجام شود و فعالیت‌ها در این بخش مدیریت شود.
سامانه سپهتن به کجا رسید، چرا کامل عملیاتی نمی‌شود؟
سامانه سپهتن دستگاه‌های متولی داشت و اجرا زمانبر شده بود و دیدیم اجرا نمی‌شود. ما به عنوان متولی سوخت کشور دغدغه داشتیم بنابراین رأساً خودمان وارد عمل شدیم و بستر آن سامانه برخط را به موازات سپهتن آماده کردیم.
اطلاعات سپهتن یا آن سامانه برخطی که شما طراحی کردید به کجاها می‌رود، پلیس؟
در مبدأ و مقصد باید پیمایش انجام شود. این کار واقعاً بزرگی بوده است، برای آن هم از ظرفیت‌های دانش‌بنیانی در داخل کشور و همکاران خود من در بخش آی تی استفاده و این کار را عملیاتی کردیم. روی بخشی از ناوگان خودمان که حوزه جابه‌جایی سوخت را انجام می‌دادند، انجام دادیم و جواب گرفتیم. الان هم خیلی از مجموعه‌ها که کارت می‌زنند، تنها به آنها هشدار می‌دهد که شما در مسیر نیستید و سوخت‌گیری شما در مسیر انجام نمی‌شود، فعلاً هشدار می‌دهد، پس از آن هشدار امکان سوخت‌گیری را فراهم نمی‌کنیم.
از چه زمانی؟
از ماه آینده برنامه‌ریزی شده است که به تدریج انجام شود زیرا ۱۳ کلاس خودرو داریم، خودروهایی با توناژ متفاوت که ان‌شاالله بتوانیم همه اینها را تا پایان ماه عملیاتی کنیم.
وضعیت رشد ذخیره‌سازی و انجام تعهدات برای صادرات چطور است؟
رشد تولید گاز مایع امسال نسبت به مدت مشابه پارسال ۱۶درصد، در بخش بنزین حدود ۹درصد و نفت سفید ۴۶درصد بوده است، زیرا مصارف نفت سفید با توجه به گازکشی کاهش یافته است، در حوزه نفت گاز ۲درصد رشد داشته‌ایم.
در حوزه تولید نفت کوره ۲درصد نیز رشد داشته‌ایم. می‌توان گفت که ظرفیت پالایشی کشور با ظرفیت حدود ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار بشکه‌ای که دارد، این افزایش تولید را محقق کرده تا بتوانیم مصارف کشور را پوشش دهیم. اگر آن بحث مدیریت مصرف هم اتفاق بیفتد و با بخش‌های غیر حمل و نقل هم سیاست‌هایی را که داریم اعمال کنیم، می‌توانیم ظرفیت کاهش مصرف ۱۰ میلیونی لیتری سوخت را داشته باشیم. باید ببینیم دولت جدید در آن بخش سیاست‌هایش قیمتی است؟ غیرقیمتی است؟، به چه صورت است، اینها ظرفیت‌ها و بسترهای نرم‌افزاری و زیرساختی است که دخالت انسان را عملاً کاهش داده است و براساس عملکرد و تولید سوخت را عرضه می‌کنیم تا دست کسانی که به نوعی سوخت مردم را می‌برند و قاچاق می‌کنند در جاهای دیگر قطع کنیم.
موضوع توسعه پالایشگاه‌ها بر مبنای پتروپالایشگاه‌ها چطور بوده است؟ اصلاً ساخت پتروپالایشگاه‌ها در زمره سیاست‌های شما بوده است؟
این موضوع هم در قانون با توجه به تمرکز بر حوزه‌های مشارکت در پالایشگاه‌های برون‌مرزی به لحاظ فرآوری نفت خام آمده است. در حوزه داخل کشور هم ما پالایشگاه موجود را تبدیل به پتروپالایشگاه می‌کنیم که در حال اجراست.
برای نمونه پالایشگاه تازه احداث ازجمله پالایشگاه شهید سلیمانی در بندرعباس، یک طرح ۳۰۰ هزار بشکه‌ای است که همه اقدام‌های آن انجام شده و پالایشگاهی است که باید از طریق بخش خصوصی تکمیل شود، با ۱۰ درصد مشارکتی که داشتیم، زمین آن آماده شده است، طراحی بنیادی آن انجام شده، بحث‌های مجوزهای پدافندی آن گرفته شده است. امیدواریم فرایند عملیات اجرایی آن به‌زودی آغاز شود.
وضعیت سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها به ویژه در فصل تابستان چگونه است؟
عمده تمرکز سوخت نیروگاه‌ها براساس گاز طبیعی است. ما در شرایط فصل سرد سال، در یک زمانی پیش‌بینی کرده‌ایم که آنجا ۵ میلیارد لیتر سوخت مایع ذخیره و مخازن احداث شود تا بتوانیم در فصل‌های گرم سال آنجا ظرفیت ایجاد کنیم، اگر به هر نحوی مصارف خانگی در فصل سرد افزوده شد، بتوانند از سوخت مایع استفاده کنند؛ لذا در این راستا چند اتفاق افتاد، یکی اینکه ما نیروگاه‌ها را به شبکه خطوط متصل کنیم به ویژه با توجه به ظرفیتی که داریم. بنابراین نیاز بود شبکه خطوط اصلی کشور را اضافه کنیم که همین هزار و ۲۰۰ کیلومتری که در برنامه است به افزایش ظرفیت کمک می‌کند.
سه نیروگاه‌ها هم به‌تازگی به خطوط متصل شدند، اتصال حدود هشت نیروگاه دیگر هم در برنامه داریم که آنها هم به شبکه خطوط فرآورده متصل شود، تا بتواند از آنجا نفت‌گاز و گازوئیل خود را تأمین کند و در آن مخازن ذخیره شود که در ایام سرد سال بتوانیم سوخت‌رسانی را داشته باشیم.
در بحث بومی‌سازی کالا و قطعات چه اقدام‌هایی انجام شده است؟
امیدواریم روزی یک پالایشگاه تمام‌ایرانی داشته باشیم. با این حال در حوزه دانش فنی خیلی از دانش‌های فنی و بومی را استفاده می‌کنیم. یک زمانی ما تنها دانش فنی خرید می‌کردیم برای هر طرحی مجدداً می‌خریدیم، امروز ما یک دانش فنی خریدیم، دانش فنی دوم را در داخل کشور بومی‌سازی کرده‌ایم. اینها کمک کرده است، باید همه این توجه را به داخل کشور داشته باشیم که ظرفیت نیروی انسانی را که در داخل کشور است، اگر حمایت شوند، بی‌شک می‌توانیم. همان‌طور که ما مجموعه شرکت‌های خارجی آمده‌اند گاهاً از ما سفارش کالا گرفته اند، نمونه‌ها را به خارج از کشور برده‌ایم، اعتماد شده است، تجهیز ما آنجا جواب داده است، ما هم یکسال به آنها ضمانت و گارانتی داده‌ایم که آن تجهیز آنجا ساخته شود و آن گارانتی هم آنجا تأیید شده است. اینها کمکی است که می‌تواند این شرایط در داخل کشور محقق شود.
