رهاسازی آب سدها برای حفاظت از تالاب‌های مهم کشور
معاون آب و آبفای وزیر نیرو گفت: جمهوری اسلامی ایران به سهم خود از مشارکت و همکاری شرکت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و طرف سوم در تعیین نیاز محیط زیستی تالاب‌های بین المللی هامون به عنوان پیکره بزگ آبی، شناسایی دلایل خشکی و ارائه و اجرای روشهای احیای آنها استقبال می‌کند.
به گزارش ایلنا از وزارت نیرو، "محمد جوانبخت" صبح امروز، دوشنبه در آیین نخستین کنفرانس بین‌المللی محیط زیست تالاب‌های بین‌المللی هامون گفت: این کنفرانس با هدف بررسی عوامل ایجاد بحران محیط زیستی در تالاب‌های بین‌المللی هامون و منطقه سیستان در حال برگزاری است.
وی افزود: منطقه سیستان و هامون‌ها به لحاظ طبیعت جغرافیایی خود در دلتای رودخانه هیرمند قرار گرفته و همواره و از گذشته تاکنون حیات، معیشت، اقتصاد و حتی فرهنگ مردم دو سوی مرز به جریان آب رودخانه هیرمند و سایر رودخانه‌های منتهی به هامون‌ها همچون فراه رود و خاش رود وابسته بوده است.
معاون آب و آبفا وزیر نیرو اظهار کرد: باور عمومی بر این است که محیط زیست و تبعات حاصل از تخریب محیطزیست مرز نمی‌شناسد و باید در چارچوب مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها به موضوع حفاظت از محیط زیست پرداخته شود. قطع یا کاهش جریان طبیعی رودخانه‌های منتهی به هامون‌ها و خشک شدن آنها، تبعات منفی زیست محیطی، کاهش سطح سلامت ناشی از تشدید طوفان‌های گرد و خاک و انواع مشکلات اقتصادی- اجتماعی را برای ساکنان این منطقه در دو سوی مرز به بار خواهد آورد.
وی یادآور شد: خشکی هامون‌ها همانقدرکه منطقه سیستان در ایران را تهدید می‌کند، منطقه نیمروز و ولایت هلمند را نیز در آن سوی مرز رنج می‌دهد و طوفان‌های گردوخاک برخاسته از تالاب‌های خشکیده در ایران، تحت شرایط جوی طبیعی منطقه، به آسمان افغانستان گسیل شده و ساکنین ولایت‌های مرزی افغانستان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
جوابخت در همین راستا افزود: اتصال هیدرولیکی هامون‌ها به گونه‌ای است که هامون‌های پوزک در افغانستان، صابوری در ایران و افغانستان و هیرمند در ایران همچون پیکره آبی یکپارچه عمل می‌کنند. هرگونه اختلال در عملکرد سامانه‌های تامین آب این هامون‌ها که وامدار رژیم سیلابی رودخانه‌های منتهی به آن، به ویژه رودخانه هیرمند است به تخریب زیست بوم این پیکره‌های آبی می‌انجامد.
معاون وزیر نیرو در ادامه سخنان خود ضمن ابراز تاسف از اینکه بر اساس مطالعات پرشمار و دقیق کارشناسی ردپای آسیب‌های جدی به تنوع زیستی هامون‌ها وجود دارد، ابراز داشت: امروز دیگر جانوران آبی و آبزیان منطقه کمیاب و یا منقرض شده‌اند؛ براساس سرشماری، در گذشته یک میلیون پرنده مهاجر وارد منطقه می‌شدند، هم اکنون این میزان به چند هزار پرنده کاهش یافته است.
جوابخت تاکید کرد: با افزایش دانش و تجربه بشری و نیز ملاحظه تبعات منفی عدم توجه به تالاب‌ها، در حال حاضر موضوع حفاظت تالاب‌ها و تأمین آب و نیاز زیست محیطی آنها هم در سطوح ملی و هم در سطح بین‌المللی در دستور کار دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی قرار گرفته و قوانین و مقررات ویژه‌ای برای این منظور تدوین و عملیاتی شده است.
وی تصریح کرد: به عنوان مثال، در جمهوری اسلامی ایران در قالب قوانین و آئین نامه‌های مشخص، وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط زیست موظف به انجام اقدامات خاص برای این منظور هستند. تأمین آب و نیاز زیست محیطی رودخانه‌ها و تالاب‌ها، بعد از تأمین آب شرب در اولویت قرار دارد و این موضوع هم در مرحله تخصیص آب مورد توجه قرار می‌گیرد و هم در اجرا و بهره‌برداری. بر همین اساس، برای حفاظت تالاب‌های مهم کشورمان همچون شادگان و هورالعظیم، از رودخانه‌ها و سدها، آب رهاسازی می‌شود و به همین دلیل این تالاب‌ها امروزه شرایط بهتری دارند. به نظر می رسد در تالاب‌های بین‌المللی و بین کشورها نیز باید چنین دستورالعمل‌ها و توافقاتی تنظیم شده و نسبت به حفظ حیات تالاب‌ها حساس بود و اقدامات مؤثری را معمول داشت.
معاون وزیر نیرو اضافه کرد: بررسی سوابق معاهده 1351 رودخانه هیرمند نشان می‌دهد که حفاظت از تالاب‌های هامون و تامین حقابه زیست محیطی در مطالعات مربوطه و نهایتا در قرارداد موجود مدنظر نبوده و لذا ضروری است برای حفاظت از تالاب‌های بین‌المللی هامون با بررسی تجارب موارد مشابه در دنیا و مطالعه کلیه رودخانه‌هایی که آب این هامون‌های بین‌المللی را تأمین می‌کنند، اقدامات لازم برای رسیدن به توافقات مناسب برای حفاظت از تالاب‌ها صورت گیرد.
وی ادامه داد: بدیهی است تأمین حیات و حفاظت هامون‌ها اولاً به منزله عدم توجه به توسعه بالادست و رهاسازی همه آب‌ها به تالاب‌ها نیست، ثانیا احیاء و حفاظت تالاب‌ها عامل احیاء اکوسیستم منطقه و توسعه اقتصادی مناطق مجاور آنها، یعنی بهبود زندگی و معیشت مردم منطقه نیز خواهد شد.
جوابخت افزود: برای این منظور باید آسیب‌شناسی صحیح و واقع بینانه در مورد عوامل اصلی خشک شدن تالاب‌ها شامل عوامل طبیعی و اقلیمی که قرنها وجود داشته و همچنین اقدامات انجام شده در سال‌های اخیر به صورت کاملا کارشناسی و علمی انجام شود.
وی یادآور شد: آنچه ما در این سال‌های اخیر مشاهده کردیم، نقش منفی و قابل توجه سد کمال خان در انحراف جریان طبیعی رودخانه هیرمند و سیلاب از مسیر طبیعی بوده است. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که اگر اجزای این سد کاملا با هدف تنظیم و مدیریت جریان سیلابی تعریف و اجرایی می‌شد، می‌توانست ضمن توسعه پایین دست موجب حفظ اکوسیستم منطقه و کاهش خسارات سیلاب به پایین دست نیز شود.
معاون آب و آبفای وزیر نیرو گفت: از چنین مجامع و کنفرانس‌های علمی انتظار می‌رود با هدف تامین منافع مشترک دو کشور و با استفاده از تجارب بین‌المللی، راهکارهای مناسب همکاری و تعاملات دو جانبه ارائه و زمینه‌های اجرایی آن تعریف شود. زیرا همکاری در رودخانه‌ها و تالاب‌های مرزی یک گزینه و انتخاب در بین چند راهکار نیست، بلکه تنها راه موجود است، چرا که به علت جبر جغرافیایی و تاریخی نمی‌توان همسایگان خود را تغییر داد.
به گفته وی، ساکنان منطقه سیستان در ایران و افغانستان دارای تاریخ، جغرافیا و فرهنگ مشترکی هستند که همواره دو عنصر هیرمند و هامون‌ها در آن نقش آفرینی برجسته‌ای داشته‌اند. برای حفظ این میراث مشترک، توسعه همکاری‌های آبی و ارتقاء سطح معیشتی مردم منطقه باید توأم با حفظ محیط زیست دنبال شود و تحقق این امر مستلزم توجه به این واقعیت است که محیط زیست مرز نمی شناسد .
جوانبخت افزود: در این راستا، انتظار می‌رود پیشنهادات و راهکارهای فنی برای اصلاح وضعیت موجود بررسی و با در نظر گرفتن ملاحظات دو طرف به مقامات دو کشور ارائه شود. باتوجه به سطح خوب روابط دو کشور و وابستگی و درهم تنیدگی مسائل فی‌مابین، امیدواریم که همکاری و تعامل لازم را شاهد باشیم. فرصت را مغتنم شمرده و اعلام می‌دارم جمهوری اسلامی ایران به سهم خود از مشارکت و همکاری شرکت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و طرف سوم در تعیین نیاز محیط زیستی این پیکره بزگ آبی، شناسایی دلایل خشکی و ارائه و اجرای روشهای احیای تالاب‌های بین المللی هامون استقبال می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: امید آن دارم دستاوردهای علمی و عملیاتی حاصل از این کنفرانس گامی باشد در جهت پایداری و تقویت هرچه بیشتر روابط دو کشور و منجر به بهبود شرایط و وضعیت مناطق مرزی یعنی سیستان و نیمروز شود و باعنایت به اینکه موضوع حفاظت از هامون‌ها محدود به شرایط خاص سال جاری نیست، توصیه می‌کنم این کنفرانس به صورت سالانه برگزار شده و فضایی را برای آشنایی بیشتر مردم، متخصصین و مدیران برای تبادل تجربیات و همکاری‌های ملی و دوجانبه با ملت و کشور افغانستان و نیز در سطح بین المللی ایجاد کند؛ بی‌تردید تداوم همکاری‌های علمی متخصصین به تقویت روابط دوستانه دو کشور و توسعه پایدار منطقه منجر خواهد شد.
