مشاور مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران در گفت‌وگو با ایلنا:
گاز ترکمنستان؛ سوپاپ اطمینان عمل به تعهدات صادراتی/ هزینه گاز وارداتی چگونه تسویه می‌شود؟
مشاور مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران گفت: در دوره‌ای که به دلایل مختلف توان صادرات گاز تولیدی کشور، اندک است؛ ظرفیت ۳۹ هزار کیلومتر خطوط فشار قوی انتقال گاز، بستر واردات گاز از کشورهایی مثل ترکمنستان و روسیه و صادرات آن به سایر کشورهای منطقه مثل ترکیه، عراق، آذربایجان، ارمنستان، حتی عمان و پاکستان را فراهم کرده و علاوه بر افزایش سهم و منافع اقتصادی ایران از تجارت جهانی گاز، امنیت ژئوپلیتیکی منطقه را افزایش می‌دهد.
ساجد کاشفی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، با اشاره به اهمیت مراودات گازی با ترکمنستان اظهار داشت: هرچند ایران دارای دومین ذخایر اثبات شده گاز و سومین تولیدکننده بزرگ گاز طبیعی در دنیا است و روزانه بیش از ۸۵۰ میلیون متر مکعب گاز شیرین به خطوط انتقال و شبکه توزیع گاز تزریق می‌شود، اما واردات ۱۰ تا ۲۰ میلیون متر مکعبی گاز نیز دارای اهمیت است. ما در روزهای پیک سرما بالغ بر ۲۵۰ میلیون متر مکعب ناترازی گاز داریم، اگرچه این رقم ۲۰ میلیون گازی که از ترکمنستان وارد و یا سواپ می‌کنیم که البته قابل افزایش تا ۳۰ میلیون متر مکعب است؛ پوشش کل ناترازی گاز را نمی‌دهد اما نکته مهم اینکه میادین و پالایشگاه‌های گازی ایران از نظر جغرافیایی عمدتاً در جنوب کشور واقع شده‌اند، اما درست یا نادرست، پتانسیل عمده مصرف گاز در نیمه شمالی کشور واقع شده است. بنابراین انتقال انرژی مورد نیاز هم هزینه‌بر و هم زیرساخت زیادی نیاز دارد.
گاز ترکمنستان ما را از قطعی نجات می‌دهد؟
وی افزود: در روزهایی که با پیک سرما مواجهیم و مصرف بخش‌های خانگی و تجاری در استان‌های مرکزی مثل تهران، اصفهان، یزد، سمنان و البرز فوق‌العاده افزایش پیدا می‌کند؛ توان شبکه انتقال گاز کشور کفاف این را نمی‌دهد که گاز را به نقاط انتهایی مصرف در شمال غرب و شمال‌شرق برساند، مثلا در زمستان سال گذشته گاز با حداکثر ظرفیت ممکن تولید و انتقال صورت گرفت اما مصرف به حدی در مرکز کشور بالا رفت که عملا در برخی نقاط انتهایی خطوط با چالش مواجه شدیم، بنابراین دریافت گاز از ترکمنستان به‌مثابه یک منبع تولید در شمال کشور است که می‌تواند ما را از خطر قطع گاز در زمان پیک مصرف برهاند. به عبارت دیگر در روزهای اوج سرما توان و ظرفیت خطوط و ایستگاه‌های انتقال گاز از جنوب شمال شرق و شمال غرب کشور تحت فشار و تنش کاری بسیار زیاد قرار می‌گیرد و این سبب افت فشار احتمالی در انتهای خطوط توزیع گاز می‌شود. تا آنجا که در بعضی از روزها و ساعات سرد سال حتی یک میلیون مترمکعب گاز هم می‌تواند مناطقی را از خطر افت فشار و قطعی گاز نجات دهد.
مسیری برای عمل به تعهدات صادراتی و افزایش امنیت ژئوپلیتیکی
مشاور مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران با بیان اینکه تنوع‌بخشی به منابع تامین گاز کشور از مهم‌ترین اصول پدافند غیرعامل برای مدیریت شبکه گاز در مواقع بروز حوادث و بحران‌ها است، خاطرنشان کرد: در دوره‌ای که به دلایل مختلف توان صادرات گاز تولیدی کشور، اندک است؛ ظرفیت ۳۹ هزار کیلومتر خطوط فشار قوی انتقال گاز، بستر واردات گاز از کشورهایی مثل ترکمنستان و روسیه و صادرات آن به سایر کشورهای منطقه مثل ترکیه، عراق، آذربایجان، ارمنستان، حتی عمان و پاکستان را فراهم کرده و علاوه بر افزایش سهم و منافع اقتصادی ایران از تجارت جهانی گاز، امنیت ژئوپلیتیکی منطقه را افزایش می‌دهد. زیرا منافع کشورها به هم گره می‌خورد، بنابراین امنیت بین کشورها بهتر لحاظ می‌شود.
پرهیز از عدم‌النفع صادرت مازاد گازوئیل
وی متذکر شد: علاوه بر موضوعات یاد شده اگر گاز را صرفا در بخش خانگی و تجاری نسوزانیم و در صنایع فوق عمده مثل فولاد، سیمان و پتروشیمی استفاده کنیم ضمن اینکه از منافع آنها بهره‌مند می‌شویم ارزش افزوده اقتصادی در کشور ایجاد خواهیم کرد، اگر فرض کنیم گاز کافی برای تامین نیاز نیروگاه نداشته باشیم باید از سوخت جایگزین استفاده کنیم، مابه‌التفاوت قیمت گازوئیل و گاز وارداتی میزان انتفاعی است که می‌توانیم از واردات گاز به جای گازوئیل داشته باشیم، همچنین از عدم‌النفع صادرت مازاد گازوئیل هم پرهیز خواهیم کرد.
کاشفی همچنین بیان داشت: حتی بدون سوآپ گاز در صورتی که گاز وارداتی، در صنایع ارزآوری چون پتروشیمی همراه با تکمیل زنجیره ارزش آن به مصرف داخلی برسد، ارزش اقتصادی ناشی از تولید محصولات به مراتب بیش از هزینه واردات گاز خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: نکته قابل تأمل در نگاه کلان اینکه، باید همراه با پرهیز از مصرف معادل گاز وارداتی در بخش‌های غیرمولد و غیربهره‌ور برای افزایش راندمان نیروگاه‌ها و صنایع انرژی‌بر برنامه‌ریزی و اقدامات مؤثر صورت پذیرد. در غیر این‌صورت اقتصاد انرژی کشور بیش از پیش زیان‌ده خواهد شد.
ایران در تاپی نقش خواهد داشت؟
وی در ادامه با اشاره به نقش‌آفرینی ایران در خط لوله تاپی با اجرایی شدن سوآپ از ترکمنستان گفت: ایران نقش مستقیمی در این پروژه ندارد، قرار است گاز ترکمنستان از طریق افغانستان و پاکستان به هندوستان صادر شود، بهرحال در اجرای پروژه‌های بین‌المللی عوامل زیادی موثر هستند، ایران با داشتن زیرساخت ۳۹ هزار کیلومتر خطوط فشار قوی بستر آماده‌ای دارد که بتواند گاز را دریافت و در مبادی مصرف به کشورهای همسایه تحویل دهد اما پروژه تاپی هزینه سنگین زیرساخت و امنیت منطقه‌ای در بردارد، در هر حال خواه‌ناخواه اجرای این پروژه‌ها می‌تواند انتفاع اقتصادی برخی از پروژه‌های دیگر را هم تحت‌الشعاع قرار دهد.
گاز وارداتی از ترکمنستان چگونه تسویه می‌شود؟
مشاور مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران درباره نحوه تسویه واردات گاز از ترکمنستان نیز توضیح داد: دلیل قطع واردات گاز از ترکمنستان بواسطه مشکلاتی بود که در انتقال منابع مالی از ایران به ترکمنستان اتفاق افتاد و منجر به برخی سوءتفاهم‌های قراردادی بین دو کشور شد، عملا پرونده قرارداد صادرات گاز ترکمنستان به ایران به داوری رفت و ما در این دادگاه محکوم شدیم، اولا باید ۱.۶ میلیارد دلار پول گازی را که دریافت کردیم پرداخت می‌کردیم، همچنین بابت مدت زمانی که هزینه را واریز نکرده بودیم باید جریمه دیرکرد پرداخت می‌کردیم، با تمام مشکلات و مرارت‌ها زمینه پرداخت ۱.۶ میلیارد دلار طی چند قسط فراهه و اکنون زمینه برای توسعه مجدد همکاری‌های دو کشور فراهم شد. در شیوه جدید سازوکارهایی مالی در نظر گرفته شده که بتوانیم اطمینان طرف ترکمن را جلب کنیم و پرداخت‌های مالی را به این کشور داشته باشیم و با اعتمادسازی که صورت گرفته در گازبها مشکل و چالشی نخواهیم داشت.
