ایران ۴۰ هزار کیلومتر گسل دارد/ وجود ۲۷ گسل شناخته‌شده در تهران/ زلزله با بزرگی ۶.۵ ریشتر تهران را بحرانی می‌کند

علی بیت‌الهی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا با بیان اینکه 40 هزار کیلومتر گسل در ایران وجود دارد، اظهار داشت: تنها در استان کرمان حدود 80 گسل و در شهر تهران 27 گسل شناخته شده وجود دارد.

وی با اشاره به راهکار جلوگیری از خسارت جانی و مالی زلزله تاکید کرد: کیفیت ساخت و ساز در زلزله بسیار مهم است و به همین دلیل است که زلزله مخربی مانند هاتای ترکیه می‌بینیم که ساختمان‌هایی که بسیار نزدیک به مرکز زلزله هستند هم ‌پایدار مانده‌اند اما ساختمان چسبیده به آن کلپس کرده است. اگر نظارت ساخت و طراحی به مکان‌یابی و به طور کلی چرخه ساخت و ساز خوب عمل کنند ساختمان هر چند در زلزله دچار تخریب شود اما کلپس نمی‌کند که نمونه آن در ایران هم دیده شده است.

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی گفت: موضوع دیگر شناسایی حریم گسل‌هاست که ساخت و ساز در این حریم‌ها محدود باشد یا ساخت و سازهای کوتاه مرتبه انجام شود یا کاربری‌های عمومی و مراکز حساس ساخته نشوند و تمام دنیا از این راهکار پیروی کرده اند و از آن نتیجه گرفته اند.

بیت‌الهی ادامه داد: درباره حریم گسل‌ها در تهران هم اقدامات خوبی انجام شده است. پس از تهیه نقشه گسل‌ها ساخت ساختمان‌های با اهمیت بالا مانند بیمارستان‌ها و مدارس در حریم گسل‌ها ممنوع اعلام شد و همچنین احداث ساختمان‌های بلند مرتبه هم ممنوع است و ساختمان هایی که ساخته شده‌اند، زمان ساخت آنها قبل از صدور این نقشه بوده و ساختمان‌های معمولی هم در این حریم باید دستورالعمل ویژه ساخته شوند. اما همانطور که می دانید از نظر مالکیت زمین، تراکم، کمبود زمین و تا یک حدی بیشتر نمی‌توان ممنوعیت ایجاد کرد و عملا امکان پذیر نیست و البته در کشورهای دیگر هم همین شرایط دیده می شود. اما هر چه با سخت‌گیری بیشتر ساخته شوند، ریسک زلزله برای ساکنان کاهش پیدا می‌کند.

وی افزود: باید توجه داشت که میراث‌دار ساخت و ساز با کیفیت نیستیم و این ساخت و سازها طی دهه‌های گذشته بر روی هم انباشته شده‌اند و تعداد واحدهایی که عمر بالای 50 سال دارند و اسکلت و مصالح آن‌ها ضعیف هستند به طور قطع ریسک زلزله را در کلان‌شهر تهران بالا برده و این شرایط ضرورت سختگیری بسیار جدی را برای ساخت و ساز ایجاد می‌کند. اما متاسفانه چند روز پس از وقوع زلزله در شهر یا کشور دیگر، خطر آن را در منطقه‌ای که زندگی می‌کنیم از یاد می‌بریم و از آن درس نمی‌گیریم. از آنجای یکه رفتار نوسانی و گسسته داریم و نتیجه‌ای از آن نمی‌گیریم.

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی  درباره مطالعات انجام شده درباره جمعیتی که در شهر تهران بیشتر در معرض ریسک زلزله با ریشتر بالا هستند، اظهار داشت: مطالعات کلی که واحدهای ساختمانی موجود در بافت‌های فرسوده چقدر است و واحدهای مسکونی در حریم گسل ها چقدر است انجام شده است و بع طور قطع نسبت به چندین دهه گذشته که ساخت و سازها بنایی بودند حتما در حال حاضر کیفیت ساخت و ساز ها ارتقا پیدا کرده است اما همین ساختمان هایی که مهندسی سازی هستند به دلیل ضعف‌هایی که در اجرا و نظارت وجود دارد در برابر زلزله ایمن کاملی ندارند و 40 درصد این ساختمان ها ضعف‌هایی دارند.

بیت‌الهی ادامه داد: فقط در بافت فرسوده شهر تهران بیش از یک میلیون و 100 هزار نفر جمعیت ساکن است و حدود 250 هزار پلاک ساختمانی در این محدوده واقع شده است. در بافت فرسوده معابر کم عرض، فرسودگی و قدمت ساختمان‌ها و ریزدانگی بر روی افزایش تلفات زلزله اثرگذار هستند.  

وی در پاسخ به این سوال که شهر تهران در برابر چند ریشتر زلزله تاب آوری دارد، گفت: در سال 96 که در ملارد البرز زلزله آمد و تمام مردم تهران نگران زلزله شدیدتری بودند و پس از آن در خرداد ماه سال 98 دماوند زلزله امد باز هم مردم تهران منتظر زلزله شدیدتری بودند. فرض بر این باشد که زلزله بزرگی 7 و 7.2 بودند آثار تخریبی آن در تهران هم دیده می‌شد اما چون تهران با این مراکز زلزله فاصله داشت. بزرگی زلزله و مکان وقوع آن بر روی تاب‌آوری شهر تهران اثرگذار است. اگر گسل جنوب ری فعال شود یا گسل شمال تهران و یا گسل نیاوران که در داخل شهر است، فعال شود و زلزله با بزرگی 6.5 ریشتر رخ دهد، با زلزله‌ای که با فاصله 40 کیلومتری از خارج تهران با همین بزرگی رخ دهد به طور قطع تاب آوری شهر تهران در برابر آنها متفاوت خواهد بود.

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی تاکید کرد: اگر فرض کنیم در همین محدوده شهر تهران رخ دهد زلزله‌های بالای 6.5 ریشتر می تواند تهران را به مرز بحران می‌رساند و البته مهمتر از بزرگی زلزله شتاب آن است چراکه نیروی زلزله شتاب زلزله تعریف می‌شود بنابراین اگر زلزله‌ای با این بزرگی در محدوده و مرکز شهر تهران رخ دهد، مساله جدی خواهد شد چراکه ساختمان‌های ضعیف، بافت فرسوده، قنات‌ها و فروریزش زمین  در میزان تخریب و تلفات اثرگذار خواهند بود.      

بیت‌الهی گفت: اما باید توجه داشت احتمال اینکه این زلزله در هسته مرکزی شهر تهران رخ دهد کم است چراکه گسل‌های تهران با شعاع 50 تا 100 کیلومتری هم ادامه دارند و برای کسی معلوم نیست که این زلزله کجا رخ دهد و اگر ترس و نگرانی ما جدی و واقع بینانه باشد می‌توان جلوی خسارت زلزله را گرفت.