تشریح آخرین وضعیت تجارت ایران و روسیه/ فعلا مشتریان روبل در بازار متشکل محدود است/ رونق کریدور شمال-جنوب به دلیل جنگ اوکراین

کامبیز میرکریمی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، در ارتباط با آخرین تغییرات در وضعیت تبادلات ایران و روسیه گفت: ما شاهد دو مرحله تغییرات در روند تجارت بین دو کشور بودیم که یکی از آن‌ها از سال 98 رخ داد که در آن موافقت نامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا اجرا شد و تغییر دیگر، از زمان حمله روسیه به اوکراین بود که جنگ و مسائل آن به وجود آورد؛ به عنوان مثال در مقطعی مرزها و کامیون‌هایی که در مرز روسیه و اوکراین بودند، دچار مشکل شدند و ترانزیت کالاهای صادراتی  از مسیر روسیه افت کرد.

وی ادامه داد: بحث دیگر در نرخ روبل بود که از هر دلار هفتاد و اندی روبل جهش کرد و سقف ۱۳۵ دلار را هم لمس کرد. در آن مقطع کالاهای روسی برای ایرانی‌ها ارزان و قراردادهای زیادی هم بسته شد. اما روند کاهشی ارزش روبل به سرعت متوقف شد و در برابر ارزهای خارجی از دوران قبل از جنگ هم ارزش بیشتری یافت و اکثر قراردادهای خرید فسخ شد. البته صادرکنندگان ایرانی فعالیت‌های خود را برای پر کردن جای شرکت‌های اروپایی دو چندان کردند ولی در هر صورت نوسانات مقطعی نرخ روبل باعث توقف نسبی فعالیت‌های تجاری بین دو کشور برای تعیین تکلیف نرخ روبل شد و لذا جنگ روسیه و اکراین که از اواخر اسفند سال گذشته شروع شد، تجارت دو کشور را در ابتدای سال جاری تحت تاثیر قرار داد و با افت قابل توجه مواجه نمود.

وی در خصوص سایر تاثیرات درگیری‌های اوکراین و روسیه بر تجارت ایران و روسیه، گفت: در حوزه ترانزیت تاثیر مثبت داشته زیرا بخش عمده‌ای از کالاهای روسی که قبلا از مسیر اروپا و  دریای سیاه به کشورهای اروپایی و آمریکایی ارسال می‌شد هم اکنون از مسیر ایران و کریدور مهم شمال و جنوب شامل مسیرهای دریای خزر، راه آهن و جاده‌های غرب دریای خزر به مقاصد صادراتی روسیه ترانزیت می‌شود. همچنین زیرساخت‌های در حال احداثی هم در سرخس داریم تا به ظرفیت تبادل کالاهای روسی و یا ایرانی از مسیر شرق دریای خزر اضافه شود.

وی در خصوص دو نرخی شدن نرخ ارز و تاثیر آن بر تبادلات میان دو کشور گفت: همیشه گلایه وجود داشته که چرا صادرکننده ایرانی ارز خود را به شبکه نیما و سیستم بانکی کشور برنمی‌گردانند. که باید توضیح داد در حوزه صادرات ما دو گروه فعال داریم؛ یک گروه افرادی هستند که با کارت‌های بازرگانی به اصلاح یک بار مصرف کالاها را صادر و ارز حاصله را در بازار سیاه که نرخ بالاتری نسبت به نرخ نیمایی دارد، عرضه می‌کنند. گروه دوم آن‌هایی هستند که قانونی کار می کنند و با ناچار درآمدهای ارزی خود را می بایست با نرخ پایین تر در سامانه نیما به فروش برسانند در نتیجه امکان رقابت با گروه اول را از دست می‌دهند. برای حل این معضل، بازار متشکل ارزی ایجاد شد و روبل هم به عنوان نماد پولی قابل معامله به آن اضافه گردید تا صادرکنندگان ایرانی بدون نیاز به تبادل پول در کشورهای ثالث با ارزهای صادراتی خود را با نرخ بالاتر از نیما از در بازار به فروش برسانند.

میرکریمی تصریح کرد: نرخ روبل در این بازار متشکل ارزی در دو هفته اخیر  مطلوب بود اما مشتریان این بازار فعلا محدود به متقاضیان ارز مسافرتی و دانشجویی هستند که باید سایر ارزهای خدماتی و کالایی هم قابلیت معامله در این بازار را پیدا کنند. حسن انجام معامله با روبل در این بازار این است که نیاز به واسطه‌هایی مانند امارات و ترکیه برای انجام تسویه حساب‌ها نیست و خریدار و فروشنده می‌توانند مستقیما از شبکه بانکی کشور که از طریق میربیزنس بانک و بانک ملی به شبکه بانکی روسیه متصل است استفاده نمایند.

نایب رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه در خصوص حجم صادرات روسیه به ایران، گفت: این مقدار حدود 3-4 برابر خرید روسیه از ایران است، از همین روی به میزانی که واردکنندگان ایرانی احتیاج دارند روبل وجود ندارد و لذا برای تامین ارز کالاهای وارداتی خود از روسیه و سایر کشورهای مشترک المنافع به شبکه صرافی‌ها و کارگزاران مالی در کشورهای ثالث مراجعه می‌کنند.

میرکریمی در خصوص زمینه‌های همکاری میان ایران و روسیه برای تولید خودرو، اذعان کرد: همکاری ها در حوزه خودروهای سواری با خودروهای تجاری سنگین تفاوت دارد. ما سابقه تولید خودروی سنگین را از طریق مونتاژ کامیون های بلاروسی در ایران داشته ایم. در خصوص خودروهای سبک، سابقه صادرات خودرو از ایران به روسیه نظیر 206 و سمند ال ایکس در مقاطعی را داریم که بازار خوبی در روسیه داشتند. بنابراین زمینه‌هایی وجود دارد اما باید سودآور باشد و نمی‌توان گفت قطعا موفقیت آمیز خواهد بود.

وی در خصوص زمینه‌های همکاری با روسیه با توجه به توافقات بین المللی گفت: کشورهای دنیا در هر صورت و هر شرایطی، دائم به دنبال توسعه همکاری‌های تجاری و عقد موافقتنامه‌ها و ترتیبات ویژه بازرگانی با کشورهای همسایه خود هستند که دلایل آن شامل مسائل امنیتی و مزیت‌های نسبی می‌شود، از جمله این که مرزها را از بین بردند، تعرفه‌های گمرکی را کاهش دادند، تجارت آزاد را فارغ از گرایش‌های سیاسی ایجاد کردند. ما باید به دنبال توسعه تجارت آزاد باشیم و تبادلات تجاری را از طریق زیرساخت‌های شکل گرفته توسط دولت، گسترش دهیم.

وی در پایان در خصوص رفع چالش‌های همکاری‌های میان ایران و روسیه گفت: بحث زیرساخت دیگر به عنوان یک مشکل جدی میان دو کشور نیست؛ یک شرکت ایرانی بالای 50 درصد بندر سالیانکا را در آستاراخان خریداری کرده که از بنادر مهم در شمال دریای خزر است. داشتن یک پایگاه لجستیک در خارج از کشور که مطمئن باشد و یک شریک ایرانی هم داشته باشد، برای شرکت‌های ایرانی مهم است. از سویی خط پرواز جدید تهران-رشت-آستارا خان ایجاد شده است که امیدواریم پروازهای آن  ادامه پیدا کند و البته گردشگری هم باید در کنار آن توسعه یابد تا پروازهای این خط را مقرون به صرفه نماید. اگر  روادید گردشگری حذف شود، جهشی در عرصه توریسم خواهیم داشت. در این حوزه تردد کشتی‌های تفریحی در سواحل دریای خزر هم برنامه ریزی شده و این نوع کشتی‌ها در سمت آستاراخان در حال ساخت هستند.

این فعال اقتصادی تصریح کرد: بخش توریسم بعنوان پتانسیلی است که هنوز از آن استفاده نشده و همچنان روی میز است. در این میان، سفرهای گردشگری از ایران به روسیه به دلیل مشکلات ارزی کم شده است. باید توجه داشت که مسافرت در حوزه  دریای خزر کم هزینه‌تر و متناسب با فرهنگ های کشورها است؛ بعنوان مثال مردم دربند هنوز پیوندهای عمیق فرهنگی با مردم  ایران دارند که این پتانسیل بزرگی است. اتکای کشورهای منطقه به درآمدهای نفت و گاز، باعث شده که از درآمدهای دیگر چشم پوشی کنند؛ ضمن آن که رژیم حقوقی دریای خزر مشخص نبوده که با موافقت‌نامه سال گذشته/ آگوست 2018(مرداد) رژیم آب‌های سطحی حداقل مشخص شد که تا شعاع 15 کیلومتر هر کشور از دریای خزر، استقلال برای کشورها وجود دارد و می‌توان تفاهم نامه‌های 5جانبه برای تردد کشتی‌های تفریحی انجام داد که این امر به کاهش هزینه تبادل کالاهای تجاری هم کمک خواهد کرد.