اعلام نقشه مسیر سیلابی در شهر تهران/ چرا سیل امامزاده داوود کشنده شد؟

علی بیت‌الهی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا با اشاره به سیلاب‌های اخیر و احتمال فروشستگی خاک در مناطق شهری پس از این سیلاب‌ها اظهار داشت: افت آب زیر سطحی طبعیتا عامل فرونشست نیست بلکه سیلاب باعث تغذیه آب‌ها هم می‌شود و اثر افت آب‌های زیر سطحی را کنترل می‌کند اما باید توجه داشته باشیم در سیلاب به دلیل نفوذ به زیر سطح زمین، آب شستگی‌های زیر سطحی می‌تواند موجب بروزفرو نشست‌هایی در محدوده‌های سکونتگاه‌های شهری شود و این پدیده می‌تواند در بروز فروچاله‌ها اثرگذار باشد.

وی ادامه داد: البته در مناطق کوهستانی و مسیلاب‌ها این پدیده‌ها  بسیار نادر است اما وقتی از بالادست به آبرفت‌ها و خاک‌های نسبتا هموار در شهرها نفوذ می‌کند، ممکن است که شاهد این اثرگذاری باشیم.

عضو هیات عملی مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی با بیان اینکه اخیرا بیش از 65 شهر کشور به طور مستقیم درگیر سیلاب تابستانی و اصطلاحا سیلاب شهری، گفت: سیلاب در آبراه‌های خارج از محدوده‌های شهری یک روند طبیعی است که از دیرباز رخ می‌دهد اما احداث بناها در مسیل‌ها بدون احداث سازه‌های نگهبان و بدون رعایت و انجام اقدامات سازه‌ای و تمام اقداماتی که آن را به عنوان پادسیل‌سازی می‌شناسیم باعث این روند حرکت سیلاب‌ها شده و از آنجایی که سیلاب هم غافلگیر کننده است با تلفات قابل ملاحظه‌ای به ویژه در سکونتگاه‌های شهری همراه می‌شود.

بیت‌الهی افزود: در توسعه‌های شهری در بسیاری از موارد این پدیده‌ها را مانند سیلاب مد نظر قرار ندادیم و شاهد این حوادث هستیم که نمونه آن سیلاب فروردین ماه سال 98 در شیراز است، در حالی که این سیل تنها 12دقیقه طول کشید جان 21 نفر را گرفت. امسال در سیل 5 مرداد امامزاده داوود هم شاهد صحنه‌ای کمابیش شبیه به سیل شیراز بودیم و جالب این است که در سال 1333 دقیقا در 5مرداد ماه این سیل در امامزاده داوود رخ داده بود که منجر به کشته شدن افرادی شده بود. همچنین در سال 1366 در تجریش هم وقوع سیلابی باعث تلفات گسترده جانی شده بود.  

وی با بیان اینکه مهمترین خصوصیاتی که در سیلاب‌های شهری تهران وجود دارد حالت سیل ناگهانی است، ادامه داد: بارش شدید در مدت کوتاه از ویژگی‌های سیلاب‌های تهران است که شاهد آن بودیم در امامزاده داوود حدودا 20 دقیقه بارش به صورت رگباری در حد 27 میلیمتر و در حوزه آبریزی به مساحت حدود 5 هزار و 500 هکتار رخ می‌دهد که البته این مساحت بسیار کمی برای این حجم بارنگی بود. شیب زمین هم بسیار تند بوده و حالت قائم داشته و مسیر آبراهی هم مشرف بر امامزاده داوود بود. دره موجود در آن منطقه با چنین شیب تند به محدوده امامزاده داوود می‌رسد که مسیر آبراه هم با احداث بنا مسدود شده، از سوی دیگر برای گذر این سیل کانال بتنی کم عرض احداث کرده بودند که وقتی سیلاب سنگی و جامد به سطح مقطع ورودی کانال بتنی می‌رسد، راه را مسدود می‌کند و آب روی معابر می آید و این سرعت بالای سیل به دلیل شیب تند باعث افزایش قدرت تخریب سیل شد. از این رو در سیلاب سیستان و بلوچستان هر چند شاهد حجم عظیمی از سیلاب بودیم اما تلفات سیل آن منطقه بسیار کمتر از سیلاب چند دقیقه‌ای امامزاده داوود بود.

بیت‌الهی با اشاره به مهمترین راهکارهای کاهش خسارت سیلاب‌های شهری اظهار داشت: چند حوزه سیلابی مشرف بر تهران داریم مانند دارآباد، درکه، کن و ... دقیقا ادامه این مسیرها به شهر می‌رسد و باید توجه داشت که تمام این مناطق گردشگری هستند و تراکم جمعیت در این مناطق زیاد است. یکی از راهکارها، احداث بندهای سرعتی در بالادست این دره‌های پرشیب است که باعث می‌شود رسوب سنگی و جامد این سیلاب‌هایِ ناگهانی، گرفته شود و همچنین منجر به کاهش سرعت این سیلاب‌ها می‌شود و با این اقدام سرعت سیلاب‌ها شکسته خواهد شد.

عضو هیات عملی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: راهکار دیگر که اتفاقا کم هزینه اما ضروری است، ایجاد سیستم‌های هشداری میدانی سیلاب‌ها است. به‌طوریکه وقتی ارتفاع بارندگی در بالادست به سطحی می‌رسد که امکان بروز سیل وجود دارد قبل از اینکه این روان آب‌ها به محدود شهری برسد با استفاده از سیستم‌های هشدار می‌توان مردم آن منطقه را مطلع کرد و تلفات را به حداقل برساند.

وی با اشاره به ورود این سیلاب‌ها به مناطقی مانند مهرآباد گفت: اگر نقشه‌های ارتفاعی تهران را ببینید مسیر حوزه آبریز کن که امامزاده داوود جزئی از این مسیر است در ادامه به مهرآباد می‌رسد. وقتی بارندگی در بالادست شدید باشد امتداد آن از سمت غربی مهرآباد عبور می‌کند. بنابراین در منطقه شهری این سیلاب از امامزاده داوود شروع و به حوزه سلطان و دریاچه نمک می‌رسد.

بیت‌الهی ادامه داد: اگر از درکه حوزه آبریز را ادامه دهیم، می‌بینیم که این سیلاب از قبل از پل چمران می‌گذرد و به گیشا می‌رسد و کوی نصر از زیر پاساژی که در آن محدوده ساخته شده می‌گذرد و به سمت فلکه صادقیه می‌رود. از دارآباد هم مسیر سیلاب‌ها به سمت بزرگراه امام علی است و از آن مسیر ادامه پیدا می‌کند اما نکته این است که ساخت و سازها جلوی مسیر طبیعی سیلاب‌ها را گرفته‌ است.

عضو هیات عملی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تاکید کرد: چند سالی است که شاهد بارندگی زیادی در تهران نیستیم اما اگر این بارش‌های سنگین و لحظه‌ای ممتد باشد آب‌ها از بالادست به سمت شهر سرازیر می‌شوند. در زمان‌های قدیم برای تمام این مسیرها آبراهه‌ای وجود داشت که سیل را به سمت دریاچه نمک و حوزه سلطان هدایت می‌کرد و مسیر طبیعت این حجم آب را به سمت قم می‌برد اما در طول این مدت با ساخت و سازها مسیر سیلاب را مسدود کرده‌ایم و از سوی دیگر با کاهش بارندگی دیگر با این مشکلات مواجه نبودیم.  

بیت‌الهی با بیان اینکه سیل امامزاده داوود اگر مسیر حرکت طبیعی خود را داشت به طور قطع آسیب رسان نمی‌شد، تاکید کرد: در سال‌های گذشته مسیر سیلاب‌ها را تنگ و تنگ‌تر کردیم و آبی که باید از 10 کانال عبور می‌کرد امروز تنها از یک کانال عبور می‌کند  و به همین دلیل حرکت سیلاب‌ها منجر به این خسارت‌های قابل توجه می شود.