بررسی چشم‌انداز نوسانات نرخ دلار/ متغیرهای کلان اقتصادی تاخیر دارند اما دروغ نمی‌گویند

سجاد بوربور در گفت ‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا درباره نوسانات نرخ دلار بازار آزاد ایران در سال 1400 و 1401 اظهار داشت: در تحلیل نرخ دلار بازار آزاد در سال جاری و سال آینده، دلار را از مسیر برابری قدرت خرید ارزش‌گذاری و سال پایه را به دلایل زیادی سال 81 در نظر می‌گیریم. و تورم دیده شده تورم اعلام شده از بانک مرکزی و مرکز آمار ایران نیست. تورم واقعی برابر است با تفاوت رشد نقدینگی با رشد اقتصادی و در این تحلیل از تورم واقعی استفاده شده است. کف هم برحسب دلار به‌صورت میانگین بعد از هر جهش ارزی (سال 91، 97 و 99) حدود 170 میلیارد دلار بوده است. همچنین توجه داریم که در دهه 90 رشد اقتصادی حدود صفر درصد بوده است.

وی ادامه داد: در حال حاضر نقدینگی حدود 4300 همت (هزار میلیارد تومان) است و با رشد اقتصادی حدود 4 درصد و تورم جهانی 3 درصد کف و سقف ارزش دلار روی کاغذ تا حالا 25000 تومان و 31600 تومان است. پیش‌بینی می‌کنم تا پایان سال نقدینگی حدود 4800 همت شود که سقف و کف ارزش دلار را روی کاغذ 28500 تومان و 36000 تومان می‌شود.

این کارشناس بازارهای مالی تاکید کرد: باید توجه داشته باشیم که ارزش دلار با قیمت دلار متفاوت است. ارزش دلار روی کاغذ است (قیمت ذاتی) و قیمت دلار، قیمت روز دلار در بازار است و عرضه و تقاضا آن را مشخص می‌کند.

بوربور با اشاره به توان دولت برای سرکوب ارز مانند آنچه که در دهه 80 رخ داد، اظهار داشت: در بهترین حالت، سال 1400 صادرات نفتی، صادرات غیرنفتی و صادرات خدمات حدود 70 میلیارد دلار است؛ یعنی 70 میلیارد دلار ورودی ارز به کشور داریم (اگر به این منابع دسترسی داشته باشیم). حدود 70 میلیارد دلار هم برای واردات رسمی، قاچاق و واردات خدمات هزینه ‌داریم. بنابراین ورودی و خروجی ارز در کشور هم دیگر را خنثی می‌کنند و ارزی نمی‌ماند که دولت بخواهد از این محل قیمت ارز را سرکوب کند.

وی ادامه داد: طبق گزارش بانک مرکزی در شش‌ماهه اول 1400 حدود 6.3 میلیارد دلار خروج سرمایه داشتیم که اگر به‌صورت خطی ببینیم تا پایان سال 1400 حدود 12 میلیارد دلار خروج سرمایه خواهیم داشت که احتمال سرکوب نرخ ارز توسط دولت بسیار کم‌رنگ می‌شود.

این کارشناس بازارهای مالی با اشاره به توان سرکوب پس از آزادسازی منابع بلوکه شده با نتیجه بخش بودن مذاکرات وین و احتمال عرضه سنگین دولت در بازار ارز، گفت: معتقدم فضایی که در این مذاکرات ایجاد می‌شود سیاه‌وسفید نیست و تحلیلم را بر اساس فضای خاکستری ادامه می‌دهم به این معنا که مذاکرات فرسایشی و آزادی قطره چکانی منابع بلوکه شده خواهد بود. همان‌طور که گفتم در حال حاضر نقدینگی حدود 4300 همت است و با مفروضات دیگر کف و سقف ارزش دلار روی کاغذ تا حالا 25000 تومان و 31600 تومان است و پیش‌بینی می‌کنم تا پایان سال نقدینگی حدود 4800 همت شود که سقف و کف ارزش دلار را روی کاغذ 28500 تومان و 36000 تومان می‌شود.

بوربور افزود: این گفته به این معنی نیست که قیمت دلار نمی‌تواند به‌صورت هیجانی تا حدود 22000 تومان افت کند اما ماندگار نخواهد بود. حتماً به یاد دارید دلار هیجانی 33500 تومان شد و بعد تا 20700 تومان افت کرد و در کانال 25000 تومان زمان زیادی تثبیت شد یا در سال 97 دلار هیجانی 19300 تومان شد و بعد هیجانی حدود 10000 تومان شد و درکانال 11000 تومان مدتی تثبیت شد. قیمت دلار می‌تواند هیجانی از ارزش خود فاصله بگیرد و این اتفاق فرصت سودآوری برای فعال اقتصادی ایجاد می‌کند.

وی با بیان اینکه در سال 96 که آرامش نسبتاً خوبی در بازار حاکم بود، قیمت دلار به‌صورت میانگین 4000 تومان بوده است، اظهار داشت:به گفته بانک مرکزی  از سال 96 تا حالا قیمت مسکن در تهران به‌صورت میانگین 6 برابر شده است .پس دلار 24000 تومانی خودش را با مسکن هماهنگ کرده است و در شرایط فعلی به دلایل زیادی مسکن نمی‌تواند افت یا رشد خاصی داشته باشد پس اگر دلار افت شدیدی کند و مسکن افت نکند، در میان‌مدت سرمایه‌گذاران در حوزه مسکن، دارایی خود را نقد کرده و دلار ارزان را می‌خرند و همین مهم خروج سرمایه را تشدید می‌کند و دلار به قیمت تعادلی خود بر می‌گردد و این اتفاق در بازارهای دیگر هم رخ خواهد داد و خروج سرمایه را بیشتر می‌کند.

این کارشناس بازارهای مالی ادامه داد: یادمان باشد بانک مرکزی به پشتوانه دلارهای نفتی که در دسترس نبوده پایه پولی را افزایش داده است و اگر منابع بلوکه شده به‌صورت قطره چکانی آزاد شود باید به سمت ترازنامه بانک مرکزی برود.

بوربور گفت: با بررسی لایحه بودجه پیشنهادی سال 1401 متوجه شدیم که درآمد دولت نسبت به سال 1400 حدود 46 درصد ،هزینه دولت حدود 5 درصد ، مالیات حدود 62 درصد و حقوق و دستمزد هم نسبت به سال 1400 حدود 10 درصد رشد داشته است. همچنین دولت حدود 300 همت کسری عملیاتی دارد که 50 درصد آن از محل واگذاری دارایی سرمایه‌ای و 50 درصد آن از محل واگذاری دارایی‌های مالی جبران می‌شود. از سوی دیگر  دولت در قسمت واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای حدود 381 همت فروش نفت دیده و در قسمت واگذاری دارایی‌های مالی حدود 137 همت قرض از صندوق توسعه ملی را دیده است. واگذاری دارایی‌های مالی نسبت به سال قبل 30 درصد کاهش پیدا کرده است.

وی افزود: نتیجه این بررسی‌ها نشان می‌دهد که این بودجه نسبت به بودجه‌های گذشته واقعیت اقتصاد ایران را بهتر نشان می‌دهد و هر چند  به‌ظاهر انقباضی است ولی سؤال مهم اینجا است که دولت با این بودجه می‌تواند سال 1401 را به پایان برساند. در این بودجه پیش‌بینی شده است که به‌صورت میانگین روزانه 1.200.000 بشکه نفت صادر کنیم؛ یعنی شرایط نسبت به سال 1400 بهتر دیده نمی‌شود و احتمال تورم 50 درصدی مشابه سال 1400 بالا است حالا در این شرایط حقوق و دستمزد 10 درصد رشد کند؟

این کارشناس بازارهای مالی ادامه داد: در بودجه دیده شده که دولت 381 همت از محل فروش نفت و 137 همت از صندوق توسعه ملی تأمین کند که با هم 518 همت می‌شود و اگر روزانه 1.2 میلیون بشکه نفت 60 دلاری با دلار 23000 تومان بفروشد و سهم شرکت نفت را بدهد عدد 518 همت پوشش داده می‌شود اما دولت در سال 1400 تا همین حالا حدود 14 میلیارد دلار ارز 4200 تومانی داده است و قرار است 9 میلیارد دلار 4200 تومانی در سال 1401 اختصاص دهد که با این شرایط حدود 300 همت کسری از این محل می‌آورد.

وی گفت: حال سوال این است که با این تورم چگونه هزینه‌های جاری دولت فقط افزایش 5 درصدی نسبت به سال قبل داشته است؟ معتقدم در نیمه دوم سال 1401 لایحه متمم بودجه ارائه می‌شود و حداقل 30 درصد هزینه‌های جاری دولت افزایش پیدا می‌کند(البته به طور خوشبینانه ) که حدود 290 همت است و 300 همت کسری هم به‌واسطه اختصاص ارز 4200 تومانی خواهد داشت که جمع کسری 590 همت می‌شود. دولت می‌تواند 90 همت از کسری 590 همتی خود را از محل فروش اوراق پوشش دهد و به احتمال بسیار بالا بودجه 1401 کسری شدید حدود 450 همتی خواهد داشت.

بوربور با اشاره به بودجه عمرانی کشور اظهار داشت: بودجه عمرانی کشور (تملک دارایی سرمایه‌ای) 252 همت پیش‌بینی‌شده است در سال‌های گذشته هر وقت کسری بودجه بالا می‌رفت اولین ردیفی که قربانی می‌شد همین بودجه عمرانی بوده است. به نظر من در خوشیبنانه‌ترین حالت عدد بودجه عمرانی، کسری بودجه کشور را به عدد حدود 200 همت تعدیل خواهد کرد که این عدد به احتمال بسیار بالا از محل پایه پولی جبران می‌شود.

وی گفت: معتقدم با ضریب تکاثری 7.8 و رشد پایه پولی 200 همتی، نقدینگی حدود 33 درصد رشد خواهد کرد و در یک فضای خاکستری ارزش دلار روی کاغذ را در سال 1401 بالای 40 هزار تومان می‌برد.

بوربور تاکید کرد: سوال دیگر این است که با این شرایط آیا دولت در سال 1401 مانند دهه 80 می‌تواند نرخ ارز را سرکوب کند؟ در سال 1401 در بهترین حالت اگر توافق محکمی ایجاد شود روزانه 2 میلیون بشکه نفت صادر کنیم و میانگین قیمت نفت ایران 75 دلار باشد صادرات نفتی، صادرات غیرنفتی و صادرات خدمات حدود 105 میلیارد دلار است. حدود 90 میلیارد دلار هم برای واردات رسمی، قاچاق و واردات خدمات هزینه ‌داریم اینجا در بهترین حالت 15 میلیارد دلار مازاد است که با نگاه به خروج سرمایه در سال 1400 این عدد هم خنثی می‌شود. یادمان باشد حتی اگر توافق محکمی هم ایجاد شود توان سرکوب وجود ندارد. مگر منابع بلوکه شده ایران آزاد شود.

وی با بیان اینکه اقتصاد ایران در شرایط بحرانی وجود دارد زیر ساخت‌های صنعتی بسیار ضعیف و شکننده شده است، افزود: اگر بخواهیم قطع شدن برق در تابستان و قطع شدن گاز در زمستان را نداشته باشیم (که به رشد اقتصادی و صادرات به‌شدت آسیب وارد می‌کند) حداقل 40 میلیارد دلار باید سرمایه‌گذاری کنیم. حال اینکه آیا منطقی است با فرض آزاد شدن تمام منابع آن را به سرکوب مقطعی نرخ ارز اختصاص دهیم یا برای حیات اقتصاد ایران مصرف شود؟

بوربور با تاکید بر اینکه متغییرهای کلان اقتصادی تاخیر دارند ولی دروغ نمی‌گویند، گفت: اگر دولت با گفتار درمانی یا هر حرکت هیجانی قیمت دلار را پایین نگهدارد فاصله قیمت دلار با ارزش دلار به‌شدت افزایش پیدا می‌کند که در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر است و به‌صورت تاریخی در 20 سال گذشته هر وقت چنین اتفاقی افتاده خروج سرمایه سنگینی رخ می‌دهد و بعد از مدتی دلار حرکت بزرگی می‌کند.