از سدهای اشتباهی تا کشاورزی غیراستراتژیک/ ورشکستگی آبی؛ میراثی برای نسل آینده

علیرضا شریعت در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، با اشاره به موضوع چالش آب در کشور اظهار داشت: کشور ما با بارندگی سالانه 250 میلی‌متر که معادل یک‌سوم بارش جهانی با پراکندگی زمانی و مکانی، در کمربند خشک و نیمه خشک واقع شده است و بصورت ذاتی کم‌آب است و نیاکان ما بر اساس همین شرایط و تجارب حاصله خود را سازگار کرده بودند. ولی متاسفانه اقدامات اشتباه توسعه‌ای صرفا به منظور خودکفایی آن هم نه توسعه پایدار و تحمیل بار اضافی بر آب و محیط زیست خصوصا طی ده‌های گذشته توسط حکمرانان موجبات بروز بحران آب و محیط زیست در کشور شده است.

بیماری متابولیک آب در کشور

وی با بیان اینکه کشور با یک بیماری متابولیک آب مواجه شده و سوخت و ساز منابع آب دچار اختلال شده است، افزود: یعنی اینکه میزان بارش سالیانه کشور به لحاظ اقلیمی دارای محدودیت‌هایی است و ورودی به بدن نحیف منابع آب کم ولی مصرف منابع آب با حکمرانی اشتباه و عدم مدیریت درست منابع آب بسیار زیاد است. توسعه کشاورزی با همان روش‌های قدیمی و کشت محصولات پرآب‌بر، توسعه صنایع مختلف و استقرار بیش از نیمی از آنها در مناطق خشک و نیمه‌خشک به دلیل فشارهای سیاسی و تصمیماتی از این دست کشور را به ورطه مخاطرات سیاسی و امنیتی سوق داده است و اگر چنانچه این اقدامات در بستری مناسب و در قالب توسعه پایدار و الزام به طرح آمایش سرزمین اتفاق می‌افتاد قطعا امروز با این چالش‌ها مواجه نبودیم.

از سدهای اشتباهی تا کشاورزی غیراستراتژیک

دبیر کل فدراسیون صنعت آب گفت: استان خوزستان نمونه بارز همین حکمرانی اشتباه آب است. ایجاد سازه‌های مختلف بعضا بدون توجیه اقتصادی و فنی (نمونه بارز آن سد گتوند)، استقرار صنایع نفت به بهای خشکاندن بخش‌های زیادی از تالاب‌های این استان، انتقال آب از سرشاخه‌های رودخانه‌های بزرگ این استان، توسعه بی‌رویه کشت محصولات  کشاورزی غیراستراتژیک و پرآب‌بر نمونه‌ای از این اقدامات است که اگر نگاه توسعه‌ای پایدار حاکم بود قطعا امروز خورستان و البته بسیاری از استان‌های کشور دچار این بحران نمی‌شدند.

حل بحران آب؛ با حضور قوای سه‌گانه و بدون هیاهوی سیاسی

وی تاکید کرد: مشکل آب و محیط زیست کشور تنها با اتخاذ تصمیمات شجاعانه و کارشناسی و به دور از هیاهوهای سیاسی و امنیتی قابل حل است و صد البته نه در کوتاه‌مدت بلکه اگر از همین امروز همه ارکان کشور شامل قوای سه‌گانه، نهادهای عمومی دولتی و نیمه دولتی، بخش خصوصی، متخصصان و همچنین  مردم برای رفع این مشکل مشارکت فعال داشته باشند به یک بازه زمانی حداقل ده ساله نیاز است تا بتوان میزان مصرف آب تجدیدپذیر کشور را به 40 درصد تنزل داد و در این مدت البته حمایت‌های مالی و اقتصادی  کشاورزان و اقشار آسیب‌دیده در قالبی کارشناسی و دقیق نیاز است.

رهاسازی آب کرخه، یک اقدام پوپولیستی و انتقال بحران به پاییز کم‌بارش

شریعت گفت: طی روزهای گذشته به روال تصمیمات غلط گذشته جهت رفع مشکلات کشاورزان، دامداران و صنایع خوزستان شاهد رهاسازی آب از سد کرخه بودیم که به گواه آمار و ارقام خروجی از وزارت نیرو، این سد فقط تا حدود 50 روز دیگر آب ذخیره دارد، حال آنکه طبق برآوردهای سازمان هواشناسی در سال جاری پاییز کم‌بارشی را هم شاهد خواهیم بود و تاسف‌بارتر اینکه آب رهاسازی شده در همان ابتدای خروجی از سد توسط کشاورزان برای کشت شلتوک و برنج آن هم در خوزستانی که این نوع کشت ممنوع است، برداشت می‌شود و هنوز علیرغم افزایش خروجی، آب به بسیاری از روستاهای پایین‌دست سد نرسیده است و به‌نوعی با این اقدامات پوپولیستی بحران را گسترده‌تر کرده و به آینده منتقل می‌کنیم.

آینده سخت آب کشور

وی خاطرنشان کرد: باید بپذیریم آینده آب این سرزمین بسیار سخت است و ادامه این روند زندگی بسیاری از مردم کشورمان را تهدید می‌کند، بنابراین باید روش‌های مدیریت خود را اصلاح کنیم که آن‌هم مستلزم تغییر نگاه توسعه‌ای صرف به توسعه پایدار و الزام به طرح آمایش سرزمین، شجاعت درگیر شدن با اقتصاد سیاسی و تعارض منافع بسیاری از نهادها و ... و مواجهه با ذی‌نفعان بزرگ و کوچک است.

دبیر کل فدراسیون صنعت آب بیان داشت: برای اصلاح این روش‌ها و اقدامات نیاز به مشارکت و جلب‌نظر مردم است که آن هم به سادگی امکان‌پذیر نیست و الزامات و شجاعت خود را طلب می‌کند.

برداشت 110 میلیارد متر مکعب آب زیرزمینی و یک کشور ورشکسته آبی

وی با بیان اینکه انتقال آب بین حوضه‌ای از خطاهای بزرگی طی سال‌های گذشته است که حاصل عدم مدیریت حوضه‌های آبریز و عدم تطبیق با تقسیمات استانی کشور بوده است، گفت: بر اساس شاخص‌های مصرف آب در بخش کشاورزی و صنعت و روند افزایش جمعیت پیش‌بینی بدین صورت بود که بحران آب طی 10 الی 15 سال آینده خود را نشان دهد ولی متاسفانه مصرف بی‌رویه آب مخصوصا در بخش کشاورزی به میزان 90 درصد آب تجدیدپذیر و برداشت بیش از 110 میلیارد متر مکعب از مخازن آب زیرزمینی با حفر چاه‌های غیرمجاز و کاهش بارندگی‌ها، بحران آب را جلو انداخت و در حال حاضر کشور با ورشکستگی آب مواجه شده است. بدون شک مهمترین عامل ایجاد این بحران فقدان مدیریت حوضه آبریز و بی‌توجهی به این مهم بوده است که اگر تقسیم‌بندی سیاسی کشور با تقسیم‌بندی اکولوژیک همخوانی داشت امروز با همین میزان آب و استفاده از ساز و کارهای حکمرانی آب، کم‌آبی کمتر خود را نشان می‌داد.