متخصص روان‌شناسی در گفت‌وگو با ایلنا:
عبور از بحران کرونا به صبر و خیرخواهی افراد نیاز دارد/ جامعه باید به علم اعتماد کند، نه شبه‌علم و خرافات
شیوع ویروس کرونا در ایران پس از حدود دو هفته، حالا تقریباً به همه استان‌های کشور سرایت کرده است. در شرایط کنونی، وضع روانی جامعه باید چگونه باشد و از منظر علم روان‌شناسی چگونه می‌توان از یک سو مانع از شیوع گسترده‌تر کرونا شد و از سوی دیگر، در عین مراقبت روانی، از بروز آسیب‌های ناشی از عارضه‌ها و آسیب‌های روانی جامعه پیشگیری کرد؟
به گزارش ایلنا، این پرسش‌ها را با دکتر حبیب هادیان‌فرد استادیار دانشگاه شیراز در میان گذاشتیم و این متخصص روان‌شناسی نیز به بایدها و نبایدهای رفتارهای افراد در شرایط کنونی جامعه را تشریح کرد. این گفت و گو را در زیر می خوانید:
از منظر روان‌شناسی اجتماعی، افرادی که به ویروس کرونا مبتلا نیستند، باید چه مواردی را در رفتارهای فردی و اجتماعی خود رعایت کنند تا هم آرامش جامعه حفظ شود و هم بتوان از خود و دیگران مراقبت کنند؟
با توجه به اینکه ابتلا به ویروس کرونا یک بیماری خطرناک و خطری جدی برای سلامت جامعه است، افراد در مواجهه با این بیماری به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ دسته نخست افرادی هستند که به علم باور ندارند، این بیماری را انکار می‌کنند و پیام‌های سلامتی را جدی نمی‌گیرند.این افراد در وهله نخست باید به مرحله علم‌باوری برسند، مثلاً همانگونه که اگر فردی از خانواده به عمل جراحی قلب نیاز داشته باشد، آنها به علم اعتماد می‌کنند و به پزشک اجازه می‌دهند قلب نزدیکان‌شان را بشکافد و جراحی کند؛ در شریط کنونی نیز ما باید به علم اعتماد کنیم، نه به شبه‌علم و خرافات. از این منظر باید بپذیریم که اکنون در یک مرحله خطرناک قرار داریم و در این مرحله بهترین توصیه‌ها نیز توصیه‌های سیستم پزشکی است. به ویژه آنکه باید در نظر داشت که سلامتی مهم‌ترین اولویت هر شخص است.
به نظر می‌رسد در آن سو نیز اما افرادی هستند که از این بیماری بسیار مضطرب و نگران‌اند و کرونا آنها را دچار آسیب‌های روانی کرده است. پیشنهاد شما به این دسته از افراد چیست؟
بله در آن سو نیز افرادی هستند که پیام‌های بهداشتی، بیش از حد ممکن بر روان‌شان اثر مخرب گذاشته و به‌شدت مضطرب و نگران شده‌اند. این افراد از یک سو احتمال خطر را برای خود بسیار بالا می‌بینند و فکر می‌کنند که در برابر خطر هیچگونه آمادگی ندارند. نخستین توصیه آن است که این افراد باید واقع‌بین باشند، چرا که در همان شهر "ووهان چین" نیز همه شهروندان به این بیماری مبتلا نشده‌اند، زیرا بیولوژی ما در برابر ابتلا به بیماری‌ها مقاومت دارد؛ دیگر از آن، همه افرادی که مبتلا شده‌اند، لزوماً این ابتلا به مرگ‌شان منتهی نشده است. از همین رو نباید دستپاچه شد، بلکه این افراد تنها باید به همان دستورالعمل‌های بهداشتی عمل کنند، اضطراب خود را کاهش دهند و به علم اعتماد کنند.
ما تا زمانی که زنده هستیم باید فعالیت داشته باشیم و زندگی فعال و بدون خطر را ادامه دهیم، باید به شغل خود اهمیت دهیم، اما با رعایت موارد بهداشتی، دورکاری و... تا بتوانیم از خود و دیگران در برابر ابتلا به این بیماری مراقبت کنیم. در این مرحله افرادی که به ویروس کرونا مبتلا نشده‌اند باید افکار یاری‌رسان نیز داشته باشند، به این معنا که در جامعه‌ای که دچار مشکل است، شهروندان باید داوطلبانه و با نیت پاک و درست به دیگر شهروندان نیز یاری برسانند؛ چرا که در غیر این صورت جامعه دچار آسیب‌هایی بدتر خواهد شد. تصور کنید فردی که نتواند استرس خود را کنترل کند و این استرس را به جامعه و به‌ویژه کودکان نیز منتقل کند، چه خطرات بیشتری را نصیب جامعه می‌کند.
افرادی که بدون مراعات دیگر شهروندان، لوازم و اقلام بهداشتی یا حتی مواد غذایی و... را خریداری می‌کنند، به‌نوعی به جامعه آسیب وارد می‌کنند؟
بله. افرادی که در شرایط کنونی منابع اجتماعی را زیاده از حد مصرف می‌کنند، به جامعه آسیب وارد می‌کنند. در این مرحله همه افراد جامعه باید افرادی خیّر و پاک‌نیت باشند؛ چرا که اگر همه به فروشگاه‌ها، داروخانه‌ها و... هجوم بیاورند و این رفتار به یک رفتار غیرقابل کنترل بدل شود، بسیاری از بنیان‌های جامعه از بین خواهد رفت. چنین اتفاقی هم پیامدهای ویروس کرونا را افزایش می‌دهد و هم پیامدهایی دیگر نیز بر جای خواهد گذاشت.
آقای دکتر در شرایط کنونی شاهد هستیم که برخی افراد جامعه مانند کودکان کار از مراقبت‌های بهداشتی بی‌بهره‌اند، یا کمتر در معرض مراقبت‌های بهداشتی هستند. مسئولیت و وظیفه جامعه در شرایط کنونی برابر این افراد چیست؟
جامعه در این شرایط باید لطیف شود، به این معنا که لطف افراد به دیگران باید افزون‌تر شود. ما نباید تنها به خودمان فکر کنیم، زیرا در جامعه افراد دیگری هم زندگی می‌کنند که ممکن است در شرایط سختی به سر ببرند، از این رو افرادی که به ویروس کرونا مبتلا نشده‌اند، باید این مسئولیت‌های انسانی را در قبال دیگران نیز بر عهده بگیرند.
در واقع معتقدید یکی از نیازهای جامعه در شرایط کنونی، توجه بیشتر اعضای نظام اجتماعی به خیر همگانی و دیگرخواهی نیز هست؟
اصولاً اگر این اتفاق رخ ندهد، این بحران به سادگی حل نخواهد شد، چراکه حل بحران به صبر و خیرخواهی جامعه نیاز دارد؛ همانگونه که در هنگام سیل فروردین‌ماه امسال، مردم شیراز به یاری آسیب‌دیدگان آمدند. در شرایط کنونی نیز ما می‌توانیم اقداماتی انجام دهیم که هم به جلوگیری از انتشار ویروس کرونا کمک می‌کند و هم به افرادی که ممکن است در معرض خطر باشند، یاری برسانیم. به عنوان مثال نخریدن ماسک اضافه، دستکش اضافه و... خود نوعی کمک به دیگر افراد جامعه است. البته مجموعه دولت نیز باید با در اختیار قراردادن این وسایل به همه مردم و اعمال برخی مقررات، این اقدامات را تسهیل کند.
گفتگو: احسان اکبرپور
