یک سبز انگشتی تمام عیار با چشم و ابروی مشکی

ایلنا؛ من دختر محمد پورثانی در خانه‌‍‌ای به دنیا آمدم که حیاط بزرگی داشت.سرتاسر  یک طرف حیاط باغچه‌ای بود که دیوارش زیر گل‌های اقاقیا و پیچ امین‌الدوله پنهان شده‌ بود. دور تا دور حوض وسط حیاط هم گلدان‌های یاس رازقی و شمعدانی چیده شده‌بود.گل‌های زیبا و خوشبویی که در بیشتر خانه‌های قدیم تهران وجود داشت. هرکسی به حیاط خانۀ ما پا می‌گذاشت با دیدن آن همه درخت و گل مبهوت می‌شد. راز این‌همه سرسبزی و زیبایی،عشق پدر به طبیعت بود. از پنجره چشم‌هایم می‌دیدم که او با گل و گیاه چگونه رفتار می‌کرد. پدر، یک نویسندۀ پُرکار بود و من فهمیده بودم، وقتی به باغچه آب می‌داد یا گیاهی را قلمه می‌زد یا درختی را هرس می‌کرد، با تک‌تک آن‌ها حرف می‌زد و احوال‌پرسی می‌کرد. بعد از این گفت‌وگوها بود که خستگی کارهای روزانه از تنش بیرون می‌رفت، گُل از گُلش می‌شکفت و قبراق و سرحال، پشت میز تحریرش می‌نشست.روبه‌روی گلخانه‌ای که گلدان‌های فراوان و غرق گلش به اندازۀ آدم‌های خانه اهمیت داشتند.

خودش در یکی از گفت‌وگوهای رادیویی تعریف می‌کند:«‌ روزی کنار باغچۀ حیاط رادیو (ساختمان میدان ارک) مشغول قدم زدن بودم که یک نفر اربا‌ب‌رجوع به تصور اینکه  باغبان هستم  شروع می‌کند به پرسیدن سؤالاتی در زمینۀ گل و گیاه؛ مثل هرس کردن بوتۀ خرزهره و خاک کردن برگ‌های چنار برای حاصلخیزی باغچه و ...  من هم  با صبر و حوصله پاسخ سؤال‌ها را که سر و کلۀ همکاران برنامۀ «صبح جمعه» پیدا می‌شود. تازه آن ‌وقت است که ارباب‌رجوع می‌فهمد من یک طنز نویسم نه باغبان. »

در فرهنگ شفاهی فارسی‌زبان‌ها، ضرب‌المثل پُرمغزی وجود دارد که از روزگاران قدیم، سینه به سینه نقل شده تا به ما رسیده است: «فلانی دستش سبز است.» مشابه چنین مفهومی را در ادبیات کلاسیک اروپایی می‌توان در کتاب خواندنی «تیستو سبزانگشتی» سراغ گرفت. پسر‌بچه‌ای با انگشت‌های سبزکننده و استعداد خارق‌العاده در باغبانی که خیلی زود می‌فهمد «علم طب برای یک آدم غصه‌دار نمی‌تواند کار مهمی انجام دهد و برای معالجه شدن باید شوق زندگی وجود داشته باشد» و سؤال می‌کند: «آیا قرصی وجود ندارد که امید بیاورد؟»

محمد پورثانی، مصداق بارز ضرب‌المثل خودمان و یک سبزانگشتی تمام عیار با چشم و ابروی مشکی شرقی بود! باغبانی، باور عمیق و نحوۀ سلوک او در سراسر زندگی‌اش بود. اینکه اگر استعداد نوشتن، به‌ویژه طنزنویسی، را در یک جوان می‌یافت، برای کشف آن جوان و شکوفا شدن استعدادش، از هیچ تلاش و کوششی دریغ نمی‌ورزید و نه‌تنها برایش وقت می گذاشت و آنچه را بلد بود، به جوان‌ترها یاد می‌داد که برای آنها از جان، مایه می‌گذاشت. درست مثل یک باغبان که پس از کاشتن بذر، صبورانه و عاشقانه، نگران و مراقب سبز شدن و رویش جوانه‌ها است. این نکته به‌عنوان یک خصلت و ویژگی بارز محمد پورثانی از سوی بسیاری از دوستان قدیم و همکاران او در عرصه مطبوعات و رسانه‌ها تا خوانندگان جوانی که هرگز او را از نزدیک ندیدند، ذکر شده و راهنمایی‌های فنّی و اخلاقی او را «پدرانه» توصیف کرده‌اند.

 چند سال پیش، هنگام بازدید از یک نمایشگاه کتاب‌های انگلیسی چشمم به کتاب منحصر‌به‌فردی به نام  «Little Green Fingers» افتاد ، ناگهان یاد تیستو افتادم. همان پسربچه‌ای که داستان زندگی‌اش برای ساکنان پنج  قاره کرۀ زمین چنین پیامی دارد: «باید آدم‌ها را خیلی دوست داشته باشیم».ناگهان  پدر را در آن ازدحام و شلوغی نمایشگاه کنار خود یافتم. او را که عاشق این سرزمین چهارفصل و مردمان نجیب‌اش بود.

 همین عشق است که باعث می‌شود پس از گذشت این سال‌ها او را همچنان سرزنده و بانشاط به یاد آوریم و یک عمر قلم زدن عاشقانۀ او را ارج نهیم و برای سرسبزی باغ همچنان بی‌وقفه تلاش کنیم. سرسبزی باغ، تنها آرزوی او بود.

مریم پورثانی- مدیر مسئول نشر ثانی و عضو هیئت علمی دانشگاه