استان مرکزی با گنجینه‌ای از 2000 جاذبه گردشگری در انتظار مسافران نوروزی

به گزارش خبرنگار ایلنا، اما از منظری دیگر استان مرکزی دارای بیش از 2000 جاذبه گردشگری، اثر تاریخی، سیاحتی، مذهبی و فرهنگی است که از این تعداد 898 اثر در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. معرفی چنین آثار برجسته‌ای می‌تواند این استان را به یک خواستگاه توریستی و گردشگری تبدیل کرده و با جاذبه‌های منحصر به فردی که دارد، توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب کند. هر نقطه از این استان تجربه‌ای متفاوت را برای مسافران فراهم می‌آورد. اکنون با فرارسیدن سال نو، میزبان مسافران نوروزی خواهیم بود که با شوق و اشتیاق برای کشف زیبایی‌های استان مرکزی که سال‌های بسیاری است پنهان مانده، به این استان می‌آیند.

استان مرکزی با مساحتی معادل 29.530 کیلومترمربع حدود 1.82 درصد از مساحت کل کشور را به خود اختصاص داده ‌است. این استان از شمال به استان البرز، از غرب به استان همدان، از شرق به استان قم، از شمال‌غرب به استان قزوین، از شمال‌شرق به استان تهران ، از جنوب‌غرب به استان لرستان و از جنوب‌شرق به استان اصفهان محدود است. این استان دارای 12 شهرستان، 35 شهر، 26 بخش، 66 دهستان، 1394 آبادی دارای سکنه و 46 آبادی خالی از سکنه است. شهرستان‌های این استان اراک، ساوه، زرندیه، خمین، محلات، دلیجان، آشتیان، تفرش، فراهان، شازند، کمیجان و خنداب نام دارند.

استان مرکزی با تاریخچه غنی و فرهنگی متنوع، قابلیت‌های زیادی برای میزبانی از مسافران نوروزی دارد. این استان نه تنها به خاطر زیبایی‌های طبیعی که دارد شناخته می‌شود، بلکه آثار تاریخی و فرهنگی آن نیز جذابیت خاصی برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌کند. علاوه بر زیبایی‌های طبیعی، استان مرکزی دارای جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی به خصوصی است که نشان‌دهنده تمدن و تاریخ پربار آن است. بناهای تاریخی، موزه‌ها، و جشنواره‌های محلی و ... به غنای فرهنگی این استان افزوده و فرصتی را برای گردشگران فراهم می‌آورد تا با فرهنگ و آداب و سنن مردم این دیار آشنا شوند.

یکی از زیبایی سال 1404، تلاقی ایام نوروز با ماه مبارک رمضان است. در این رابطه برپایی نوروزگاه در موزه‌ها و اماکن پرمخاطب با برنامه‌های متنوع فرهنگی، برگزاری نمایشگاه‌های صنایع‌دستی در سطح استان، اجرای برنامه گردشگری پاک در بازه زمانی 3 تا 10 فروردین ماه در قالب مشارکت با شهرداری اراک و برنامه مشترک اتوبوس گردشگری، چاپ و توزیع بنر، بروشور، نقشه استان مرکزی و اقلام تبلیغاتی در سطح استان، برپایی سفره هفت‌سین در دستگاه‌های اجرایی و اماکن تاریخی و موزه‌ها، تکمیل تابلوها و برچسب 09629 مربوط به نمازخانه و سرویس بهداشتی در محورهای اصلی مواصلاتی استان و مراکز بین‌راهی، تهیه و تنظیم اینفوگرافی روزانه و تجمعی آمار ستاد خدمات سفر با محوریت مفاخر و مشاهیر استان مرکزی، از مهمترین اقدامات شاخصی است که در حوزه گردشگری نوروز 1404 اجرایی شده است.

صنعت گردشگری پدیده مهم توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور

معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی با بیان اینکه صنعت گردشگری یکی از پدیده­های مهم و به عنوان یکی از منابع اساسی اقتصادی و عاملی مؤثر در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور محسوب می­شود، گفت: این صنعت ضمن درآمدزایی و ایجاد کارآفرینی بسیار گسترده موجب نزدیکتر شدن ملل، اقوام و فرهنگ­ها به یکدیگر شده است. امروزه گردشگری به عنوان یک رویکرد مهم می­تواند با برنامه­ریزی اصولی و شناسایی مزیت­ها و محدودیت­ها، نقش موثری در توسعه و تنوع بخشی به اقتصاد بر عهده داشته باشد. بسیاری از کشورها به صورت فزاینده­ای به این حقیقت پی برده­اند که برای بهبود وضعیت اقتصادی خود باید ابتکار عمل به خرج دهند و درصدد یافتن راه‌های تازه­ای برآیند.

مسعود فرخی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، افزود: توسعه صنعت گردشگری، به ویژه برای کشور ایران که با معضلاتی از جمله میزان بیکاری، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک‌محصولی مواجه بوده، از اهمیت فراوانی برخوردار است. صنعت گردشگری از لحاظ اقتصادی فرایندهای گوناگونی را ایجاد می­کند که اثرات آن در تولید ناخالص ملی، کارآفرینی، بکارگیری منابع انسانی و بکارگیری بخش­های مختلف اقتصادی نمایان است. بنابراین می­توان گفت که صنعت گردشگری و جهانگردی عاملی مهم در جهت توسعه اقتصادی استان بوده و می­تواند با ایجاد نوعی کارآفرینی مزایای اقتصادی زیادی برای استان مرکزی داشته باشد.

وی به مهمترین آسیب‌های حوزه گردشگری استان مرکزی اشاره کرده و در این خصوص ادامه داد: عدم فعالیت و یا بکارگیری سازمان‌های مردم نهاد و توان، امکانات و تجارب بخش خصوصی، ضعف ساختار رسانه‌ای در معرفی جاذبه‌های گردشگری استان در سطح کشور و دنیا، کمبود امکانات رفاهی برای گردشگران و کمبود حمل‌ونقل سریع در سطح استان از جمله مواردی است که به عنوان نواقص این حوزه می‌توان از آن یاد کرد اجرای تورهای غیرمجاز توسط افراد حقیقی و حقوقی فاقد صلاحیت از مهمترین آسیب‌هایی است که در حوزه گردشگری استان مرکزی وجود دارد.

معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی اظهار داشت: مشکلات خدمت‌رسانی درون‌سازمانی و ناهماهنگی‌ها از جمله کمبود نیروی انسانی و تجهیزات برای بازرسی و بازدید از مجموعه‌های گردشگری تحت پوشش، کمبود بودجه و منابع مالی در راستای اجرای برنامه‌های فرهنگی، تفریحی و سرگرمی از مهمترین مشکلات درون‌سازمانی در حوزه گردشگری است. مشکلات خدمات‌رسانی از سوی سایر دستگاه‌ها و ناهماهنگی‌ها از جمله عدم هماهنگی دستگاه‌های ذیربط به ویژه در حوزه ارائه اطلاعات و آمار، بخشی‌نگری و عدم تطابق برخی از وظایف با دستگاه‌های ذیربط از مهمترین مشکلات برون‌سازمانی در حوزه گردشگری است.

فرخی تصریح کرد: مهمترین و نخستین عامل در رونق گردشگری وجود جاذبه‌های گردشگری اعم از تاریخی، طبیعی و مذهبی است، اما این به تنهایی کافی نیست. عواملی نظیر زیرساخت‌ها، تأسیسات اقامتی، مباحث فرهنگی و اجتماعی ازجمله مواردی است که تکمیل ‌کننده جاذبه ‌های فوق هستند و وجود آنها الزامی است. متأسفانه عدم باور جاذبه‌های گردشگری استان در بین مسئولین و بیشتر مردم موجب شده که عملاً استان مرکزی از این پتانسیل‌ها بهره‌گیری لازم را نداشته باشد. در طبقه‌بندی گردشگران، این استان می‌تواند دارای 3 گروه گردشگر باشد، که گردشگران کسب‌وکاری، گردشگران ‌گذری و گردشگران به معنی اخص کلمه را شامل می‌شود. هر چند که زیرساخت‌های گردشگری به اندازه کافی در استان فراهم نشده است.

وی بیان داشت: گروه‌های اول و دوم به لحاظ وضعیت خاص اقتصادی و موقعیت جغرافیایی ویژه استان مرکزی همواره از استان بازدید داشته‌اند. گروه اول عمدتاً میهمانان مختص واحدهای تولیدی و صنعتی هستند و از خدمات مهمانسراهای ویژه این واحدها استفاده می‌کنند و نمی‌توانند بر رونق‌بخش هتل‌داری استان مؤثر باشند. گروه دوم نیز به تبع عدم پیشرفت این بخش و فقدان زیرساخت‌های لازم سعی در عبور از منطقه داشته و استفاده از مناطق گردشگری هم‌جوار نظیر اصفهان و همدان را ترجیح می‌دهند. در نهایت نبود تأسیسات مناسب اقامتی به عنوان یکی از عوامل بازدارنده توسعه بخش گردشگری همواره صنعت گردشگری استان را به چالش کشیده است.

معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی تأکید کرد: تشکیل جلسات ستاد خدمات سفر به صورت ادواری در فواصل سال به گونه‌ای که حداقل هر فصل 2 جلسه برگزار شود، با کیفیت جلساتی که در بازه زمانی نوروز در سطح استانداری برگزار می‌شود، می‌تواند مشکلات حوزه گردشگری را بهبود بخشد. نکته اساسی اینجاست که نکات مهم و حیاتی این حوزه از قبیل نقاط حادثه‌خیز، کمیته‌های استانی ستاد خدمات سفر و ... باید در جلساتی که در فواصل یک سال برگزار می‌شود، مورد پیگیری قرار گیرد. دستورالعمل ستاد خدمات سفر به صورت مستمر و در فواصل سال بوده است، اما این موضوع در بازه زمانی پیک سفر انجام می‌پذیرد.

فرخی با ارائه این پیشنهاد که اگر دبیرخانه ستاد خدمات سفر به نهادی بالادستی مانند استانداری ارجاع شود می‌تواند توفیقات بیشتری را به همراه داشته باشد، ابراز داشت: با توجه به گستردگی تأسیسات و خدمات حوزه مسئولیتی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و همچنین کمبود نیروی انسانی و تجهیزات که به آن اشاره شد از یک سو و ارتباط بین‌دستگاهی با سایر ارگان‌ها و لزوم اعمال برخی تکالیف از سوی دیگر، پیشنهاد می‌گردد دبیرخانه ستاد خدمات سفر به نهادی بالادستی مانند استانداری ارجاع شود و این اداره‌کل در کمیته تخصصی فعالیت‌های خود را ادامه دهد.

وی اضافه کرد: باید گشت‌های انتظامی که به صورت محسوس و نامحسوس به خصوص در پارک‌ها و تفرجگاه‌ها در ساعات پس از افطار به منظور تقویت امنیت بیشتر برای مردم و مقابله با مجرمان انجام می‌شود، به نحوی اطلاع‌رسانی گردد. بااین اقدام از یک سو حس بالندگی و امنیت در عموم مردم و آحاد جامعه نمودار می‌گردد و از سوی دیگر عملکرد حافظان امنیت نیز به خوبی به نمایش گذاشته می‌شود. رفع نقاط حادثه‌خیز باید پیگیری شود و در این زمینه اطلاع‌رسانی مؤثر انجام گردد تا شاهد کاهش تصادفات و تلفات جاده‌ای که رقم بالایی در این زمینه را دارا است، باشیم. 

سنگ‌نگاره‌های تیمره خمین، روایتی مستند از هزاره‌های پیشین

در دل صخره‌های تیمره، گنجینه‌ای از نقش‌ونگاره‌های کهن نهفته است که حکایتی از زندگی انسان‌های نخستین در عصر حجر را برای شما بازگو می‌کنند. این مجموعه بی‌نظیر که به عنوان یکی از کامل‌ترین مجموعه‌های سنگ‌نگاره ایران شناخته می‌شود، شامل بیش از 30 هزار اثر نفیس است و از خاص‌ترین اماکن دیدنی استان مرکزی به شمار می‌رود. قدمت این سنگ‌نگاره‌ها به حدود 40 هزار سال پیش برمی‌گردد و از جمله دیدنی‌های استان و همچنین از دیدنی‌های شهرستان‌ خمین محسوب می‌شود. نقوش برجسته تیمره که حاصل تجربه‌ها و باورهای فرهنگی نیاکان است، دریچه‌ای به‌سوی دنیای انسان‌های اولیه را باز می‌کند و به همکان نشان می‌دهد که این انسان‌ها، چگونه دانش و تجربه‌های خود را از طریق این نمادها به نسل‌های بعد منتقل می‌کردند. 

ارگ میشیجان و قلعه سالار محتشم خمین، یادگارانی از دوران قاجار

ارگ میشیجان در شهرستان خمین که به پارک امیرحشمت نیز معروف است، در روستای میشیجان و در جاده منتهی به قبرستان این روستا قرار گرفته است. این بنای تاریخی نیز از جاهای دیدنی استان مرکزی به شمار می‌رود و در فاصله‌ 5 کیلومتری از شهر خمین قرار دارد. این جاذبه به‌عنوان یادگاری از دوران قاجار به حساب می‌آید و با برج و باروی قدیمی خود در کنار رودخانه میشیجان، جلوه‌ای منحصربه‌فرد یافته است. بنای جذابی که در گذر زمان و بر اثر فرسایش، آسیب‌های زیادی دیده بود، در سال‌های اخیر، توسط بخش خصوصی مرمت و بازسازی شده و هم‌اکنون پذیرای گردشگران است. ارگ میشیجان علاوه بر ارزش تاریخی، از نظر معماری نیز دارای ظرافت‌های قابل توجهی است. مصالح به کار رفته در این بنا، خشت و گل بوده و تزیینات آجری زیبایی روی آن کار شده‌اند.

در میان جاذبه‌های دیدنی استان مرکزی، قلعه سالار محتشم شهرستان خمین بسیار برجسته است. این قلعه که در اواخر دوره قاجار توسط میرزا علی‌خان سالار محتشم، از سرداران نامدار آن دوره بنا شده، یادگاری ارزشمند از دوران گذشته را به نمایش می‌گذارد. قلعه سالار محتشم در ابتدا در میان باغ‌های سرسبز خمین قرار داشت، اما با گذر زمان و توسعه شهر، در حال حاضر در میان بافت شهری قرار گرفته است. قلعه تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و کلاسیک اروپایی را به نمایش می‌گذارد و در زمان‌های گذشته، پناهگاهی امن برای مردم در برابر هجوم اشرار بوده است. امروزه قلعه سالار محتشم به‌عنوان موزه مردم‌شناسی خمین شناخته می‌شود و در آن بازدیدکنندگان می‌توانند با فرهنگ و رسوم مردم این منطقه در دوران گذشته آشنا شوند. 

شهر زیرزمینی خمین، زیباترین کنده‌کاری‌های دستی

شهر زیرزمینی تهیق، به عنوان یکی از جاهای دیدنی استان مرکزی در روستای تهیق شهرستان خمین به ثبت رسیده است. این جاذبه گردشگری گویا در اعماق زمین، شهری دیگر بنا شده است. شهری که به نام «شهر زیرزمینی تهیق» شناخته می‌شود و از آن به عنوان یکی از زیباترین دست‌کندهای ایران یاد می‌کنند. قدمت این شهر به اواخر دوران ایلخانان و اوایل دوران سلجوقیان می‌رسد. در گذشته از شهر تهیق، استفاده دوگانه می‌کردند. به این معنا که از یک سو محلی برای زندگی فصلی بود و از سدی دیگر در زمان حمله دشمن، پناهگاهی امن به حساب می‌آمد. معماران این شهر زیرزمینی با ظرافتی مثال‌زدنی، از فرم طبیعی زمین بهره بردند و در بستری کنگلومرایی، این شاهکار را بنا کردند. تاکنون از این سکونتگاه تاریخی، یک سالن، 10 اتاق، 4 انبارک و تعدادی اشیا کشف شده و ارتفاع این فضاها بین 80 سانتی‌متر تا یک متر، متغیر است.

تالاب میقان، یکی از 10 تالاب مهم و حیاتی ایران

تالاب میقان، یکی از 10 تالاب مهم ایران به حساب می‌آید و با طبیعتی کویری و حیات‌وحشی منحصربه‌فرد، در دل کویر می‌درخشد. این تالاب که در گذشته به نام نمک‌زار فراهان نیز شناخته می‌شد، به واسطه شرایط آب‌وهوایی مناسب، به یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های فصلی پرندگان مهاجر تبدیل شده است. تالاب دیدنی میقان در 17 کیلومتری شمال‌شرقی شهر اراک و در دشت فراهان واقع شده و وسعت این تالاب بین 100 تا 110 کیلومترمربع و ارتفاع آن از سطح دریا حدود 1655 متر است. آب تالاب شور است و به همین سبب، در جزیره‌های کریستالین 1 و 2 و همچنین دشت‌های اطراف آن، تنوع زیستی چشمگیری را شاهد هستیم. قدمت تالاب میقان به دوره پالئوسن می‌رسد و شکل‌گیری آن را می‌توان به حرکت صفحات تکتونیکی اطراف نسبت داد. 

بازار تاریخی اراک، شکوه معماری ایرانی

بازار تاریخی اراک که به عنوان بازار سرپوشیده نیز شناخته می‌شود، یکی و زیباترین بازارهای ایران به حساب می‌آید. این بازار در مرکز شهر اراک واقع شده و با معماری با شکوه ایرانی و حجره‌های رنگارنگ، جلوه‌ای منحصربه‌فرد به این شهر داده است. قدمت بازار اراک به دوران قاجار می‌رسد و از آن زمان تاکنون، به عنوان قلب تپنده تجارت و زندگی در این شهر شناخته می‌شود. بازار با طاق‌های بلند و دیوارهای آجری قطور، سقفی امن برای مغازه‌ها و حجره‌های متعدد خود فراهم کرده است. در گذشته، بازار اراک امکانات رفاهی متعددی مانند مسجد، کاروانسرا، حمام و آب‌انبار نیز داشت. با وجود اینکه برخی از این بخش‌ها در طول زمان تخریب شده‌اند، اما هنوز هم می‌توان مسجد، سقاخانه و بارانداز را در این بازار مشاهده کرد. 

حمام چهارفصل، نمونه‌ای بی‌نظیر از معماری ایرانی

حمام چهارفصل اراک، بدون شک یکی از زیباترین بناهای تاریخی ایران به حساب می‌آید که در دوره قاجار ساخته شده است. این حمام به واسطه تزئینات منحصربه‌فرد کاشی‌کاری که شامل تابلوهای مرتبط با 4 فصل سال در بخش سربینه مردانه واقع شده، به عنوان نمونه‌ای بی‌نظیر از معماری ایرانی شناخته می‌شود. حکایت ساخت این حمام زیبا به دوران صلح و آرامش ناصری بازمی‌گردد. در آن زمان، شهر سلطان‌آباد یا همان اراک، رونق اقتصادی قابل توجهی داشت و حاکمان محلی، به خصوص میرزا حسن‌خان، برادر امیرکبیر، با مردم رفتار بسیار شایسته‌ای داشتند. این موضوع سبب شد تا 85 خانوار یهودی از سنجان و روستاهای اطراف به اراک مهاجرت کنند. حمام چهارفصل نیز به سفارش و برای استفاده این مهاجران ساخته شد.

قلعه حاج وکیل، عمارت کلاه‌فرنگی اراک

قلعه حاج وکیل که با نام عمارت کلاه‌فرنگی نیز شناخته می‌شود، یکی از جاهای دیدنی استان مرکزی و شهرستان اراک محسوب شده که یادگاری از دوران قاجار است. این عمارت با شکوه در سال 1375 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و هر ساله، گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند. مساحت بنا 900 مترمربع و مساحت کل محوطه آن 3800 مترمربع است. عمارت فعلی تنها بخش کوچکی از مجموعه اولیه قلعه را تشکیل می‌دهد و شامل ایوان، شبستان، حیاط و بخش همکف و بالاخانه می‌شود. قلعه حاج وکیل در زمان ناصرالدین‌شاه و هم زمان با تأسیس کمپانی فرش زیگلر در اراک ساخته شد. پس از انحلال این کمپانی، محمدحسن وکیل عمارت را خریداری کرد و از آن زمان به بعد، نام این شخصیت برجسته، بر سر در این بنای تاریخی نقش بسته است. 

غار نخجیر دلیجان، یک غار زنده

غار نخجیر در شهرستان دلیجان در نزدیکی شهر دلیجان قرار دارد، به دلیل موقعیت خاص‌ خود در منطقه‌ای به نام «نخجیر» نام‌گذاری شده است. قدمت این غار به حدود 70 میلیون سال پیش می‌رسد و از جمله غارهای زنده جهان محسوب می‌شود. زنده به این معنی که اگر قسمتی از آن ترک بردارد، به مرور زمان ترمیم خواهد شد. غار نخجیر با تالارها، دهلیزها و چکاتمه‌های منحصربه‌فرد خود، هر گردشگری را مجذوب خود می‌کند. قدم زدن در این غار و تماشای قندیل‌های آهکی که در طول هزاران سال شکل گرفته‌اند، حس و حالی وصف‌ناپذیر دارد. این غار اکنون یکی از پررفت‌وآمدترین جاهای دیدنی استان مرکزی است. 

آب‌گرم محلات، چشمه‌هایی با خاصیت درمانی

آب‌گرم در شهرستان محلات به عنوان یکی از بهترین جاهای دیدنی استان مرکزی و همچنین ایران شناخته می‌شود. داستان شفابخشی این آب‌گرم به دوران باستان بازمی‌گردد. 6 چشمه‌ جوشان با نام‌های حکیم، شفا، دنبه، سودا، سلیمانیه و روماتیسم، هر کدام با خواص منحصربه‌فرد خود، در این منطقه شکل گرفته‌اند. دمای این چشمه‌ها که از 50 تا 100 درجه سانتی‌گراد متغیر است، از اعماق زمین به سطح می‌رسد و مواد معدنی و سولفات کلسیم را با خود به‌همراه می‌آورد. سفر به آب‌گرم محلات، فرصتی برای رهایی از خستگی و استرس، التیام دردهای مفصلی و عضلانی و تجربه آرامش در طبیعت به حساب می‌آید. استخرهای آب‌گرم، حمام‌های سنتی و غوطه‌وری در آب‌های معدنی، هدیه‌های گرانبهای این مکان برای سلامتی شما هستند. در سفر به این شهر جذاب از تماشای جاهای دیدنی محلات به جز آب گرم غافل نشوید. 

بوستان سرچشمه محلات، هلند ایران

بوستان سرچشمه، یکی دیگر از بهترین جاهای دیدنی استان مرکزی در شهرستان محلات است که در شمالی‌ترین نقطه شهر محلات و دامنه‌ رشته‌کوه هفتادقله واقع شده است. این بوستان زیبا که به واسطه وجود چشمه‌ای پرآب به همین نام شناخته می‌شود، به‌ عنوان نمادی از شهر محلات محسوب می‌شود و لقب هلند ایران را به این شهر اختصاص داده است. چشمه‌ سرچشمه نیز در بلندترین نقطه محلات قرار دارد و علاوه بر تأمین آب بوستان و مصارف کشاورزی، آب شرب مردم را نیز تأمین می‌کند. فضای سرسبز این بوستان، با درختان تنومند، چمن‌های سبز و گل‌های رنگارنگ، مکانی ایده‌آل برای تفریح و گذران اوقات فراغت در کنار خانواده و دوستان است. بازدید از این جاذبه گردشگری، به ویژه در فصول بهار و تابستان، تجربه‌ای دل‌انگیز و خاطره‌انگیز خواهد بود. 

شهر زیرزمینی و دستکند تفرش، از وسیع‌ترین محوطه‌های زیرزمینی خاورمیانه و دنیای باستان‌شناسی

شهر زیرزمینی و دستکند تفرش محوطه‌ای تاریخی و باستانی در شهرستان تفرش است. کاوش این محوطه به سفارش شهرداری تفرش و توسط گروه باستان‌شناسی دانشگاه نیشابور در سال 1398 آغاز شد. تا به حال 2 مرحله کاوش در این محوطه صورت گرفته اما به نظر می‌رسد، کاوش این محوطه باستانی هنوز به طور کامل به پایان نرسیده است، اما بخشی از آن برای عموم در دسترس گذاشته شده است. این محوطه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. بر اساس داده‌های باستان‌شناسان، این محوطه دارای 3 طبقه استقراری بوده و با 150 هکتار وسعت، وسیع‌ترین محوطه دستکند ایران و یکی از وسیع‌ترین محوطه‌های زیرزمینی در خاورمیانه و دنیای باستان‌شناسی است. قدمت این محوطه تاریخی و باستانی به بیش از 1000 سال می‌رسد و متعلق به دوره سلجوقی است. 

آبشار قطره باران، نمایشی از بارش جواهر در دل کوه

آبشار قطره باران یا کوه باران در شهرستان تفرش، یکی دیگر از جاذبه‌های دیدنی استان مرکزی به حساب می‌آید. این آبشار، در نزدیکی روستای کوریان و در فاصله 30 کیلومتری شمال‌غرب شهر تفرش واقع شده است. آبشار در دل کوهستان و دره‌ای سرسبز قرار گرفته و از چشمه‌های جوشان منطقه تغذیه می‌کند. منطقه‌ای که این آبشار در آن قرار گرفته، کهریز کوریان نام دارد. ریزش تدریجی آب از ارتفاعات، موجب شده تا صخره‌ای پوشیده از گل‌های پرسیاوشان ایجاد شود. منظره‌ بدیع و چشم‌نواز این منطقه، هر ساله گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب می‌کند. از جمله امکانات رفاهی موجود در این منطقه، می‌توان به سرویس بهداشتی و پلکان برای دسترسی آسان‌تر به آبشار اشاره کرد. بازدید از این آبشار خنک و دل‌انگیز در فصل گرم سال، تجربه‌ای به‌یادماندنی خواهد بود. 

روستای هزاوه، زادگاه امیرکبیر ایران

این روستای تاریخی در 18 کیلومتری غرب اراک و 25 کیلومتری فرمهین واقع شده است. روستای هزاوه زادگاه نامداران بزرگی همچون امیرکبیر، میرزا بزرگ قائم‌مقام و میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام بوده و از گذشته، به عنوان یکی از قطب‌های مهم باغداری، به ویژه انگور، در منطقه شناخته می‌شود. این منطقه با برخورداری از بافت روستایی کوهستانی، آب و هوای خنک و دل‌انگیز، ذخایر آب فراوان، چشم‌اندازهای طبیعی و معماری سنتی، به عنوان یکی از دیدنی‌های استان مرکزی مطرح شده و در هر فصل از سال، پذیرای گردشگران بسیاری از سراسر ایران است. بازدید از این روستای تاریخی، فرصتی استثنایی برای لذت بردن از طبیعت بکر و کوهستانی و چشیدن طعم بی‌نظیر انگورهای هزاوه به حساب می‌آید. 

خانه فاضلین نراقی، کهن‌ترین خانه شهر نراق

خانه فاضلین نراقی، با قدمتی که به اواخر دوره صفوی و اوایل دوره زندیه می‌رسد، کهن‌ترین خانه شهر نراق و از دیدنی‌های استان مرکزی در شهرستان دلیجان است. این خانه‌ تاریخی در سال 1139 هجری قمری بنا شد و یادگاری از دوران گذشته و محل زندگی اباذر نراقی، پدر ملا مهدی نراقی، از علمای مشهور نراق بوده است. خانه فاضلین در طول تاریخ، شاهد رویدادهای بسیاری بوده و در برخی از ایام سال، میزبان جلسات درس و بحث طلاب علوم دینی نیز بوده است. این خانه‌ زیبا با معماری سنتی ایرانی، دارای بخش‌های مختلفی مانند مطبخ، بالاخانه، طاقدیس، اندرونی، بیرونی و اصطبل است که هر کدام، کاربری خاص خود را داشته‌اند. 

مهمترین جاذبه‌های گرشگری استان مرکزی، به تفکیک هر شهرستان

از مهمترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان اراک می‌توان به مجموعه تاریخی بازار اراک، بنای تاریخی مسجد و مدرسه سپهداری، حمام تاریخی چهارفصل (موزه مردم‌شناسی اراک)، حمام تاریخی میدان ارک، منزل تاریخی حسن‌پور و منزل تاریخی خاکباز (موزه مفاخر)، منزل تاریخی حاج آقا محسن اراکی، کلیسای مسروپ مقدس اراک، قلعه تاریخی وکیل (موزه صنایع دستی)، موزه اسناد تاریخی شهرداری اراک (عمارت محسنی)، موزه تاریخ آموزش و پرورش اراک، موزه جانورشناسی دانشگاه اراک، موزه سلطان‌آباد (بازار)، مناطق گردشگری دره گردو و تخت‌سادات کرهرود و چشمه چپقلی و غار سفیدخانی و تالاب کویری میقان، امامزاده 72 تن ساروق، بقعه پیرمراد، روستاهای نمونه گردشگری انجدان و هزاوه، قنات تاریخی ابراهیم‌آباد، منطقه حفاظت شده هفتادقله، باغ‌وحش و موزه تاریخ طبیعی و آکواریوم و پارک جنگلی شهید باهنر و باغ شهرهای کرهرود و سنجان، شهرهای بازی لاله و پامچال، مجتمع گلخانه­ای امان‌آباد، تفرجگاه کلاله سنجان و دریاچه سدهای روستاهای جمال‌آباد، چنگیزین، جمالکه، حسن‌آباد کودزر، مودر، نوازن و امان‌آباد و ساروق، اشاره کرد.

مسجد جامع و مسجد سرخ ساوه، مجموعه تاریخی بازار، قیزقلعه یا قلعه دختر، موزه مردم‌شناسی (گنبد چهار سوق)، پارک شهید چمران، بام ساوه، دریاچه مصنوعی، پل سرخده، منطقه نمونه گردشگری روستای باغ شیخ، محوطه باستانی شهر آوه، قلعه آردمین، قلعه تاریخی الویر، امامزاده سید اسحاق ساوه، روستاهای گردشگری سنگستان، خلیفه کندی، سامان، چشمه روستای بالقلو، دریاچه سد الغدیر ساوه، غار روستای آقداش، از مهمترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان ساوه است.

از مهمترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان زرندیه، می‌توان یخچال مهدی‌آباد، مسجد اعظم چلسبان، مقبره اشموعیل نبی، کبوترخانه خورآباد، روستای هدف گردشگری چناقچی علیا، مسجد و حمام چال مامونیه، امامزاده عبدالمطلب روستای پیگ، حمام تاریخی و تپه گبری روستای الویر، کاروانسرای شاه عباس روستای ورده، کاروانسرای خشکرود، کاروانسرای سر قلعه شهر مامونیه، دریاچه سد روستاهای ورامه و لار (در بهار)، منطقه شکار ممنوع خرقان، منطقه بین‌المللی رودشور، را نام برد.

مجموعه تاریخی بیت امام خمینی، موزه مردم شناسی خمین (قلعه سالار محتشم)، مسجد جامع خمین، حمام تاریخی لکان، قلعه باستانی روستای چنار، قلعه باستانی روستای مزاین، بوستان و مجموعه تفریحی کوه بوجه خمین، ارگ تاریخی میشیجان، عمارت امیر مفخم بختیاری (عمارت باغ خسروانی)، سنگ‌نگاره­های تیمره خمین، شاهزاده (امامزاده) ابوطالب خمین، امامزاده اسماعیل روستای یوجان، شهر زیرزمینی گوردخمه روستای سرکوبه، دست‌کندهای روستای تهیق، دریاچه سدهای فرنق، عباس‌آباد، قره‌کهریز، دمسیاه، قلعه بابو، خان‌آباد (در بهار)، غارکوه گره روستای خان‌آباد، گورستان ارامنه روستای لیلیان، قلعه قنات (کاروانسرا) روستای جلماجرد (گلماگرد)، از مهمترین جاذبه‌های گردشگری است که در شهرستان خمین وجود دارد.

از مهمترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان محلات می‌توان به بوستان سرچشمه محلات، چنار 2000 ساله محلات، مجموعه تاریخی روستای خورهه، آتشکده روستای آتشکوه، غار آزادخان روستای سنجه‌باشی، غار روستای یکه چاه، مسجد جامع محلات، مجتمع آب گرم محلات، دهکده گل و گیاهان زینتی شهر محلات، قلعه جمشیدی (گبری) محلات، پل تاریخی باقر آباد، سد باستانی نیمور، یخچال تاریخی شهر نیمور، اشاره کرد.

غار چال‌نخجیر، کاروانسرا و پل شاه عباسی روستای دوهک، پارک جنگلی و دریاچه سد پانزده خرداد دلیجان، مجموعه بافت تاریخی، بازار و کاروانسرای شمس‌السلطنه نراق، آب انبار حاج مهدی نراق، مسجد جامع، امامزاده یحیی و امامزاده سلیمان نراق، موزه مردم شناسی نراق، قلعه ال یاجنیان (دژ نراق)، روستاهای هدف گردشگری بهار و خاوه، پناهگاه حیات وحش جاسب، آبشار گیسو دره آبشتا، از مهمترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان دلیجان است.

از مهمترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان آشتیان می‌توان قلعه تاریخی مستوفی‌الممالک، خانه تاریخی معتمدالایاله (موزه نسخ خطی و مرکز اسناد) آشتیان، خانه تاریخی میرزا هدایت‌اله (موزه آشتیان)، منزل تاریخی میرزا حسن آشتیانی، خانه تاریخی دکتر عبدالعظیم قریب در روستای گرکان، امامزاده احمد بن اسماعیل روستای محسن‌آباد، روستای نمونه گردشگری آهو، روستای تاریخی شهراب، منطقه شکار ممنوع کلاهه، را نام برد.

مسجد جامع شش ناو تفرش، آرامگاه پروفسور حسابی، امامزاده ابوالعلی مهدی تفرش، بقعه آقا مؤمن تفرشی، بقعه شاهزاده محمد تفرش، مقبره میرعلام تفرشی، خانه تاریخی خاندان میرفخرایی تفرش، آب‌انبار بلور تفرش، تکیه زاغرم تفرش، قلعه توس روستای خرازان، امامزاده افطس روستای اسفین، کاروانسرای روستای خانک، چهار طاقی روستای بهاران، سنگ نگاره­های یازلی چای روستای دربر، چشمه آب معدنی گراو تفرش، بام تفرش در گردنه خرازان، غار امجک، غار علی خورنده و غار گاو خور در روستای کوهین، آبشار قطره باران روستای کوریان، رودخانه آب‌کمر، دریاچه سد روستاهای کشه و نقوسان (در بهار) و سراب روستای هفتیان، از مهمترین جاذبه‌های گردشگری است که در شهرستان تفرش وجود دارد.

از مهمترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان فراهان نیز می‌توان به تکیه شهر فرمهین (موزه میراث فرهنگی)، امامزاده شاهزاده حسین روستای نظام آباد، شهر زیرزمینی و امامزاده احمد بن علی روستای ذلف آباد، کاروانسرای دولت آباد، امامزاده زینب خاتون روستای آهنگران، آتشکده روستای  فردقان، دریاچه سد روستاهای درمنک و واشقان (در بهار)، چشم اندازهای روستای کسرآصف، حمام تاریخی شهرخنجین، تپه تاریخی آسیاب خرابه روستای گورچان، اشاره کرد.

سراب­های عباس‌آباد شازند، بلاغ‌حک، عمارت، سورانه، اسکان، پنجعلی و تپه‌­های باستانی در روستاهای پاکل، گل‌زرد، سرسختی علیا و گل‌تپه، پیست اسکی شهدای سربند، منطقه گردشگری دوخواهران و سد هندودر، امامزاده سهل بن علی آستانه، امامزاده عبداله روستای تکیه، کوه لجور، غار سوله خونزا، آبشار دره سماق‌لو، کوه شهباز (بلندترین قله استان مرکزی) و پل تاریخی دوآب، خانه تاریخی خاندان اشتری در روستای تواندشت علیا، حمام تاریخی حاج ربیع آستانه، کلیسای هاکوپ شازند، تپه تاریخی قلندرون به عنوان تنها قلعه شناخته شده هخامنشی در زاگرس مرکزی، عمارت تاریخی پنجعلی، کلیسای کلاوه، دریاچه مصنوعی کوکبیه، کمپ و دریاچه سد کمال‌صالح، منطقه حفاظت شده راسوند و چال خاتون، از مهمترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان شهرستان شازند است. 

از مهمترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان کمیجان، می‌توان از بازار کمیجان، محله یزدی‌ها، زادگاه شاعر فخرالدین عراقی، تفرج‌گاه حسن‌آباد کمیجان، غار قلعه جوق روستان چهرقان، مجموعه روستاهای هدف گردشگری وفس، امامزاده درویشان، یوسف کهریزی و امامزاده عباس کمیجان، تپه باستانی چهل‌گزی و شیشه تپه محله انار کمیجان، ینگی باغلار محله عیسی‌آباد کمیجان، موزه مردم‌شناسی کمیجان، بقعه امامزاده شاهزاده حسین، مدرسه لامیه میرزا اصغر رجیل کمیجان، قلعه تاریخی خاندان بهادری کمیجان، قلعه عیسی‌خان بهادری آقچه‌کهریز، بام کمیجان، قلعه تپه میلاجرد، پاک شهر و نشاط کمیجان، نام برد.

رودخانه قره‌چای (شراء)، تالاب آق‌گل، چشمه علی‌گذر روستای مهرعلیا (مست علیا)، غار شاه کیخسرو، حمام مصطفوی، باغ دهنو، روستای تاریخی آدشته و گوره‌زار، امامزاده آمنه خاتون روستای دیزآباد، امامزاده شاهور روستای دهچال، منطقه شکار ممنوع پلنگاب، از مهمترین جاذبه‌های گردشگری است که در شهرستان خنداب وجود دارد. به جز مواردی که عنوان شد جاذبه‌­های بسیار زیادی در استان مرکزی وجود دارد. 

گزارش: شایسته سلامی