چرا سد تنگ سرخ نباید ساخته شود؟/ تشدید فرونشست زمین در جنوب شرقی شیراز با احداث سد/ ریز گردهای حاوی آلاینده به روستاهای اطراف منتقل می شوند

 به گزارش ایلنا، کارشناسان معتقدند مطالعات کافی زمین‌شناسی در این زمینه صورت نگرفته و خطر احتمالی شکستن سد در آینده می‌تواند شهرک‌های شمالی شیراز را به زیر گل و لای ببرد و موجب وقوع فاجعه اقلیمی انسانی شود.

عده‌ای نیز خشک شدن دریاچه مهارلو در جنوب شیراز و احتمال وقوع طوفان‌های نمک و برخاستن ذرات خطرناک و سرطان‌زا را از دیگر پیامدهای احداث سد تنگ‌سرخ عنوان می‌کنند. 

پدرعلم هیدروژئولوژی ایران در این باره می‌گوید: اولین و اساسی ترین مطالعه تاثیر احداث سد بر روی دریاچه مهارلو آبی است که قرار است در سد تنگ سرخ ذخیره شده و وارد دریاچه مهارلو شود؛ بنابراین نیاز به مطالعات بیشتری برای احداث این سد وجود دارد.

پرفسورعزت اله رئیسی در گفت و گو با ایلنا با اشاره به اینکه بیلان آب دریاچه مهارلو اکنون و پس از احداث سد باید محاسبه شود، می‌افزاید:  منابع آب دریاچه مهارلو از آب آبخوان های آبرفتی و کارستی مجاور دریاچه، روان آب رودخانه خشک شیراز و آبراه های اطراف دریاچه و بارندگی بر روی دریاچه تشکیل می شود. در چند سال گذشته حفر چاه های متعدد در اطراف دریاچه مانع ورود آب آبخوان های اطراف به دریاچه شده است و حتی آب شورمهارلو وارد آبخوان های اطراف می شود.

استاد دانشگاه شیراز خاطرنشان می کند: مطالعات ۱۶ دانشجوی دکترا و کارشناسی ارشد بخش علوم زمین دانشگاه شیراز که مقالات آنها در سطح بین‌المللی و ملی منتشر شده است نشان می‌دهد که میزان آلاینده هایی از قبیل آرسنیک سلینیوم و... بیش از حد مجاز است و این آلاینده ها وارد آبخوان های مجاور می شوند؛ همچنین برداشت آب در بالا دست باعث افزایش غلظت آلاینده ها خواهد شد.

رئیسی  می گوید: بخش های وسیعی از سطح آب زیر زمینی زیر بستر دریاچه است که خشک شدن دریاچه باعث پودر شدن کراست کف دریاچه می شود و ریز گردهای حاوی آلاینده را باد به روستاهای اطراف منتقل می‌کند‌ .

حیات دریاچه مهارلو به سیلاب ها وابسته است

به اعتقاد وی سیلاب ها نقش اساسی در اکولوژی دریاچه مهارلو دارد و چون بستر دریاچه را مرطوب می کند از انتقال ریز گردها نیز جلو گیری می شود.

استاد دانشگاه شیراز می افزاید: حیات دریاچه مهارلو به سیلاب ها وابسته است چون سیلاب بخش وسیعی از دریاچه را فرا می‌گیرد و از انتقال ریز گردها به روستاها جلوگیری می‌کند. حال اگر همین آب سیلابی در سد ذخیره و به مدت چند ماه وارد دریاچه شود فقط بخش کوچکی از دریاچه را فرا می‌گیرد و بخش وسیعی از دریاچه پتانسیل تولید ریزگرد را خواهد داشت.

رئیسی با بیان اینکه احداث یا عدم احداث سد تنگ سرخ بستگی به مطالعات  زیادی دارد؛ پیشنهاد داد تا سمینار یک روزه یا پانلی تشکیل شود و مشاور سد تنگ سرخ گزارش خود را در موارد فوق ارائه دهد. مطالعات دانشگاه ها در مورد دریاچه مهارلو نیز ارائه شده تا در مورد ساخت یا عدم ساخت سد تنگ سرخ تصمیم گیری شود.

ایجاد کانون رسوب نمک و شوره زائی در محدوده تنگ سرخ

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، نیز در مطالعاتی پیرامون احداث سد تنگ سرخ احداث این سد را در بالادست شیراز به دلایل مختلف توصیه نمی کند.

علی بیت اللهی در گفت وگو با ایلنا می گوید: براساس داده های جمع آوری شده، بازدید های میدانی، تهیه نقشه‌ها و پردازش و بررسی آنها در محیط رقومی و با در نظر گرفتن نظرات موافقان احداث سد و توجه به دلایل اصلی توجیهی احداث سد تنگ سرخ از سوی آنان و با جمع بندی اطلاعات در دسترس و ملاحظات دیگر احداث این سد به دلایل مختلف توصیه نمی شود.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری در وزارت راه و شهرسازی با اشاره به اینکه در صورت احداث تنگ سرخ  کانون رسوب نمک و شوره زائی در محدوده سد طی دراز مدت ایجاد می شود، ادامه می دهد: خطر انحلال و توسعه فرسایش تونلی و وقوع فروریزش زمین در اراضی اطراف و پائین دست سد نیز وجود دارد.

دبیر کارگروه ملی زلزله، لغزش لایه های زمین، ابنیه و شهرسازی تصریح می کند: امکان کاهش قابل ملاحظه خطر سیل در محیط شهری شیراز با آزادسازی معابر بجای احداث سد و ایجاد کانون ریسک های جدید نیز وجود دارد.

تشدید میزان فرونشست زمین در جنوب شرقی شیراز

بیت اللهی با بیان اینکه احداث سد تنگ سرخ بر کاهش آب دریاچه مهارلو و تشدید خشک شدگی آن اثر منفی قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت، یادآور می شود: اثر تشدیدی سد تنگ سرخ بر میزان فرونشست زمین در جنوب شرقی شیراز و توسعه این پدیده به سمت نواحی مرکزی شهری از پیامدهای اصلی این احداث است.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری در وزارت راه و شهرسازی با اشاره به اثر منفی احداث سد بر منابع سطحی و زیرزمینی آب محدوده شیراز، عنوان می کند: تشدید خطر زمین لغزش در محدوده دریاچه سد تنگ سرخ با آب گرفتگی سد بدلیل فرم ناودیسی و شیب و جنس لایه های زمین شناسی مشرف بر محدوده دریاچه  همچنین وجود خطر لرزه ای بالا و گسلش در محدوده سد را از پیامدهای دیگر احداث سد تنگ سرخ دانست.

بیت اللهی نسبت به ریسک های غیرقابل کنترل ناشی از شکست سد در مجاورت محدوده شمال غربی شهری شیراز نیز هشدارداد.

به اعتقاد وی به جای احداث کانون تفریحی آبی در شمال غرب شهر می توان منطقه گردشگری جایگزین در جنوب شرق شیراز(اطراف دریاچه مهارلو) احداث کرد.

آزادسازی و ترمیم مسیر رودخانه خشک از خروجی دره تنگ سرخ

وی با اشاره به اینکه هدف کنترل سیلاب و رونق گردشگری که دو هدف عمده احداث سد تنگ سرخ عنوان شده، پیشنهاد می دهد تا مسیر رودخانه خشک جهت عبور سیلاب های ناگهانی با دبی بالا، از خروجی دره تنگ سرخ تا ساحل شمال غربی دریاچه مهارلو آزادسازی و ترمیم و مانع برداری شود.

رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری در وزارت راه و شهرسازی ادامه می دهد:  به دلیل زمان تمرکز کافی سیلاب در حوضه آبریز تنگ سرخ، راه اندازی سیستم هشدار میدانی سیل در افزایش آمادگی عمومی و کاهش تلفات جانی سیلاب این مسیر می تواند موثر باشد که پیشنهاد می شود، این سامانه بر مبنای بررسی های کارشناسی در حوضه آبریز تنگ سرخ راه اندازی شود.

وی همچنین پیشنهاد داد تا ساحل دریاچه مهارلو، با توجه ویژه بر تنظیف و بهداشت محیط آن و فراهم کردن امکانات رفاهی و زیرساخت ها به کانون گردشگری طبیعی دوستدار محیط زیست تبدیل شود.